Οι πρόσφατες ταραχές στο Λος Αντζελες τροφοδότησαν τις παγκόσμιες οθόνες με σκηνές αποκαλυπτικής δυστοπίας που παραπέμπουν σε εμφύλια σύρραξη: ο στρατός εναντίον των πολιτών στους δρόμους μιας φλεγόμενης πόλης, την ίδια στιγμή που ο κυβερνήτης της πολυπληθέστερης πολιτείας των ΗΠΑ συγκρούεται με τον πρόεδρο της χώρας. Μολονότι ο κουρνιαχτός φαίνεται να έχει κατακαθίσει και η σύγκρουση να αποκλιμακώνεται, ο εφησυχασμός είναι εσφαλμένος.
Τα γεγονότα είναι γνωστά: οι συνεχιζόμενες συλλήψεις παράνομων μεταναστών από την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων οδήγησαν στην έκρηξη διαμαρτυριών στην αμερικανική μεγαλούπολη. Οπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, ειρηνικοί διαδηλωτές συνυπήρξαν με ταραχοποιά στοιχεία. Ο Τραμπ άδραξε την ευκαιρία για να υποκαταστήσει τον κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Γκάβιν Νιούσομ και να κινητοποιήσει μονομερώς την Εθνοφρουρά της πολιτείας αυτής αλλά και δυνάμεις πεζοναυτών εναντίον των διαδηλωτών, αποκαλώντας τις διαμαρτυρίες «εξέγερση» και «εισβολή». Η πρωτοβουλία του χαρακτηρίστηκε παράνομη από ομοσπονδιακό δικαστή σε επίσημη απόφασή του.
Ανεξάρτητα από το αν τα γεγονότα αυτά αποτελούν προοίμιο νέων και βιαιότερων ταραχών, μας προσφέρουν σε μικρογραφία μια διαφωτιστική περιγραφή της πολιτικής στρατηγικής που ακολουθεί ο Αμερικανός πρόεδρος και που ώς τώρα έχει λειτουργήσει αποτελεσματικά γι’ αυτόν. Οι ταραχές μπορούν να ερμηνευθούν ως μέρος μιας στρατηγικής δημιουργίας εντυπώσεων και επικοινωνιακής διαχείρισης που ο Τραμπ έχει δείξει πως γνωρίζει να χειρίζεται με αριστοτεχνικό τρόπο. Είναι παράλληλα και μια στρατηγική που συμβάλλει στη συνεχιζόμενη αποδιοργάνωση έως και παράλυση των Δημοκρατικών.
Σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η στρατηγική; Ο Τραμπ επιδιώκει ακατάπαυστα την έκπληξη και την πρόκληση, προχωρώντας σε κινήσεις που οι περισσότεροι θεωρούσαν ώς τότε εκτός της σφαίρας τού πολιτικά εφικτού, αν όχι εκτός της νομιμότητας. Με τον τρόπο αυτό διατηρεί συνεχώς την πρωτοβουλία των κινήσεων, εξαναγκάζοντας τους αντιπάλους του σε μόνιμο αμυντικό παιχνίδι και συμβάλλοντας στην αίσθηση πως πασχίζουν λαχανιασμένοι να τον παρακολουθήσουν. Ακόμα και όταν αναγκάζεται να υποχωρήσει μπροστά στην αμείλικτη πραγματικότητα, όπως έγινε στο θέμα των δασμών και του παγκοσμίου εμπορίου αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία, όπου υποσχόταν ειρήνη, καταφέρνει να αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη με επιτυχία, ισχυριζόμενος είτε πως στην πραγματικότητα κέρδισε, αντίθετα από ό,τι βλέπουμε με τα μάτια μας, είτε πως προσπαθεί με ειλικρίνεια και πως δοκιμάζει ανορθόδοξες αλλά καινοτόμες μεθόδους και χειρίζεται δύσκολα προβλήματα με καλές προθέσεις και μεγάλη ευελιξία (και άρα δεν είναι ούτε αυταρχικός ούτε ανίκανος όπως τον κατηγορούν), είτε πως τον μπλοκάρουν ανίερα συμφέροντα και επομένως χρειάζεται ακόμη περισσότερη «πυγμή» – είτε και τα τρία μαζί σε ένα πακέτο!
Ο εμφύλιος πόλεμος μπορεί να μην είναι η πιθανότερη εκδοχή για τις ΗΠΑ, η πορεία όμως προς τον αυταρχισμό και την παρακμή συνεχίζεται ακατάσχετη.
Ακόμη και όταν τα αρνητικά αποτελέσματα των αποφάσεών του γίνονται φανερά, όλο και καταφέρνει να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης με κάποια νέα αποπροσανατολιστική κίνηση. Πόσο άραγε ενδιαφέρθηκαν οι μεγάλες μάζες για την υποχώρησή του στο θέμα των δασμών απέναντι στην Κίνα; Η πλειοψηφία θυμάται μόνο τη μέρα που ανακοινώθηκαν, την «ημέρα της απελευθέρωσης», όπως την αποκάλεσε.
Η στρατηγική αυτή λειτουργεί ως «win-win». Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αν οι συγκρούσεις κλιμακώνονταν, κερδίζει με τη λογική της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Οι εικόνες διαδηλωτών που ανεμίζουν μεξικανικές σημαίες δίπλα σε φλεγόμενα αυτοκίνητα και λεηλατημένα μαγαζιά φοβίζουν την πλειοψηφία και οι φωνές όσων τους υποστηρίζουν λειτουργούν σαν βούτυρο στο ψωμί του. Αν αντίθετα αποκλιμακωθούν, πάλι θα ισχυριστεί το ίδιο: αντιμετώπισε τις ταραχές με πυγμή και επιτυχία και βγήκε νικητής. Αν όλα αυτά θυμίζουν τζόγο, είναι επειδή είναι τζόγος: κάποτε φθάνει η στιγμή που θα χάσεις. Oσο όμως η στιγμή αυτή αναβάλλεται, άλλο τόσο αυξάνεται και το μελλοντικό της κόστος. Ο εμφύλιος πόλεμος μπορεί να μην είναι η πιθανότερη εκδοχή για τις ΗΠΑ, η πορεία όμως προς τον αυταρχισμό και την παρακμή συνεχίζεται ακατάσχετη δίχως τίποτα να μοιάζει ικανό να την αντιστρέψει.
*O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
