Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Αν δεχθούμε πως τα μνημόνια αποτέλεσαν μια ιστορική τομή, υπό την έννοια ότι διέκοψαν μια αδιατάρακτη πορεία από το 1974, οι συνέπειες αυτής της ιστορικής τομής δεν έχουν αρθεί ακόμη. Επιβιώνουν και εμφανίζονται ευκαιρίας δοθείσης. Πράγματι, είναι δύσκολο συνειδήσεις που διαμορφώθηκαν μέσα σε ένα φορτισμένο συναισθηματικά κλίμα να αλλάξουν, ώστε τελικά η λογική να επικρατήσει επί του θυμικού. Σε ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας μας, ενδεχομένως πλειοψηφικό, η οργή και η αγανάκτηση βρίσκονται σε διαρκή επιφυλακή, έτοιμες να ξεχυθούν για να τη διαποτίσουν και να τη δηλητηριάσουν σε όλα τα επίπεδα. Το μεγάλο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως αυτή η κατάσταση δεν βρίσκει τη συλλογική της έκφραση σε ένα πολιτικό υποκείμενο –κάτι αντιμετωπίσιμο– αλλά διαχέεται σε πολλούς και ετερόκλητους χώρους.
Σε ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας μας, ενδεχομένως πλειοψηφικό, η οργή και η αγανάκτηση βρίσκονται σε διαρκή επιφυλακή, έτοιμες να ξεχυθούν και να τη δηλητηριάσουν σε όλα τα επίπεδα.
Στην άκρως πολωμένη δεκαετία του 1980 οι μονομάχοι ήταν δύο, η ρήξη ολική, όμως ο πολίτης είχε μπροστά του δύο ευκρινή στρατόπεδα και έπαιρνε θέση. Γι’ αυτό και το πολιτικό μας σύστημα, παρά την πόλωση και την οξύτητα, διατήρησε την ευστάθειά του. Τότε, Παπανδρέου και Μητσοτάκης μπορεί να ήταν η προσωποποίηση του απόλυτου κακού ο καθένας για τον αντίπαλο χώρο του, όμως ποτέ δεν αμφισβητήθηκαν τα κεκτημένα της Μεταπολίτευσης. Ποτέ δεν ακούστηκε το σύνθημα «να καεί, να καεί το… η Βουλή» και συνθήματα που παρέπεμπαν σε λύσεις αντικοινοβουλευτικές. Ισως να λειτουργούσε ακόμη εκείνη την εποχή η προδικτατορική ιστορική μνήμη η οποία έθετε όρια, έστω ακρότατα, στην πολιτική αντιπαράθεση.
Η τραγωδία των Τεμπών και οι πολιτικές της συνέπειες απέδειξαν πως η υποτροπή είναι πολύ εύκολη υπόθεση. Ο σπόρος έχει πέσει μέσα στην κοινωνία από το 2010-2011 και έχει καρπίσει. Σήμερα είναι τα Τέμπη, μεθαύριο θα προκύψει ένα άλλο γεγονός, το οποίο συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις θα αναδείξουν με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλέσουν και πάλι τον θυμό και την αγανάκτηση των πολιτών. Είπαμε, όταν υπάρχει πελατεία εμφανίζονται και οι προμηθευτές. Υπό αυτήν την ευρύτερη έννοια, το ρήγμα που προκλήθηκε πριν από περίπου15 χρόνια δεν έκλεισε. Υπάρχει και μας απειλεί.
