Ενας Θεός ξέρει πόσο ακριβώς σέβονταν τον εργαλειοποιημένο Θεό ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου στις ομιλίες τους στην Κνέσετ, τη Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου, όταν μιλούσαν εξ ονόματός του και σαν εκλεκτοί του, εμφανίζοντάς τον σαν εντεταλμένο τους και όχι σαν εντέλλοντα, εικόνα του αυταρχισμού τους. Εδώ πια δεν μιλάμε απλώς για εθνικοποιημένη θεότητα, φυλετικώς μεροληπτική, αλλά για ιδιωτικοποιημένη. Και μάλιστα για τον ανελέητο Αρη, όχι για τον Θεό της Βίβλου, που ώρες ώρες ενδίδει στην καλοσύνη.
Ενας Θεός επίσης ξέρει τι ανακαλούσε ο νους τού κενού παιδείας Αμερικανού προέδρου, όταν άκουγε τους Ισραηλινούς αγορητές, που τον κολάκευαν σαν να απευθύνονταν ταπεινά σε εν ζωή θεοποιημένο Ρωμαίο αυτοκράτορα (ο ίδιος πάντως έδειχνε να νιώθει υπέρτερος και του Ιουλίου Καίσαρα), να μνημονεύουν τα ονόματα Ρουθ, Εσθήρ, Μακκαβαίοι κ.ά. Αν είχε ασχοληθεί το Χόλιγουντ, όλο και κάτι θα θυμόταν. Τώρα…
Κανένας, το ξέρουμε, δεν μπορεί να τρυπώσει στο μυαλό άλλου ανθρώπου, και ο ψυχαναλυτής του αν είναι ή ο εξομολόγος του. Ακόμα και να σε υπνώσουν, για να τραβήξουν στην επιφάνεια τα μύχιά σου, θα βρεις τρόπο να κρατήσεις αφώνητα όσα δεν τολμάς να κουβεντιάσεις ούτε με τον εαυτό σου. Και με του Σωκράτη τη μαιευτική μέθοδο αν βρισκόσουν αντιμέτωπος, αποδειγμένα ικανή να αποσπά από τα χείλη των τύποις συνομιλητών του λέξεις που δεν τις σκέφτηκαν ποτέ, θα ξεγλιστρούσες.
Μονάχα από τους θεούς δεν μπορείς να ξεφύγεις, ή τέλος πάντων από τον Θεό της Βίβλου, που λατρεύει η κυρίαρχη εν Ελλάδι θρησκεία και ο χριστιανισμός εν γένει, όπως αναλύεται ή διαλύεται στα ποικίλα δόγματά του. Στη σκέψη μάλιστα ότι ο Παντογνώστης συντάσσει με επιμέλεια το αυθεντικό βιογραφικό μας, ώστε στην τελική κρίση να αποφασίσει δίκαια, είναι πιθανό να γίνουμε καλύτερα πλάσματα, περισσότερο τίμια, πράα και φιλάλληλα· αν φυσικά πιστεύουμε στη δευτέρα παρουσία του ανθρώπου.
Πρέταντορ και… Υπέρταντορ
Το βέβαιο είναι ότι τον φόβο πως είμαστε μονίμως ορατοί στον τεράστιο ουράνιο οφθαλμό τον καλλιεργούν συστηματικά οι Εκκλησίες· αυτός αποτελεί το μισό τους μεταφυσικό κεφάλαιο, και δι’ αυτού επιχειρούν να συγκρατήσουν το ποίμνιό τους ή να το χειραγωγήσουν. Η μεταφυσική βία είναι δεινότερη και από την υλική. Και τέτοια βία ασκούν ακόμα και οι «αφελείς» αναπαραστάσεις του Παντοκράτορα, συνηθισμένο οικιακό στόλισμα άλλοτε: ακριβώς κάτω από τον Υψιστο ένα τεράστιο μάτι και η επιγραφή «όλα τα βλέπει» (με κεφαλαία, τραμπικά), αριστερά ένα ισομέγεθες αυτί και η φράση «Ολα τα ακούει», και δεξιά ένα χέρι που κρατάει φτερό και σημειώνει, υλοποιώντας το απειλητικό «Ολα τα γράφει». Από το Πρέταντορ στο Υπέρταντορ.
Τον φόβο πως είμαστε μονίμως ορατοί στον τεράστιο ουράνιο οφθαλμό τον καλλιεργούν συστηματικά οι Εκκλησίες· αυτός αποτελεί το μισό τους μεταφυσικό κεφάλαιο, και δι’ αυτού επιχειρούν να συγκρατήσουν το ποίμνιό τους ή να το χειραγωγήσουν.
Από το αρχαιοελληνικό πνεύμα, τη μία από τις δύο ρίζες της παράδοσής μας, και συγκεκριμένα από τον Μένανδρο, τον Αθηναίο κωμωδιογράφο του 4ου π.Χ. αιώνα, κληρονομήσαμε το παραμυθητικό και ελπιδοφόρο «έστι δίκης οφθαλμός ος τα πάνθ’ ορά». Η άλλη ρίζα μας, ο ιουδαιοχριστιανισμός, που βρίσκεται σε διαρκή αντιμαχία με την πρώτη, παρά τη σύμπλευσή τους σε πολλά, εκπέμπει ένα παραπλήσιο δόγμα μάλλον σαν απειλητική προειδοποίηση παρά σαν λυτρωτική υπόσχεση. Το γνωμικό του Μενάνδρου μπορείς να το διαβάσεις και αποσπασμένο από οποιαδήποτε θεολογικά συμφραζόμενα. Οι βιβλικές εγγραφές είναι αναπόφευκτα θεολογικού χαρακτήρα και εικονίζουν έναν Θεό Εκδικητή και Τιμωρό.
