Το ξέρατε ότι υπάρχει Παγκόσμια Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο; Μάλιστα. Ηταν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Η Αθήνα συγκαταλέγεται στις πόλεις που γιορτάζουν αυτή την ημέρα. Διεξάγονται κάθε χρόνο επείγουσες και ενδιαφέρουσες συζητήσεις για τη ζωή στην πόλη, π.χ. στο πάρκο Νιάρχος. Τυχαίνει κάθε φορά να παρευρεθώ σε κάποιες. Οι παρευρισκόμενοι κατά κανόνα είναι κάτοικοι της πόλης που θα ήθελαν να ζουν αλλιώς. Κανονικοί άνθρωποι που θέλουν περισσότερο πράσινο και λιγότερο θόρυβο. Μη φανταστείτε τίποτα άγριους οικολόγους, οικοτρομοκράτες, χορτοφάγους που φοράνε μόνο μεταχειρισμένα ρούχα (αν και μάλλον όλοι θα έπρεπε να φοράμε μόνο μεταχειρισμένα).
Ως πράσινο εννοούν τα παρτέρια στους δρόμους της πόλης. Οταν λένε «λιγότερο θόρυβο» έχουν κατά νου να ξυπνάς και να μην ακούς κόρνες, τρυπάνια, τρυπημένες εξατμίσεις από μηχανάκια, βαλκανική ποπ, φρένα, μαρσαρίσματα, τον παλιατζή ή υπαίθριες φιλονικίες για μια θέση στάθμευσης. Ως «οικολογία μέσα στην πόλη» φαντάζονται τη φροντίδα αδέσποτων και το να μπορείς να κάνεις μια ήσυχη βόλτα στο κέντρο χωρίς να πάθεις θερμοπληξία. Θέλω να πω, οι προσδοκίες των ανθρώπων στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά την κλιματική καταστροφή του τόπου τους είναι πολύ χαμηλές.
Αλλά ούτε αυτές ικανοποιούνται. Ο Δήμος Αθηναίων «γιόρτασε» την Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο κλείνοντας κεντρικούς δρόμους της πόλης. Ευφάνταστο. Και μόνο που μια πόλη «γιορτάζει» μια μέρα χωρίς αυτοκίνητο ή ένα Σαββατοκύριακο ή μια εβδομάδα βρίσκεται πάρα πολύ πίσω, έτη φωτός μακριά απ’ όσα θα έπρεπε να γίνουν προκειμένου η καθημερινότητα των ανθρώπων να μην είναι βάρβαρη. Χώρια που δίνεται η εντύπωση πως η βιώσιμη αστική μετακίνηση ή οι αυθόρμητες δράσεις πολιτισμού (στις οποίες ο Δήμος όντως τα πάει καλά) λειτουργούν εις βάρος των κατοίκων, ενώ στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εάν το σκεφτεί κανείς στα σοβαρά, όλοι θέλουμε να ζούμε σε πόλεις με δωρεάν πολιτιστικές δραστηριότητες στους δρόμους, με καλύτερης ποιότητας αέρα κ.λπ.
Δεν είναι διαφιλονικούμενο ζήτημα: η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων θέλει να ζει κάπου με δέντρα, φυτά, ησυχία και ποδήλατα. Ακόμα κι όταν κάποιοι δηλώνουν ότι τους φαίνεται πληκτική η γαλήνη μίας ακριβής γειτονιάς της Κοπεγχάγης ή «κουραστικό» το να ποδηλατείς μέσα στην παγωνιά του Βερολίνου, ενδεχομένως να εκφράζονται καλλιεργώντας κάτι σαν γούστο της ανάγκης. Προσαρμόζουν τις επιθυμίες τους στο γεγονός πως στην Αθήνα αυτή η «κουραστική» επιλογή της ποδηλασίας δεν υπάρχει. Κάνουν το καλύτερο που μπορούν με ό,τι διαθέτουν.
Ας δούμε τι υπάρχει όντως διαθέσιμο. Σύμφωνα με στοιχεία του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων ένας/μια οδηγός στην Αθήνα το 2024 έχασε περίπου 111 ώρες από τη ζωή του/της κολλημένος/η στην κίνηση. 111 ώρες τον χρόνο. 111 ώρες από τη μία και μοναδική ζωή του, για να κοιτάζει το πίσω μέρος του αυτοκινήτου του μπροστινού του ή να παθαίνει κρίση πανικού ανάμεσα σε λωρίδες άλλων μεγάλων οχημάτων ή ν’ ακούει ξανά και ξανά τους πρωινούς ραδιοφωνικούς παραγωγούς να λένε «κουράγιο, θα φτάσεις» και να κακαρίζουν πάνω στα μικρόφωνα. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, για να διανύσει ο/η οδηγός απόσταση 10 χιλιομέτρων στην Αθήνα χρειάζεται κατά μέσο όρο 30 λεπτά. Περιττό να σας πω σε πόση ώρα το κάνεις με το ποδήλατο, ειδικά εάν δεν πας σαν κότα. Ενώ, εάν μεταβαίνεις με το μετρό ή το λεωφορείο, μπορείς να αξιοποιήσεις την ώρα σου διαβάζοντας κάποιο καλό βιβλίο ή κοιμώμενος/κοιμώμενη.
Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμη η προσπάθεια που γίνεται να αναβαθμιστούν επιτέλους πραγματικά τα μέσα της Αθήνας. Οπως οι πολιτιστικές δραστηριότητες που ξεπηδούν δωρεάν σε διάφορα σημεία της πόλης, έτσι και τα μέσα που λειτουργούν αλλάζουν το προφίλ μιας πόλης που κακόπαθε και υπέφερε πάρα πολύ για πάνω από μία δεκαετία. Τα σημάδια είναι ακόμη εδώ. Ειδικά πάνω στους ανθρώπους.
