Δεν έχει Φεράρι. Εχει παπάκι. Δεν κινείται σε εικονικό βοσκοτόπι. Τρέχει σε ένα χωματόδρομο, ενώ πίσω του έχει μαυρίσει ο ουρανός. Οδηγεί με το ένα χέρι. Με το άλλο έχει στην αγκαλιά του ένα πρόβατο.
Ο πυρόπληκτος από την Αχαΐα συνελήφθη από τον φακό του Associated Press τη στιγμή του πανικού του. Η εικόνα διαδόθηκε παντού, ίσως επειδή είναι αλλόκοτη και κάπως ιλαροτραγική για τα αστικά γούστα. Τι πάει να κάνει στην απόγνωσή του αυτός ο άνθρωπος; Σώζει τάχα το βιός του παίρνοντας αγκαζέ αυτή την τετράποδη μπάλα από βρώμικο μαλλί;
Ο άνθρωπος της υπαίθρου εισβάλλει στο οπτικό μας πεδίο σε μια στιγμή που είχαν επικρατήσει τα στερεότυπα για τα επιτήδεια μηρυκαστικά των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Στη σκανδαλοθηρική γλώσσα της παραπολιτικής τα πρόβατα είχαν εξαϋλωθεί. Δεν ήταν πια ζώα, αλλά tokens μιας μαύρης πολιτικής αγοράς. Δεν ήταν πλάσματα, αλλά κάτι σαν κρυπτονομίσματα, που τα ντιλάρουν οι ψηφοβοσκοί σε ένα σκιώδες χρηματιστήριο, όπου το εικονικό ζωικό κεφάλαιο χρησιμοποιείται σαν συνάλλαγμα για πραγματικά ευρώ.
Το ζαρωμένο πρόβατο πάνω στο παπί, όμως, δεν είναι απλώς «δηλωμένο» («πανωγραμμένο»). Ο οδηγός του έρχεται από μια επισφαλή επικράτεια. Κινείται σε μια κλιματική «μεθόριο» που, παρά την εγγύτητά της στα αστικά κέντρα, μετατρέπεται τα τελευταία χρόνια σε ζώνη κινδύνου. Είναι, βεβαίως, κάτοικος μιας χώρας ευρωπαϊκής, που διαθέτει στόλο πυρόσβεσης στον αέρα και στη γη, που έχει καθιερώσει πρωτόκολλα εκκένωσης και συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης. Ο Ευρωπαίος δικυκλιστής με το πρόβατο, επιζει στο νότιο τόξο της ηπείρου, το πιο ευάλωτο στην κλιματική κρίση, αυτό που καίγεται από τη Γαλικία ώς το Μαυροβούνιο και από το Τρανκόζο της Πορτογαλίας ώς τον Αυλώνα της Αλβανίας.
Αυτές τις αλλότριες εικόνες διοχέτευε προς τα media η κυβέρνηση στην Αθήνα. Το μήνυμα που δεν δηλώνεται ρητώς είναι ότι «συμβαίνουν κι αλλού». Η απειλή είναι «ασύμμετρη» – υπερβαίνει τα διαθέσιμα μέσα, υπερβαίνει τα σύνορα. Οσο ευάλωτη είναι η Αχαΐα, άλλο τόσο είναι και η Ισπανία.
Το μήνυμα δεν μπορεί να αρθρωθεί ρητώς, όχι μόνον επειδή την ώρα της καταστροφής κινδυνεύει να εκληφθεί σαν πολιτικό άλλοθι και να προκαλέσει ακόμη πιο σφοδρές αντιδράσεις. Η κλιματική κρίση είναι πραγματική, αλλά η πολιτική δεν μπορεί να την επικαλεστεί χωρίς να διακινδυνεύσει την αυτο-ακύρωσή της: Είναι σαν να λέει στους πολίτες ότι είναι έρμαια μιας απρόσωπης και αναπόδραστης μοίρας, απέναντι στην οποία η νεωτερική πολιτεία δεν μπορεί να επιτελέσει την καταστατική αποστολή της: Δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί την ασφάλεια των ζωών και των περιουσιών – δικυκλιστών και των προβάτων.
Η μετεωρολογία δεν μπορεί να βοηθήσει την πολιτική σε αυτήν την αποστολή. Τα επιστημονικά δεδομένα, αντί να διαφωτίζουν και να καθησυχάζουν, υποβάλλουν στον πολίτη την ιδέα ότι καλείται πλέον να επιζήσει σε ένα προ-χομπσιανό περιβάλλον – απροστάτευτος απέναντι στη φύση που έχει αγριέψει ξανά. Η επιστήμη λέει στον έκπτωτο κύριο της φύσης ότι δεν υπάρχει πολιτική κοινότητα ικανή να τον προστατεύσει. Είναι έρημος. Αυτός και τα ζώα του.
Μηχανορραφίες
Ρώτησε μια μέρα το ChatGPT τι είναι ο αριθμός «π». Αρχισε έτσι μια πυρετώδης επικοινωνία με τη μηχανή, που κράτησε 300 ώρες στη διάρκεια 21 ημερών. Το μποτ έπεισε τον Αλαν Μπρουκς ότι ήταν μια μαθηματική ιδιοφυΐα που, χάρη στις ανακαλύψεις του, επέπρωτο να σώσει τον κόσμο. Οχι, ο 47χρονος Καναδός –την ιστορία του οποίου κάλυψαν σχολαστικά οι New York Times– δεν ήταν τρελός. Αναρωτιόταν, μα πώς; Εγώ δεν έχω καν απολυτήριο λυκείου. Η μηχανή όμως ήταν προγραμματισμένη να τον κολακεύει και να καταστρώνει εξατομικευμένες απαντήσεις. Οχι ακριβώς ψεύτικες. Ούτε εντελώς αληθινές. Αληθοφανείς πάντως και, ίσως χάρη στον πεποιημένο «ορθολογισμό» τους, σαγηνευτικές. Οι ειδικοί μιλούν ήδη για την «αισθητική» του λόγου του ChatGPT – για τον τρόπο του να «τακτοποιεί» τις λέξεις, ώστε να δημιουργεί την εντύπωση ότι εκείνη τη στιγμή αποστάζει για χάρη σου όλη την ανθρώπινη γνώση σε λίστες εύληπτων δεδομένων. Ομως, η μηχανή δεν είναι, όπως ελπίζαμε, απροκατάληπτη. Δεν παράγει «καθαρή» σκέψη, χωρίς κλίσεις και συναισθήματα. Αντιθέτως. Η «προκατάληψή» της –η εντολή να γοητεύει τους χρήστες– είναι εξοπλισμένη με υπεράνθρωπη υπολογιστική ισχύ. Οχι μόνο δεν μας λυτρώνει από τις πλάνες. Αλλά παράγει πλάνες ακαταμάχητες.