Η τιμωρία της Ιεζάβελ
Γνωρίζει, και καταγράφει λεπτομερώς και επακριβώς, όσα πράττουμε όχι μόνον εν λόγω ή έργω, αλλά και εν διανοία. Είναι ο «επιστάμενος των ανθρώπων», όπως διαβεβαιώνει το βιβλίο του Ιώβ. Ο «ετάζων καρδίας και νεφρούς», σύμφωνα με τον έβδομο Ψαλμό. «Εσύ που ξέρεις σ’ όλο τους το βάθος σκέψεις κι επιθυμίες» στην επίσημη μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από την Ελληνική Βιβλική Εταιρία. Τον λόγο αυτόν τον ακούμε ελαφρώς παραλλαγμένο στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη, και μάλιστα από τα χείλη του ίδιου του Υιού του Θεού, ο οποίος, περισσότερο παλαιοδιαθηκικός εδώ, ανελέητα σκληρός, παρά νεοδιαθηκικός, «γλυκύς» και συγχωρητικός, προστάζει τον άγγελο της Εκκλησίας των Θυατείρων να γράψει για την ψευτοπροφήτισσα Ιεζάβελ:
«Της έδωσα προθεσμία για να μετανοήσει, αυτή όμως δε θέλει να μετανοήσει και επιμένει στην αποστασία της. Γι’ αυτό θα τη ρίξω σε αρρώστια, κι όσοι συμπράττουν μαζί της θα πέσουν σε μεγάλη δοκιμασία –εκτός κι αν αλλάξουν ζωή και πάψουν ν’ ακολουθούν τη συμπεριφορά της– και θα χτυπήσω με θανατικό τα παιδιά της. Θα μάθουν έτσι όλες οι εκκλησίες πως εγώ ξέρω τι κρύβει ο νους και η καρδιά του ανθρώπου· γι’ αυτό θα κρίνω τον καθένα σας σύμφωνα με τα έργα σας» (και πάλι στην επίσημη μετάφραση της Βιβλικής Εταιρίας).
«Και γνώσονται πάσαι αι εκκλησίαι ότι εγώ ειμί ο ερευνών νεφρούς και καρδίας». Ενας Πανόπτης Αργος. Ζόρικη λέξη πάντως οι «νεφροί». Το βλέπουμε και στη διχασμένη απόδοσή τους στα νεοελληνικά. Στη μεν μετάφραση του χωρίου των Ψαλμών ερμηνεύονται ως «επιθυμίες», στη δε μετάφραση της «Αποκαλύψεως» ως «νους».
Χρήσιμη λοιπόν εδώ η συνδρομή της «Σούδας». Το πολύτιμο βυζαντινό λεξικό δίνει βέβαια την τυπική ερμηνεία της λέξης, «νεφροί σώματος· εις ους νείφεται το ούρον», επιχειρώντας και μια παρετυμολόγησή της από το ρήμα «νείφω: το βρέχω» (η σύγχρονη γλωσσολογία γενεαλογεί τον όρο από κάποια αμάρτυρη, υποθετική ινδοευρωπαϊκή ρίζα). Προσθέτει όμως η «Σούδα» και τη μεταφορική χρήση του όρου: «νεφροί: οι λογισμοί. Επειδή τας υπογαστρίους ορέξεις οι νεφροί διεγείρουσιν, και εντεύθεν κινούνται της επιθυμίας οι λογισμοί». Με αυτή τη μεταφορική σημασία (και όχι στην κυριολεξία του, όπως ευλόγως θα υπέθεταν οι πρεσβύτεροι) χρησιμοποιείται ο όρος σε άλλον Ψαλμό, τον 15ο (16ο): «Εως νυκτός επαίδευσάν οι νεφροί μου».
Ωφέλιμη λοιπόν εδώ, προς κατανόηση της διαδρομής που οδήγησε στην ταύτιση των νεφρών με τη λιβιδώ, η βοήθεια ενός άλλου λεξικού, πολύ νεότερου. Στο «Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης» Liddell – Scott σημειώνεται ότι η λέξη «νεφρός» χρησιμοποιείται «εν τη μαγειρική κατ’ ευφημισμόν αντί του όρχεις», μνημονεύεται δε, προς τεκμηρίωση, ένα σκαμπρόζικο χωρίο από τους «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου.
Για ουκ ολίγα θρησκευτικά «οικοσυστήματα» η επιθυμία, ανεξαρτήτως περιεχομένου, είναι σχεδόν ταυτόσημη της αμαρτίας. Ειδικά για τον χριστιανισμό το τρωτό όργανο του ανθρώπινου σώματος είναι η καρδιά, η πηγή μυρίων κακών. «Εκ γαρ της καρδίας», λέει ο Ιησούς στο Κατά Ματθαίον, «εξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχείαι, πορνείαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι». Μα την αλήθεια, σαν βιογραφικό ηγεμόνων ακούγεται. Υποκριτικά ευσεβών και φιλόθεων πλην ωμόκαρδων. Ωστε μακάρι να αληθεύει ο Μένανδρος.
