Ποιος από εμάς φαντάστηκε ότι μπορεί να δει με τα μάτια του τον ελληνικό στρατό να μάχεται στους Βαλκανικούς πολέμους; Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι υπάρχουν κάπου τέτοιες ζωντανές εικόνες και μπορεί να τις κοιτάξει;
Φίλος εκλεκτός από τη Θεσσαλονίκη, θεράπων άλλης επιστήμης, αλλά βαθύς ερευνητής του Ιωνος Δραγούμη, μου προώθησε ένα τέτοιο απίστευτο υλικό. Κινηματογραφικά ρεπορτάζ από τη μάχη του Σαρανταπόρου, της Κρέσνας, πολεμικών χειρουργείων και μορφές –φευγαλέα, γιατί κανείς δεν ποζάρει– του βασιλιά, του στρατηγού Δαγκλή, του βασιλόπαιδος Αλέξανδρου και του διαδόχου Γεωργίου, που παρίσταται σε τελετές απελευθερώσεως στην Κορυτσά και άλλα μέρη της Βορείου Ηπείρου.
Ολοι αυτοί οι θησαυροί για την Ιστορία μας εναπόκεινται στα αρχεία τηλεοράσεως του UCLA, του περίφημου Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. Απίστευτο, ότι καμιά από τις δικές μας πανεπιστημιακές σχολές Ιστορίας δεν έχει καν υποψιαστεί την ύπαρξή τους.
Οι δύο Βαλκανικοί πόλεμοι είναι τεράστιοι σταθμοί στην Ιστορία μας. Σκάρτα εκατό χρόνια μετά την επανάσταση του 1821, η Ελλάδα λαβαίνει μέρος σε μια παμβαλκανική προσπάθεια, όπου τα δύο κατά πολύ ισχυρότερα κράτη, η Σερβία και η Βουλγαρία, προετοιμάζονται να μοιραστούν τη Μακεδονία ολόκληρη. Χρειάζονται τον στόλο μας και τον εξασφαλίζουν, σίγουροι πως ο στρατός μας δεν θα μπορέσει να περάσει ούτε καν τα πολύ καλά οχυρωμένα Στενά της Πόρτας. Ομως, ο στρατός μας πολεμάει τόσο γενναία και τόσο επιδέξια διοικείται, ώστε και στο Σαραντάπορο νικάει και στη Θεσσαλονίκη μπαίνει πρώτος και με τον δεύτερο Βαλκανικό πόλεμο καταλαμβάνει την Καβάλα και τελικά διπλασιάζει την έκταση της χώρας μας.
Τώρα, βέβαια, δεν ξέρω ακριβώς σε τι ειδικεύεται καθεμιά από αυτές τις –πόσες είναι άραγε;– πανεπιστημιακές σχολές Ιστορίας που έχουμε. Θυμάμαι όμως τον Κώστα Κωστή, όταν παρουσίασε την ανατρεπτική μελέτη της Μαρίας Δεληβοριά για το ποίημα του Σολωμού «Η γυναίκα της Ζάκυθος», να λέει ότι δεν είναι ειδικός μελετητής του 1821, εντούτοις ανέλαβε επειδή διαπίστωσε ότι καμία από τις σχολές μας δεν ειδικεύεται στα της Επαναστάσεως.
Φανταστείτε! Για το μεγαλύτερο γεγονός στη σύγχρονη Ιστορία μας, την ανάσταση του Γένους, δεν υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα που να το μελετούν ειδικά! Αλλά επίσης θυμάμαι τον αξέχαστο Μιχάλη Σακελλαρίου, βαθύτατο γνώστη της αρχαίας, καθώς και της νεότερης Ιστορίας μας, όπως επίσης και των πανεπιστημιακών πραγμάτων, να μου λέει ότι λογής λογής πολιτικές αγκυλώσεις κρατούσαν πίσω τη νεότερη Ιστορία.
