Η κρίση στη Γαλλία δεν είναι κρίση ενός έθνους, δεν είναι κατά κυριολεξία γαλλική. Η δημοσιονομική κατάρρευση, η εκτίναξη του δημόσιου χρέους, η προϊούσα κοινοβουλευτική παράλυση, η κάθετη πτώση του βιοτικού επίπεδου, ακόμη και η ραγδαία κατάρρευση της εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς δεν είναι παρά συμπτώματα μιας ευρύτερης κρίσης του οικουμενικού γίγνεσθαι. Στο βάθος πρόκειται για μια «κρίση πολιτισμού», μια κρίση ενός κόσμου που κλυδωνίζεται και μοιάζει να αγγίζει τα όριά του. Ο καθρέφτης μιας παγκόσμιας κρίσης διακυβέρνησης. Αυτά που συμβαίνουν στη Γαλλία θα μπορούσε να συμβαίνουν παντού.
Ισως όμως να «έπρεπε» να συμβούν εκεί. Η Γαλλία υπήρξε ο γενέθλιος τόπος του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, το «εργαστήρι» όπου οι άνθρωποι άρχισαν να πειραματίζονται για την ουσία της νεωτερικής δημοκρατίας, των κοινωνικών κινημάτων και της σχέσης ανάμεσα στις γενιές. Η κρίση σήμερα δεν είναι, λοιπόν, παρά ένα από τα συμπτώματα μιας οικουμενικής κατάρρευσης εμπιστοσύνης στη δημοκρατία και στους θεσμούς. Η Γαλλία δεν είναι παρά ένα μικρό αλλά χαρακτηριστικό κομμάτι ενός οικουμενικού καλειδοσκοπίου αστάθειας. Ενός καλειδοσκοπίου που ανατροφοδοτείται συνεχώς από την κλιματική καταστροφή, τους πολέμους και τις γενοκτονίες, την ίδια στιγμή που οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν οδηγήσει στην πλήρη αποσταθεροποίηση της ιδέας της αλήθειας σε έναν κλυδωνιζόμενο κόσμο. Σαν να ζούμε στην άκρη ενός γκρεμού, με την αίσθηση πως κάθε βήμα μπορεί να είναι το τελευταίο πριν από το κενό. Ακόμη και η «ανάπτυξη» που εμφανιζόταν ως πανάκεια φαίνεται να έχει μετατραπεί σε αυτοκαταστροφική λογική μεγέθυνσης. Η Γαλλία, όπως και η υπόλοιπη Δύση, βρίσκεται παγιδευμένη σε μια φρενήρη επιτάχυνση που γεννάει κοινωνικές αστάθειες, δημογραφικές εκρήξεις, μεταναστευτικά άγχη και πολιτισμική αβεβαιότητα. Σε όλες τις κλίμακες –οικουμενική, ευρωπαϊκή, περιφερειακή ή τοπική– η πολιτική συρρικνώνεται σε τεχνική διαχείρισης χωρίς στόχο και χωρίς όραμα.
Η κρίση στη Γαλλία είναι κρίση και του ίδιου του δυτικού ευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικού κράτους, δημοκρατίας και πολιτισμού.
Η Γαλλία αποτελεί μικρογραφία μιας παγκόσμιας αποσταθεροποίησης. Σύμπτωμα ενός μετα-κόσμου που χάνει τα σημεία αναφοράς του: εργασία, έθνος, μνήμη, συλλογικότητα. Στον κόσμο αυτόν, η άλλοτε «καρδιά του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού» γίνεται εργαστήριο πολιτιστικής εξάντλησης.
*O κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας.
