Η Μεσαία Τάξη είναι ένα από τα τοτέμ της πολιτικής μας ζωής. Απαντες την προσκυνούν, θυσιάζουν ό,τι βρουν για να την εξευμενίσουν, επιδόματα, παροχές, κατανόηση και τρυφερότητα. Κανείς δεν θέλει να έχει απέναντί του τη Μεσαία Τάξη. Κανείς εκτός από τους πρωτοετείς λενινιστικών σπουδών που κυβέρνησαν ως ΣΥΡΙΖΑ και την τσάκισαν στη φορολογία, επειδή ο Λένιν θεωρούσε τους μικροαστούς τα απόβλητα της Ιστορίας. Λογικό, αφού η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι γέννημα της Μεσαίας Τάξης, της Τρίτης Τάξης της Γαλλικής Επανάστασης. Από αρχαιοτάτων χρόνων, που λένε. Η Μεσαία Τάξη ήταν το στήριγμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και της ηγεμονίας της. Το λέει και ο Περικλής στον Επιτάφιό του. «Δεν περιφρονούμε τους φτωχούς. Περιφρονούμε αυτούς που δεν παλεύουν να ξεπεράσουν τη φτώχεια τους» – παραθέτω από μνήμης, ως συνήθως. Στη δημοκρατία του μπιτσόμπαρου και των θανατηφόρων τροχαίων, η πολιτική σοφία εργάζεται πυρετωδώς για να ιχνογραφήσει το πρόσωπο της Μεσαίας Τάξης και να την ξεχωρίσει από τις υπόλοιπες. Ποιες είναι άραγε αυτές οι υπόλοιπες; Στην ετήσια σύναξη του πανελλήνιου συλλόγου παραγόντων και παραγοντίσκων που καλείται Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης, ο πρωθυπουργός αναμένεται να απευθυνθεί κατά κύριο λόγο στη Μεσαία Τάξη. Και το ερώτημα που με απασχολεί είναι σε ποιους ακριβώς θα απευθυνθεί, αφού, όσο κι αν στύβω το μυαλό μου, δεν μπορώ να την εντοπίσω.
Ορισμένοι την ορίζουν με εισοδηματικά κριτήρια. Κατώτατο όριο οι 18.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα, ανώτατο οι 40.000. Είναι βολικό για την εφορία, δεν ξέρω όμως αν σου επιτρέπει να την ορίσεις. Διότι η Μεσαία Τάξη δεν είναι μόνον οικονομικό μέγεθος. Εχει και ψυχολογικό αντίκρισμα, και δηλώνει περισσότερο μια νοοτροπία. Στη Μεσαία Τάξη εντάσσεται ο δημόσιος υπάλληλος, όπως και ο μικροεπιχειρηματίας, ο οδοντίατρος ή ο στρατιωτικός, ο καθηγητής ή ο υδραυλικός. Μπορεί το παιδί του να πηγαίνει σε δημόσιο σχολείο, μπορεί όμως να πηγαίνει και σε ιδιωτικό. Μπορεί να έχει ή να μην έχει εξοχικό. Μπορεί να μένει σε ιδιόκτητο σπίτι ή να νοικιάζει. Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά; Υπάρχει τουλάχιστον ένα: πρόκειται για τους συμπολίτες μας οι οποίοι έχουν φτάσει να επιτύχουν κάποιο επίπεδο ζωής που τους έχει όμως δημιουργήσει απαιτήσεις. Πόσοι και με ποιον τρόπο έχουν τη δυνατότητα να τις ικανοποιήσουν; Κι αν όχι για τους ίδιους, τουλάχιστον για τα παιδιά τους.
Πάρτε την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ. Οσοι επωφελήθηκαν από τα ανύπαρκτα βοσκοτόπια δεν ήταν μεγαλοεπιχειρηματίες. Αγρότες ήταν οι περισσότεροι, αν δεν κάνω λάθος, κοινώς ανήκαν στη λεγόμενη Μεσαία Τάξη. Και κατάφεραν να αποκτήσουν περιουσία, κοινώς να πραγματοποιήσουν το όνειρο του «Μεσαίου», επειδή είχαν τις κατάλληλες επαφές. Πώς τους αντιμετωπίζουν όσοι έμειναν εκτός νυμφώνος; Ακριβώς έτσι: Ο μόνος τρόπος για να ξεφύγεις από το κοινωνικό σου έλλειμμα είναι να βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους και να κάνεις τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Αλλιώς, κάτσε στ’ αυγά σου.
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι οικονομικό. Εχει όμως και έναν πολύ σοβαρό κοινωνικό αντίκτυπο. Απέδειξε ότι η λεγόμενη «διαπλοκή» είναι προνόμιο ακόμη και των μεσαίων στρωμάτων. Τον όρο τον θεωρώ καταλληλότερο από τη Μεσαία Τάξη, αφού περιγράφει την ποικιλία των συμπολιτών μας που ανήκουν σ’ αυτά. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ υπενθύμισε, για μία ακόμη φορά, πως η κοινωνική κινητικότητα, χαρακτηριστικό των μεσαίων στρωμάτων, δεν οφείλεται ούτε στην αξία ούτε στην παραγωγή έργου. Οφείλεται στις διασυνδέσεις των πολιτών με το βαθύ κράτος. Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη, και χωρίς εμπιστοσύνη η δημοκρατία πάσχει.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη κέρδισε τις εκλογικές αναμετρήσεις επειδή έπεισε τους ψηφοφόρους ότι θα αποκαταστήσει αυτήν την εμπιστοσύνη. Και όσοι ζητούν «μεταρρυθμίσεις» αυτό εννοούν, ακόμη και αν οι ίδιοι είναι πρόθυμοι να εκμεταλλευθούν τις ευκαιρίες. «Μεταρρυθμίσεις» σημαίνει σύγκρουση με το βαθύ κράτος και τα πλοκάμια του. Η ελληνική κοινωνία πρέπει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό της. Και αυτό δεν επιτυγχάνεται ούτε με φορολογικές ελαφρύνσεις ούτε με επιδόματα.