Το τι εννοούσε το κατάλαβα καλά όταν γιορτάστηκε παγκοσμίως η πεντηκονταετία από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ηταν μια θαυμάσια ευκαιρία να προβάλουμε τον τόπο μας, να θυμίσουμε παντού το τι διέσωσε εκείνη τη στιγμή ο μικρός μας λαός και να διεκδικήσουμε εύσημα και οφέλη. Δεν κάναμε τίποτα τέτοιο. Υποτονικά ήταν τα λίγα που οργανώθηκαν εδώ, καθώς και η συμμετοχή μας έξω.
Γιατί; Διότι η Μεταπολίτευση καταδίκαζε τον Μεταξά επειδή είχε καταργήσει τη Βουλή, αναδείκνυε δε ως μέγιστο άνδρα της νεότερης Ελλάδας τον Βενιζέλο, ο οποίος όμως –φευ!– ήταν άσχετος με το ΟΧΙ.
Το ίδιο έγινε και στα 2012-13, την εκατονταετία των Βαλκανικών πολέμων. Εορτασμοί υποτυπώδεις και υποτονικοί. Γιατί; Επειδή τα γεγονότα εκείνα θυμίζουν κυρίως τον ελληνικό στρατό και τον αρχηγό του, τον βασιλιά Κωνσταντίνο, άλλο μαύρο πρόβατο κι αυτός πολιτικά.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο ότι η ιστορική έρευνα –παρ’ όλες τις πρόσφατες σημαντικές προόδους της– καθυστερεί στην πατρίδα μας και ότι ορισμένοι εξαιρετικοί ιστορικοί που έχουν εμφανιστεί πρόσφατα παραμερίστηκαν από πανεπιστημιακές έδρες, κι έτσι δεν μπορούν να ετοιμάσουν τις νέες γενιές.
Ζημιά; Τεράστια. Για την αρχαιότητα είχαμε παγκόσμιες κορυφές τον Μαρινάτο, τον Μυλωνά, τον Ζακυνθινό, ενώ για τη νεότερη διαβάζουμε τους λογής λογής Εγγλέζους και Αμερικανούς που έρχονται και μας περιγράφουν, λες και είμαστε χρυσόψαρα στη γυάλα, ανίκανα να γράψουμε την Ιστορία μας.
Κάτι τέτοια τριγύριζαν στο μυαλό μου, καθώς κοίταζα αυτά τα θαυμάσια κινηματογραφικά τεκμήρια του παρελθόντος μας – και ξαφνικά με έπιασαν τα γέλια.
Σκέψου τι λαβράκι υπάρχει εδώ: «Σκάνδαλον! O Μητσοτάκης γέμισε τα πανεπιστήμια με ανίκανους!», «Aσχετος ανακαλύπτει τις ταινίες των Βαλκανικών πολέμων!». Και να, πλήθος «ειδικών» στα κανάλια να κρίνουν περισπούδαστα, παραλαμβάνοντας και κάνοντας σκουπίδι τους πιο διακεκριμένους ιστορικούς μας – διότι οι άλλοι, μη έχοντας καθόλου προφίλ, δεν κάνουν ούτε καν για προσάναμμα στη φωτιά που πρέπει να ανάψει για να ρίξουμε τον Μητσοτάκη. Χαμός, λοιπόν, για έναν – δυο μήνες Και μετά; Μετά τίποτα. Μέχρι να βρεθεί άλλο «ξυλόλιο» και κάποιος νέος γύρος ανοησίας. Και ο Μητσοτάκης δεν θα πέφτει.
Η ζημιά όμως θα έχει γίνει αλλού: η ιστορική έρευνα, πρόσφατα και ακόμη ατελώς χειραφετημένη από την πολιτική, θα αποδυναμωθεί και πάλι.
Τέτοια θέλουμε;
*Η κ. Αθηνά Κακούρη είναι συγγραφέας.
