Την έπνιγε η αμηχανία. Δεν είχε τι να πει με αυτούς τους νεαρούς άνδρες, κι ας ήταν περίπου συνομήλικοί της. Είχε βρεθεί στο χωριό τους ακολουθώντας τη συμφοιτήτριά της από το μεταπτυχιακό. Θα περνούσαν λίγες ημέρες διακοπών στην Κρήτη, στο πατρικό της φίλης. Το πρόγραμμα περιελάμβανε και επίσκεψη στα ξαδέλφια, στο χωριό, που κάπνιζαν τώρα δίπλα της στο τραπέζι, αμίλητα. Προσπάθησε να σπάσει τον πάγο. «Ασχολείστε με την κτηνοτροφία, ε;». Ο ένας ξάδελφος έγνεψε, μασουλώντας ένα «ναι». «Ωραία, ωραία… Και πόσα ζώα έχετε;». Αυτή τη φορά η απάντηση ήρθε με βροντώδη αυτοπεποίθηση: «Οσα θέλω τα κάμω!».
Ο αγέρωχος ξάδελφος –που φαινόταν να συνεχίζει την παράδοση ότι η αρπαγή των αμνών (του άλλου) είναι παλικαριά– βρήκε τον μακρινό του απόηχο στις απομαγνητοφωνήσεις των επισυνδέσεων που περιλαμβάνει η δικογραφία για τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Εκεί ένας fixer-καρεκλοκένταυρος συνομιλεί με ένα πολιτευτή-αγροτοπατέρα από την Κρήτη. «Θα σ’ τον φτιάξω» (τον πελάτη, που ζητάει το ρουσφέτι). «Αλλά πες του να μη γυρίζει και κοκορεύεται στα καφενεία».
Σηματοδοτείται έτσι η εξέλιξη που έχει συντελεστεί από τα αρχαϊκά ήθη της ποιμενικής κοινότητας, στην ευρω-δοτούμενη κοινωνία. Για την παλικαριά δεν απαιτείται πλέον η διακινδύνευση της ζωοκλοπικής επιχείρησης. Αρκεί να εκμεταλλεύεσαι –άοπλα και αναίμακτα– εικονικά ποίμνια σε εικονικά βοσκοτόπια. Η επιδρομή στο κεφάλαιο της διπλανής φατρίας είναι για τους υπανάπτυκτους. Η εξευγενισμένη εναλλακτική της είναι η επιδρομή στο κεφάλαιο του κράτους, που δεν είναι καν το δικό μας κράτος. Είναι το μακρινό, της απρόσωπης ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας. Πώς να μην κορδώνεται μετά στους καφενέδες;
Πίσω από το φολκλόρ μπορεί κανείς να διακρίνει ένα λειτουργικό πελατειακό συμβόλαιο. Η ύπαιθρος διαπραγματεύεται με το Κέντρο. Η ύπαιθρος επιστρατεύει ως μεσάζοντες των συμφερόντων της τους βουλευτές της, διά των οποίων υπερεκπροσωπείται στα κέντρα αποφάσεων. Πρόκειται για «εκπροσώπηση» με την αγοραία έννοια: Αυτοί οι επαγγελματίες της πολιτικής σταδιοδρομούν ως ατζέντηδες των παραγόντων που έχουν επιρροή στην κοινότητα – που «γυρίζουν» και ορίζουν τα «καφενεία».
Η ισχύς του συμβολαίου –σε «φτιάχνω» στις επιδοτήσεις, με «φτιάχνεις» στους σταυρούς προτίμησης– δικαιολογεί έως ένα βαθμό το γεγονός ότι στην ελληνική πολιτική ζωή δεν έχει εμφανιστεί με τόση οξύτητα η εκλογική διαίρεση μεταξύ υπαίθρου και αστικών κέντρων, που διαπερνά τις περισσότερες δυτικές δημοκρατίες. Οι μετρήσεις καταγράφουν οικονομικές και αξιακές διαφορές μεταξύ μητροπολιτικών στρωμάτων και περιφέρειας. Στην κάλπη όμως μεγάλο μέρος της υπαίθρου παραμένει σταβλισμένο σε συστημικές κομματικές επιλογές. Το χάσμα δεν γεφυρώνεται απλώς· πληρώνεται. Η κοινωνική συναίνεση –που αποτυπώνεται και στην κυριαρχία του μεγάλου, μέινστριμ κόμματος στην εκλογική ενδοχώρα των αγροτικών περιφερειών– εξαγοράζεται.
Το πελατειακό συμβόλαιο άνθησε στη βάρδια ενός αστού πολιτικού, αποφοίτου του Κολλεγίου, που κάνει όμως καριέρα με σημαία την διάσωσιν των αξιών των κοινοτήτων. Είναι παράδοξο. Αλλά δεν είναι σπάνιο. Εξυπνος και κυνικός, ο επαγγελματίας της πολιτικής ξέρει ότι η δημαγωγία των παραδοσιακών αξιών είναι αποδοτικότερη όταν δεν εξαντλείται στον άυλο πατριωτισμό. Ο δεσμός πυκνώνει όταν επιδοτείται.
Ψευτοψυχές
Οι ειδήσεις για τον ανεξέλεγκτο καλπασμό της τεχνητής νοημοσύνης προκαλούν ένα διαρκές σοκ σε όποιον έχει το κουράγιο να τις παρακολουθεί με γεροντική επίγνωση πως δεν μπορεί πια να τις κατανοήσει πλήρως. Ανάμεσά τους, όμως, ξεχωρίζει ως πιο ανατριχιαστική η συμφωνία που συνήψε η μεγαλύτερη βιομηχανία παιχνιδιών με την OpenAI. Τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο συνεταιρισμός; Θέλουμε τα παιδιά μας να κρατούν «ευφυή» λούτρινα – που θα «καλλιεργούν» μαζί τους μια «νοήμονα» σχέση; Δεν μας αρκούν τα «έξυπνα» κλιματιστικά και οι ρομποτικές ηλεκτρικές σκούπες, που ήδη επιχειρούν να μάθουν πού πατάμε και πώς αναπνέουμε; Πρέπει τώρα να καταστρέψουμε και τη δυνατότητα των μικρών homo sapiens να συνδέονται με τα αντικείμενα ανέμελα – μόνο με τη σημασία που οι ίδιοι αποδίδουν στα άψυχα πράγματα; Τι ψυχική κόπωση θα συνεπαγόταν ένα κουκλάκι που δεν μπορείς ούτε να το ξεχάσεις, ούτε να το διαμελίσεις από νηπιακή περιέργεια· που απαιτεί –και αυτό!– να του φέρεσαι με λογική και ευαισθησία; Δεν μας έφτανε το σισύφειο αγώνισμα της σχέσης μας με τους άλλους· τώρα θα ζούμε περικυκλωμένοι και από την καταναγκαστική «διάδραση» με ψευτο-εμψυχωμένα πράγματα.
