Καθώς η κυβέρνηση βαδίζει προς τη συμπλήρωση έξι χρόνων, δύο ερωτήματα χρήζουν απάντησης: Είναι «μεταρρυθμίσιμη» η Ελλάδα; Κι αν ναι, η κυβέρνηση υλοποιεί όσες μεταρρυθμίσεις πρέπει και μπορεί;
Ξεκινάω επιχειρηματολογώντας ότι η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει υλοποιήσει τις σημαντικότερες και πιο επιδραστικές μεταρρυθμίσεις της τα τελευταία δύο χρόνια, και όχι στην πρώτη θητεία της, όπως τείνει να επικρατήσει. Ναι, καλά διαβάσατε. Οι περισσότερες και επιδραστικότερες μεταρρυθμίσεις δεν έχουν γίνει στην πρώτη αλλά στη δεύτερη θητεία.
Tείνουμε να ξεχάσουμε ότι η πρώτη τετραετία ήταν πρωτίστως μια περίοδος πρωτόγνωρων, ιστορικού μεγέθους, κρίσεων. Η μεγαλύτερη πανδημία των τελευταίων εκατό χρόνων. Η υβριδική εισβολή στον Εβρο. Η κλιματική κρίση και οι ασύμμετρες φυσικές καταστροφές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία με επακόλουθη την παγκόσμια ενεργειακή και πληθωριστική κρίση.
Ολα αυτά αποτέλεσαν συνταρακτικά γεγονότα που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν μια αδύναμη χώρα που μόλις έβγαινε από μια μακρά ύφεση και έναν βαθύ διχασμό. Ευτυχώς, αυτό δεν συνέβη. Οχι από τύχη, αλλά διότι, όπως ήταν το σωστό, οι κρίσεις αυτές μονοπώλησαν τον χρόνο και την ενέργεια της κυβέρνησης.
Η διαπίστωση αυτή δεν σημαίνει ότι δεν έγιναν και μεταρρυθμίσεις κατά την πρώτη θητεία. Το ψηφιακό άλμα του gov.gr. Η υποδειγματική εμβολιαστική εκστρατεία. Η εξάλειψη των εκκρεμών και η έκδοση νέων συντάξεων σε 60 ημέρες. Η εξυγίανση της ΔΕΗ και το άλμα των ΑΠΕ. Η νέα δημόσια τηλεόραση. Ο «Ηρακλής» που εξυγίανε το τραπεζικό σύστημα. Το νέο πλαίσιο για τη δεύτερη ευκαιρία σε υπερχρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, που μείωσε δραστικά τα κόκκινα δάνεια. Ο σχεδιασμός και η έγκριση του «Ελλάδα 2.0». Το οικονομικό μείγμα δημοσιονομικής υπευθυνότητας και στοχευμένης μείωσης 72 φόρων που επανέφεραν τη χώρα στη διεθνή επενδυτική βαθμίδα μαζί με υπερδιπλάσιους ρυθμούς ανάπτυξης, επενδύσεων και αύξησης της απασχόλησης από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Εδώ, όμως, αξίζει να αναρωτηθούμε: τι συνιστά επιδραστική μεταρρύθμιση; Και τι κάνει μια κυβέρνηση να μην είναι μόνο συναλλακτική αλλά ικανή και να μετασχηματίσει τη χώρα;
Με τον όρο «επιδραστικός» ή «μετασχηματιστικός» εννοώ τις ηγεσίες και τις πολιτικές που μπορούν να «επαναπρογραμματίζουν» το λογισμικό της χώρας, αντί να λειτουργούν συναλλακτικά. Στόχος κάθε επιδραστικής ηγεσίας οφείλει να είναι η αλλαγή του υποδείγματος λειτουργίας μιας χώρας που παρά τις σημαντικές κατακτήσεις της στη Μεταπολίτευση, συσσώρευσε ταυτόχρονα εδώ και 50 χρόνια πολλές στρεβλώσεις.
Μερικά παραδείγματα επιδραστικών μεταρρυθμίσεων από το 2023 έως σήμερα:
• Τα μη κρατικά πανεπιστήμια.
• Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών μεταξύ ταμειακών μηχανών, POS και φορολογικής διοίκησης.
• Η φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών με όρους κοινής λογικής.
• Η καθολική εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας.
