Κάποτε ο υπουργός Αμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας είχε επιχειρήσει να πουλήσει ληγμένα βλήματα στη Σαουδική Αραβία. Η «δουλειά» αποκαλύφθηκε, προκάλεσε σάλο. Ο σάλος σχόλασε μέσα σε δέκα μέρες. Η κυβέρνηση δεν έπεσε γι’ αυτό. Μέχρι τις εκλογές κανείς πια δεν θυμόταν τα βλήματα.
Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν έπεσε για το Βατοπέδι. Ούτε η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου έπεσε από τη λίστα Λαγκάρντ. Σοβαρά ή ρηχά, αληθινά ή παραφουσκωμένα, τα σκάνδαλα στη Μεταπολίτευση δεν ρίχνουν κυβερνήσεις. Τις φθείρουν, αλλά δεν τις σκοτώνουν.
Μπορεί άραγε να παρηγορηθεί με αυτή τη σκέψη η παρούσα πλειοψηφία; Μπορεί να επαναπαυτεί στη βεβαιότητα ότι η υπόθεση των αγροτικών επιδοτήσεων έχει –όπως λέγεται– «αρχίσει να κουράζει»; Οτι η κοινή γνώμη δεν θέλει να ακούει άλλο τους μαλλιαρούς διαλόγους και η αγορά της προσοχής θα στραφεί πια σε άλλα, πιο ελκυστικά, προϊόντα για το καλοκαίρι; Γιατί να φοβάται ένα σκάνδαλο «χαμηλής» διαφθοράς και μπανάλ ρουσφετιού αυτή η κυβέρνηση που –σε αντίθεση με εκείνες των προαναφερθέντων παραδειγμάτων– προηγείται κιόλας με double score στις δημοσκοπήσεις;
Δεν είναι τόσο απλό. Η απονομιμοποίηση ακολουθεί –όπως και η χρεοκοπία– τον νόμο του Χέμινγουεϊ. Απονομιμοποιείσαι με δύο τρόπους: στην αρχή σταδιακά και μετά ακαριαία. Η φθορά –που προκαλεί ο εξουσιαστικός δόλος, αλλά και η ρουσφετολογική γελοιότητα– κατατρώει τα ερείσματά σου, ακόμη κι όταν δεν τη συλλαμβάνει ο δείκτης της πρόθεσης ψήφου.
Οσοι στο κυβερνητικό στρατόπεδο δεν βαυκαλίζονται από τα γκάλοπ, πιστεύουν ότι ο πρωθυπουργός πρέπει να τελειώσει αυτό που άρχισε: μια διαδικασία ταχείας και ολοσχερούς «αυτο-κάθαρσης». Να χυθεί αίμα. Τι σημαίνει αυτό; Να φανεί ότι η πλειοψηφία επισπεύδει η ίδια την κατηγορία, ψηφίζοντας την παραπομπή των εμπλεκόμενων στελεχών της. Υπάρχει άλλωστε το πρόσφατο προηγούμενο των Τεμπών: Ο,τι κι αν πιστεύει κανείς για τη συνταγματικότητα του «μοντέλου Τριαντόπουλου», η άμεση παραπομπή του πρώην υφυπουργού και του Κώστα Αχ. Καραμανλή λειτούργησε εκ των πραγμάτων εκτονωτικά. Η κυβέρνηση απεγκλωβίστηκε από την κοινωνική πίεση και την περιρρέουσα καχυποψία περί συγκάλυψης.
Μια αναίμακτη σφαγή των εριφίων δεν θα είχε και στην υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ το ίδιο εκτονωτικό αποτέλεσμα;
Φαίνεται έτσι τι τελικώς (δεν) επιτυγχάνεται με αυτή την τελετουργία τής μη δικαστικής καταδίκης: Το σύστημα μεταβιβάζει το βάρος της αποτυχίας του σε φορείς εξιλασμού. Μπορεί και τα ίδια τα πρόσωπα να είναι υπεύθυνα για το σκάνδαλο. Η διαδικαστική εκκαθάριση όμως του σκανδάλου, με το κοινοβουλευτικό θέατρο, βοηθάει το σύστημα να ξεπλύνει τη συλλογική ενοχή – και έτσι να συνεχίσει το business as usual.
Τι άλλαξε στο «βαθύ κράτος» που επιλέγει ανίδεους σταθμάρχες και δεν έχει πρωτόκολλα διαχείρισης δυστυχημάτων; Η «ποινικοποίηση» της υπόθεσης δεν βοήθησε την κατά βάθος μεταρρύθμιση του συστήματος. Αντιθέτως. Παροχέτευσε όλη την προσοχή και την πολιτική ενέργεια στην επιφανειακή σκανδαλοθηρία, επιτρέποντας έτσι στο σύστημα να διατηρηθεί ως έχει.
Το ίδιο θα συμβεί και με το σκάνδαλο των εικονικών βοσκοτόπων. Τα αποδιοπομπαία πρόσωπα θα κληθούν να απορροφήσουν όλη την απαξία, στο πλαίσιο της διαχείρισης του πολιτικού κόστους. Και την επόμενη ημέρα όλες οι στοιβάδες του συστήματος –από τους αρχαϊκούς θεσμούς της ποιμενικής κοινότητας μέχρι την πελατειακή μηχανή που τους έχει προσαρτήσει για να συντηρεί την εξουσία της– θα έχουν μείνει ανέπαφες.
Πιθανότατα, υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους, θα κοπούν του χρόνου τα λεφτά. Οι χαμηλότεροι κρίκοι της αλυσίδας –οι λιγότερο ωφελούμενοι από τη συστημική απάτη– θα κληθούν απότομα να ζήσουν με πολύ λιγότερα. Θα στρέψουν την οργή τους κατά των πατρώνων που τους τάιζαν μέχρι χθες, εξασφαλίζοντας για τους εαυτούς τους μεγάλες προμήθειες. Δομικά, όμως, δεν θα έχει αλλάξει τίποτε. Θα εμφανιστούν νέοι πάτρωνες για να σταβλίσουν τις πελατείες σε άλλα μαντριά. Γιατί το σκάνδαλο, ακόμη κι όταν τιμωρείται παραδειγματικά, δεν φτιάχνει νέους θεσμούς.
Στην κοινότητα δεν δίνεται νεωτερική εναλλακτική. Δεν φτάνει σε εκείνη ένα αξιόπιστο και διαφανές κράτος, με σταθερούς και απρόσωπους κανόνες, που μπορεί να εγγυηθεί περιβάλλον νόμιμης προκοπής. Φτάνουν μόνο τα σημαδεμένα πρόσωπα των ψηφοβοσκών.
Ετσι συντελείται η «κάθαρση». Δύο τράγοι απο-παρα-πέμπονται. Η στάνη μένει. Καθηλωμένη.
