Οχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε όλο τον σημερινό δυτικό κόσμο οι νέοι δεν (θέλουν να) ψηφίζουν το ίδιο κόμμα με τους γονείς τους. Η ηλικιακή διαφοροποίηση της ψήφου είναι πολύ πιο αισθητή από ό,τι στο παρελθόν.
Η εξέλιξη αυτή, σε όλη την Ευρώπη, έχει πλήξει περισσότερο τα παραδοσιακά κόμματα της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς που στις ηλικίες κάτω των 35-40 χάνουν σημαντικό έδαφος προς όφελος λιγότερο παραδοσιακών ή πιο «αντισυστημικών» κομμάτων (Πράσινοι, κόμματα ριζοσπαστικής Δεξιάς κ.λπ.). Ενώ, αντίστοιχα, οι πιο «αριστερόστροφοι» νέοι ψηφοφόροι προτιμούν τις πιο ριζοσπαστικές εκφράσεις του χώρου.
Οι λόγοι σχετίζονται πρωτίστως με τις συνθήκες πολιτικοποίησης των νεότερων γενεών. Τόσο οι Millennials όσο και η Gen-Z βιώνουν διαψεύσεις μετά από δεκαετίες ισχυρών βεβαιοτήτων. Μεγαλώνουν εν μέσω συνεχών κρίσεων, κάτι που εντείνει την ανασφάλεια και τον ριζοσπαστισμό τους. Ο οποίος με τη σειρά του τροφοδοτεί την αντίδραση –ή έστω τη δυσπιστία– προς το πολιτικό «σύστημα», χωρίς όμως αυτή η αμφισβήτηση να έχει συγκεκριμένη και συγκροτημένη πολιτική κατεύθυνση. Στη δε απομυθοποίηση της πολιτικής, των υποσχέσεών της και των μεγάλων οραμάτων αντιτάσσουν όχι κάποιο άλλο μεγάλο όραμα, αλλά καθημερινές πρακτικές ανάγκες.
Για πολλές δεκαετίες η σταθερή οικονομική πρόοδος δημιουργούσε αντίστοιχες προσδοκίες ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας. Κάθε γενιά ζούσε καλύτερα από την προηγούμενη. Αυτό σήμερα αμφισβητείται –καθόλου αβάσιμα– και η ανασφάλεια που προκαλεί άλλοτε τροφοδοτεί την ανάγκη ενίσχυσης ενός κοινωνικού-προστατευτικού κράτους, άλλοτε πιο αφοριστικές-αντιπολιτικές εκφράσεις, συχνά, δε, ενισχύει λογικές κοινωνικής-εθνικής περιχαράκωσης. Μπορεί αυτά να μοιάζουν αντιφατικά μεταξύ τους, συνυπάρχουν ωστόσο στο μυαλό μιας γενιάς που ενώ είναι παγκοσμιοποιημένη και εξωστρεφής πολιτιστικά, κατά κανόνα επιζητεί την ασφάλεια ενός προστατευμένου περιβάλλοντος (οικογενειακού, κοινωνικού, εθνικού).
Η δε πολιτικοποίησή τους στη βάση νέων θεματικών, όπως τα ζητήματα περιβάλλοντος, ατομικών δικαιωμάτων, ταυτότητας κ.ά., συχνά δυσχεραίνει την επικοινωνία τους με τα πιο παραδοσιακά κόμματα, τα οποία δεν έχουν ενσωματώσει πλήρως στην ατζέντα τους αυτές τις θεματικές.
Στη χώρα μας η ηλικιακή διχοτόμηση της ψήφου είναι πιο έντονη από ποτέ. Πέραν των όσων σχετίζονται με τους όρους πολιτικοποίησης των νέων ψηφοφόρων διεθνώς, που ήδη αναφέρθηκαν, υπάρχουν και οι ειδικές εγχώριες συνθήκες.