• Ο νέος δικαστικός χάρτης της πολιτικής και ποινικής Δικαιοσύνης που μείωσε κατά 50% τους δικαστικούς σχηματισμούς και ενοποίησε ειρηνοδίκες και πρωτοδίκες σε ένα βαθμό.
• Η αποκομματικοποίηση του κράτους με την εμπλοκή του ΑΣΕΠ στην επιλογή των διοικήσεων των δημόσιων οργανισμών.
Η κοινοβουλευτική και πολιτική σταθερότητα είναι η μόνη ικανή και αναγκαία συνθήκη που μπορεί να εγγυηθεί ότι οι φιλόδοξοι εθνικοί στόχοι που θέτουμε μπορούν να επιτευχθούν.
• Η επιστολική ψήφος για ομογενείς και Ελληνες της διασποράς.
• Ο ψηφιακός φάκελος ασθενούς και η παράλληλη απασχόληση των γιατρών του ΕΣΥ και στον ιδιωτικό τομέα μαζί με τα απογευματινά χειρουργεία.
• Η κατάργηση των υποθηκοφυλακείων μαζί με την ψηφιοποίηση και αναδιοργάνωση του κτηματολογίου.
• Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας πολυδιάστατης στεγαστικής στρατηγικής, με στόχο την αύξηση της προσφοράς ακινήτων για αγορά και ενοικίαση κατοικίας.
• Η προστασία του δημόσιου χώρου από βανδαλισμούς στα γήπεδα, καταπατήσεις και φυσικές καταστροφές σε ακτές και δασικές περιοχές με το ηλεκτρονικό εισιτήριο ή τις ψηφιακές εφαρμογές MyCoast και akatharista.apps.gov.gr.
• Το πρασίνισμα των ΜΜΜ, λεωφορείων, τρένων, ταξί και οι νέες γραμμές μετρό σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα.
• Η ανασυγκρότηση και ο εκσυγχρονισμός των Ενόπλων Δυνάμεων όχι μόνο σε επίπεδο εξοπλισμών αλλά και μιας ριζικής διοικητικής και χωρικής αναδιοργάνωσης.
Αυτές και πολλές ακόμη είναι επιδραστικές μεταρρυθμίσεις, διόλου αυτονόητες ή εύκολες, που έγιναν τα τελευταία δύο χρόνια, με στόχο να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας ενός κράτους που όλοι γνωρίζουμε πως «φτιάχνει δύσκολα και χαλάει εύκολα». Προφανώς, υπήρξαν και αστοχίες ή καθυστερήσεις και χρειάζεται να γίνουν πολύ περισσότερα. Η απάντησή μου, όμως, είναι καταφατική και στα δύο ερωτήματα που έθεσα στην αρχή, αναγνωρίζοντας, ταυτόχρονα, ότι η κοινωνία δικαίως απαιτεί περισσότερες, δικαιότερες και ταχύτερες αλλαγές.
Γι’ αυτό και κλείνοντας είναι αναγκαίο να στοχαστούμε για το είδος της ηγεσίας που έχει ανάγκη η Ελλάδα. Και η εμπειρία πλέον δείχνει πως χρειαζόμαστε τρία πράγματα:
Το πρώτο είναι κυβερνήσεις αποτελεσματικές, συνεπείς και αφοσιωμένες σε μεταρρυθμίσεις, ικανές να επιβιώνουν από την αναπόφευκτη φθορά και τη δοκιμασία του χρόνου.
Το δεύτερο, η θεσμική μνήμη που μπορεί να θυμίζει διαρκώς πού ήμασταν, πού βρισκόμαστε σήμερα και πού θέλουμε να φτάσουμε.
Και το τρίτο είναι η κοινοβουλευτική και πολιτική σταθερότητα. Η μόνη ικανή και αναγκαία συνθήκη που μπορεί να εγγυηθεί, σε ένα πολιτικό περιβάλλον που δεν φημίζεται για την κουλτούρα συνεργασιών, ότι οι φιλόδοξοι εθνικοί στόχοι που θέτουμε μπορούν να επιτευχθούν.
Χωρίς τον συνδυασμό αυτών των τριών παραγόντων, κάθε μικρή ή μεγαλύτερη αλλαγή μπορεί να ακυρωθεί από τον επόμενο υπουργό ή την επόμενη κυβέρνηση. Και έτσι να αποδειχθεί θνησιγενής. Χωρίς ρίζες και χωρίς πολιτικούς και κοινωνικούς ιδιοκτήτες.
*Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υπουργός Επικρατείας.
