Στην πιο επιεική για εκείνον εκδοχή, ο Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου αδικήθηκε από τη μοίρα. Επεσε πάνω στη βάρδιά του η πιο δεινή ιστορική θύελλα. Δύο χρόνια μετά, καταπλακωμένος από τα γεγονότα, ο ΓΑΠ παρέδωσε την πρωθυπουργία. Δεν παρέδωσε όμως εαυτόν στην κρίση της Ιστορίας. Επεσε στην παγίδα της αυτοθυματοποίησης, εμφανίζοντας τη δική του πολιτική επιλογή ως προϊόν διεθνών κι εγχώριων καταναγκασμών. Δεν έφυγε, νόμιζε. Τον έδιωξαν. Κατασκεύασε έτσι ένα ηθικό άλλοθι για να επιχειρήσει την επιστροφή του.
Το 2015 διέσπασε το κόμμα το οποίο είχε ιδρύσει ο πατέρας του – το κόμμα του οποίου και ο ίδιος υπήρξε πρόεδρος για οκτώ χρόνια. Απέτυχε εκλογικά και έμεινε εκτός Βουλής. Ούτε όμως ο πάταγος εκείνης της αποτυχίας τον έπεισε να αποσύρει το πολιτικό του κεφάλαιο. Διεκδίκησε εκ νέου την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ το 2021, για να εκπληρώσει τον χρησμό του Μπέκετ: Απέτυχε ξανά, απέτυχε καλύτερα.
Το αυτοκαταστροφικό ταλέντο με το οποίο ο ΓΑΠ κατακρεούργησε την υστεροφημία του θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως παράδειγμα για άλλους πρώην πρωθυπουργούς.
Αποστρατεία και υστεροφημία ή μία ακόμη περιπέτεια;
Τι είναι τελικά προτιμότερο; Η αποστρατεία και η επένδυση στην υστεροφημία; Ή η δράση με το ρίσκο του ευτελισμού; Δεν είναι ευτελισμός ένας πολιτικός που έχει κυβερνήσει τη χώρα να ακροπατεί, αγκαζέ με βετεράνους πολιτευτές του περιθωρίου, στο όριο της εκλογικής επιβίωσης;
Η ιστορία του Αντώνη Σαμαρά πήγε κάπως ανάποδα από εκείνη του ΓΑΠ. Ο Μεσσήνιος πρώτα έγινε διασπαστής και μετά πρωθυπουργός. Θα μπορούσε κανείς, απλοϊκά, να υποθέσει ότι η κακουχία του εξοστρακισμού –της σχεδόν δεκαετούς αποβολής του από το πολιτικό σύστημα– θα είχε λειτουργήσει ως «μοναστική» άσκηση στην αυτοσυγκράτηση.
Εκ των υστέρων φαίνεται ότι λειτούργησε αντίστροφα: Μην μπορώντας να αποδεχθεί ως δικό του έργο την αποτυχία του, εμποτίστηκε κατά τη μακρά αποχή του στην κουλτούρα του πολιτικού περιθωρίου. Μούλιασε στη μνησίκακη επιθετικότητα του outsider. Γι’ αυτό και δεν χώρεσε ποτέ στο κοστούμι του statesman. (Ο τρόπος της αποχώρησής του από την πρωθυπουργία, ως bad loser, το 2015 ήταν ενδεικτικός.) Γι’ αυτό και τώρα είναι έτοιμος να αψηφήσει το θεσμικό βάρος του προηγούμενου αξιώματός του και να ακολουθήσει το φαντασιακό πεπρωμένο του αντάρτη.
Το πώς θα επιλέξει τελικά ένας πρώην να «παίξει» τα υπολείμματα της υστεροφημίας του έχει σημασία κυρίως για τον ίδιο. Για το πολιτικό σύστημα πιο σημαντικό είναι το έλλειμμα που αποκαλύπτει από μόνη της η φαγούρα για τους «πρώην». Είναι τέτοια η ένδεια της αντιπολίτευσης, αριστερής και δεξιάς, ώστε το μόνο που παράγουν είναι σενάρια για τους πρώην. Το μόνο μέλλον που τους έχει απομείνει ως υλικό καφεμαντείας είναι, στ’ αριστερά, η απόψυξη του Τσίπρα. Και, στα έξω δεξιά, η λιτάνευση του Σαμαρά.