Στη χώρα μας οι περισσότεροι ψηφοφόροι κάτω των 40 είχαν την πρώτη τους επαφή με την πολιτική τα χρόνια της κρίσης. Πολλοί σημερινοί νέοι έμαθαν να προσεγγίζουν την πολιτική μέσα από τα δίπολα της εποχής: «παλιό – νέο», «ελίτ – λαός», «συστημικοί – αντισυστημικοί» κ.λπ. Η δε τραγωδία των Τεμπών ήρθε να ενισχύσει έτι περαιτέρω τη δυσπιστία απέναντι στο κράτος, να οπτικοποιήσει την αποτυχία του.
Με όλα τα παραπάνω δεδομένα δεν είναι παράλογο η Ν.Δ., το πλέον παραδοσιακό και «συστημικό» κόμμα της χώρας, να έχει δυσκολίες επικοινωνίας με τα νεότερα ηλικιακά κοινά.
Πολλοί σημερινοί νέοι έμαθαν να προσεγγίζουν την πολιτική μέσα από τα δίπολα της εποχής: «παλιό – νέο», «ελίτ – λαός», «συστημικοί – αντισυστημικοί».
Είναι ενδεικτικό ότι στις τωρινές δημοσκοπήσεις η Ν.Δ. στις ηλικίες άνω των 55 συγκεντρώνει σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από ό,τι στους κάτω των 30. Τα δε «αντισυστημικά» κόμματα καταγράφουν στις νεότερες ηλικίες πολύ μεγάλη υπεροχή.
Στις εκλογές του 2023 το επιτελείο της Ν.Δ. μπόρεσε να διαχειριστεί την κατάσταση με μια αρκετά αποτελεσματική εκστρατεία, ιδίως στα πιο νεανικά σόσιαλ μίντια. Η χρήση του TikTok από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η οποία βελτίωσε εντυπωσιακά την εικόνα του στους νέους ψηφοφόρους, ήταν αναμφισβήτητα το πιο ενδιαφέρον επικοινωνιακό στοιχείο των εκλογών εκείνων.
Σήμερα η Ν.Δ. επιχειρεί να επανασυνδεθεί με το πιο νεανικό κοινό κυρίως μέσα από προγραμματικές πρωτοβουλίες. Η στέγαση, που καταγράφεται σε όλες τις μετρήσεις ως το σημαντικότερο πρόβλημα στις νέες ηλικίες, φαίνεται να μπαίνει πολύ ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα (το ίδιο έχει κάνει και το ΠΑΣΟΚ, το οποίο επίσης έχει ζητήματα στις νέες ηλικίες, αν και όχι τόσο έντονα).
Η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι επίσης στοχευμένο μέτρο για τις νεότερες ηλικίες, ειδικά σε ό,τι αφορά τον χώρο της εστίασης. Αγγίζει, δε, ένα κοινό το οποίο για τη Ν.Δ. μόνο προνομιακό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Κυρίως νέους αφορά και η αύξηση του κατώτατου μισθού, ενώ πρέπει να δούμε πώς θα μετρήσει στη νεανική κοινή γνώμη η έναρξη λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας και τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που υλοποιούνται.
Αρκούν οι πρωτοβουλίες αυτές για να αντιστραφεί το κλίμα; Ασφαλώς βοηθούν, αλλά το αν επαρκούν θα εξαρτηθεί και από άλλους παράγοντες. Σε μια εποχή αυξανόμενης «συναισθηματοποίησης» της εκλογικής συμπεριφοράς, οι ψυχικές ταυτίσεις έχουν τη δική τους βαρύτητα. Εκεί η Ν.Δ. πάσχει.
Στο τέλος της ημέρας, πάντως, βασικό ζητούμενο για τις νεότερες ηλικίες –όπως και για όλες– είναι πώς θα ζήσουν καλύτερα. Είναι κρίσιμο συνεπώς ποιος μπορεί να τους εμπνεύσει μεγαλύτερη ασφάλεια και να τους πείσει ότι μπορεί να κάνει περισσότερα γι’ αυτό. Ποιος θα τους περιγράψει έναν κόσμο και ένα σχέδιο στον οποίο θα βλέπουν σε καλή θέση τον εαυτό τους. Αρκεί αυτό να παρουσιασθεί με την κατάλληλη γλώσσα, το σωστό ύφος και την απαραίτητη ενσυναίσθηση.
*Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας.
