Χθες ξεκινήσαμε με τα «Δέκα λάθη που άλλαξαν την Ιστορία» του ιστορικού Πολ Κούλτερ, ειδικού στην εκλαϊκευμένη Ιστορία («10 Mistakes that Changed History», εκδ. Bantam), και το λάθος του Μεγάλου Αλεξάνδρου να μην ορίσει διάδοχο και να αφήσει την αυτοκρατορία του να διαλυθεί.
Ο Κούλτερ καταπιάνεται στο βιβλίο και με τον Ναπολέοντα. Ο Βοναπάρτης άλλαξε την ιστορία της Ευρώπης. Πού έκανε λάθος όμως; Για τον Κούλτερ, η αφήγηση εστιάζεται σε ένα ιδιαίτερο σημείο: σε αυτό όπου συναντιούνται ο Ναπολέων και ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσίας.
Οι στρατοί των δύο ανδρών είχαν συγκρουστεί για πρώτη φορά το 1805, στη μάχη του Αούστερλιτς. Ηταν η πρώτη μάχη για τον τσάρο Αλέξανδρο, που ηττήθηκε μεγαλοπρεπώς. Κάτι ανάλογο συνέβη δύο χρόνια μετά, στη «χαοτική μάχη» του Φρίντλαντ. Ο Αλέξανδρος θα αναγκαστεί να συνθηκολογήσει με τον Ναπολέοντα πάνω σε μια σχεδία, στο μέσον του ποταμού κοντά στην πόλη Τιλσίτ.
Οι πρώην εχθροί έγιναν φίλοι· ο Αλέξανδρος δήλωνε σαγηνευμένος από τον Βοναπάρτη. Η ρωσική ελίτ όμως όχι και τόσο. Για την ακρίβεια, πίστευε πως ο νέος τσάρος είχε σχεδόν προδώσει τη «μητέρα Ρωσία». Ακόμα και η μητέρα του αρνήθηκε να τον αγκαλιάσει όταν επέστρεψε.
Η Ρωσία και όλη η Ευρώπη έβλεπε πλέον τον Αλέξανδρο σαν ανδρείκελο του Βοναπάρτη. Αλλά δεν είχε πει ακόμα την τελευταία του λέξη: «Ο Ναπολέων νομίζει πως είμαι ένας βλαξ· αλλά γελάει καλά αυτός που γελάει τελευταίος», έγραψε στο ημερολόγιό του. Η αίσθηση στη Ρωσία ήταν ότι, εμπορικά και οικονομικά, η Γαλλία την οδηγούσε σε ασφυξία. Οι φίλοι έγιναν και πάλι εχθροί.
Τον Ιούνιο του 1812, ο Ναπολέων εισέβαλε στη Ρωσία. Ο Αλέξανδρος μετρούσε ήδη δύο ήττες από τον Βοναπάρτη. Δεν θα άφηνε να τριτώσει το κακό: επέτρεψε στους Γάλλους να προχωρήσουν μέσα στη χώρα, αποσύροντας τον στρατό του στα ανατολικά. Παράδοξο: ένας πόλεμος χωρίς μάχες.
Ηταν όμως κι ένας πόλεμος για τους Γάλλους ενάντια στο ρωσικό καλοκαίρι: καύσωνες, σκόνη, λάσπη, ανυπαρξία τροφής. Ανδρες και άλογα άρχισαν να καταρρέουν.
Παντού πτώματα που σήπονταν στη ζέστη. Σύντομα ήρθε ο τύφος. Πενήντα χιλιάδες Γάλλοι πέθαναν. Και ακόμα δεν είχαν έρθει σε επαφή με τους Ρώσους.
«Ο Ναπολέων έπρεπε να έχει γυρίσει πίσω», γράφει ο Κούλτερ. Ομως προχώρησε. Εφτασε στο Σμολένσκ – οι Ρώσοι το εγκατέλειψαν κι αυτό. Ο Ναπολέων άρχισε να παθαίνει εμμονή με τον Αλέξανδρο. Στο Μποροντίνο, τον Σεπτέμβριο του 1812, δόθηκε η μάχη που τόσο ήθελε. Οι Γάλλοι υπερίσχυσαν, αλλά οι απώλειες ήταν φρικώδεις. Οι Ρώσοι υποχώρησαν κι άλλο ρίχνοντας σαν δόλωμα τη Μόσχα. Ο Βοναπάρτης τσίμπησε. Η συνέχεια αύριο.
