Στους «Νόμους», τον τελευταίο διάλογό του και τον μοναδικό με απόντα τον Σωκράτη, ο Πλάτων εισάγει κανόνες που ρυθμίζουν την ιδιωτική και τη δημόσια σφαίρα, δίχως να παραλείψει το ταφικό τελετουργικό. Για να μην πληγεί το ηρωικό ήθος στην ιδεώδη πολιτεία που φαντάζεται, απαγορεύει τον δημόσιο θρήνο των συγγενών του νεκρού. Ως προς αυτό κωδικοποιεί το εθιμικό δίκαιο της αρχαίας Αθήνας, που όριζε ως χρόνο της νεκρικής πομπής τον βαθύ όρθρο και ως διαδρομή της τους δευτερεύοντες δρόμους.
Επιπλέον ο Πλάτων, που γνώριζε πως ο επικήδειος λόγος πάσχει από την πλατειαστική γενναιοδωρία της υποκρισίας, νομοθέτησε και για το μέγεθος της επιτάφιας στήλης και του επιτυμβίου επιγράμματος: «Λίθινα δε επιστήματα μη μείζω ποιείν ή όσα δέχεσθαι των του τετελευτηκόκος εγκώμια βίου μη πλείω τεσσάρων ηρωικών στίχων». Τέσσερις δακτυλικοί εξάμετροι, στίχοι ταυτισμένοι με τα έπη, αρκούν για το εγκώμιο που θα χαραχτεί πάνω στην πέτρα, χωρίς πάντως η λίθινη πρώτη ύλη να το καθιστά θεαματικά ανθεκτικότερο απ’ ό,τι αν γραφόταν στην άμμο.
Το «rogito», όπως ξαναμάθαμε τώρα με τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, είναι μιας μορφής επιτύμβιο επίγραμμα, σε πεζό λόγο βέβαια. Μια επίσημη συνοπτική βιογραφία του νεκρού, γραμμένη στα λατινικά, που τοποθετείται στο φέρετρό του μέσα σε μεταλλικό κύλινδρο, αντίγραφό της δε φυλάσσεται στα αρχεία του Βατικανού. Παρεμπιπτόντως, οι μισές συνωμοσιολογικές θεωρίες ανά τους αιώνες και ανά τον κόσμο έχουν πρωταγωνιστή τους το Βατικανό. Οι άλλες μισές προτιμούν τους Εβραίους. Οι ακροδεξιές φυλλάδες της Ελλάδας, που δεν άλλαξαν τις συνήθειές τους ούτε τώρα, στις μεταθανάτιες μέρες, πρωτοτυπούν σκηνοθετώντας σαν συμπρωταγωνιστές των συνωμοσιολογικών σεναρίων τους το Βατικανό (τους «αιρετικούς») και τους Εβραίους, που δεν παύουν στιγμή να μηχανεύονται τα μύρια όσα κατά του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, όρων ταυτόσημων στην κεφαλή τους. Οπως δα και στις κεφαλές της πολιτείας και της Εκκλησίας μας.
Δεν είναι απίθανο να το συνέταξε ιδιοχείρως το «rogito» του ο Πάπας Φραγκίσκος. Τον φαντάζομαι, λοιπόν, να αυτοβιογραφείται με άκρα λιτότητα. Οχι βέβαια για να υπακούσει στον Πλάτωνα, αλλά επειδή παραδειγματικά λιτός υπήρξε ο βίος του, καίρια δε λιτός ο λόγος του. Και τον σκέφτομαι να σημειώνει, με ένα «συγγνώμη», όχι όσα κατόρθωσε αλλά όσα δεν κατάφερε, από προσωπική αδυναμία ή επειδή δεν μπόρεσε να υπερνικήσει τα κατεστημένα συμφέροντα. Οσα μετατρέπουν τις θρησκείες σε μηχανισμούς στυγνής εξουσίας και τις Εκκλησίες σε επιχειρηματικούς ομίλους που διαθέτουν το σκληρότερο κεφάλαιο: το μεταφυσικό.
«Ηλίθιος… κομμουνιστής…»
Αν ο Φραγκίσκος ήθελε να προσφέρει στους ιστορικούς του μέλλοντος ένα καταπίστευμα καλοσυνάτου σαρκασμού, θα μπορούσε να παραθέσει στο βιογραφικό του «λόγια μεγάλων ανδρών» για το πρόσωπό του. Οσα έλεγε, λ.χ., προεκλογικά ο ακροδεξιότατος πρόεδρος της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι, ο λατρεμένος του Λευκού Οίκου. «Ηλίθιο» τον ανέβαζε τον Φραγκίσκο, «κομμουνιστή» τον κατέβαζε, επειδή κήρυσσε την κοινωνική δικαιοσύνη, και σαν «ενσάρκωση του Σατανά επί Γης» τον αναθεμάτιζε. Τώρα ο καπηλικός φαρισαϊσμός του αλυσοπριονάτου δικτάτορα διέταξε επταήμερο πένθος.
Για την παγκόσμια Δεξιά και Ακροδεξιά, που λόγω και του γενικευμένου τραμπισμού έχουν πάψει να είναι δύο σαφώς διακριτοί πολιτικοί χώροι, ο Φραγκίσκος ήταν ένας εξαιρετικά ενοχλητικός κληρικός, ένας επικίνδυνος κοσμοπολίτης, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης. Ενας πολίτης του κόσμου, που ο έμπρακτος λόγος του συγκρουόταν απερίφραστα με τον δικό τους λόγο, το δικό τους «όραμα» για τον κόσμο. Τον φοβούνταν, επειδή κατέβηκε από τον θρόνο του για να μάθει τον κόσμο, τον πραγματικό κόσμο, και να σταθεί δίπλα του.
Για την παγκόσμια Δεξιά και Ακροδεξιά, που λόγω και του γενικευμένου τραμπισμού έχουν πάψει να είναι δύο σαφώς διακριτοί πολιτικοί χώροι, ο Φραγκίσκος ήταν ένας εξαιρετικά ενοχλητικός κληρικός, ένας επικίνδυνος κοσμοπολίτης, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης. Ενας πολίτης του κόσμου.
Εξ ου και ο πόλεμος φθοράς εναντίον του. «Μην τον ακούτε. Ενας λαϊκιστής είναι. Ενας άθλιος κομμουνιστής…». Στις 8.11.2020, όταν ο Φραγκίσκος δήλωνε πως «η ελεύθερη αγορά είναι ανίκανη να θεραπεύσει τις πιο δεινές ανάγκες της ανθρωπότητας, όπως απέδειξε η πανδημία», έγραφα εδώ, υπό τον τίτλο «Ο ιός, οι Κιβωτοί και ένας αναρχοκομμουνιστής Πάπας»: «Οχι, δεν είναι απόσπασμα από άγνωστη, προφητική εκδοχή του “Κομμουνιστικού Μανιφέστου” του Καρλ Μαρξ. Ο Πάπας Φραγκίσκος τα λέει αυτά, στην πρόσφατη εγκύκλιό του “Fratelli Tutti”. Και κάτι αναρχοκομμουνιστικότερο, επίσης δικό του: “Η χριστιανική παράδοση δεν αναγνώρισε ποτέ ως απόλυτο ή απαραβίαστο το δικαίωμα στην ιδιωτική περιουσία”. Μα τι διαβάζει;».
Περίπου ένα χρόνο αργότερα, στις 12.12.2021, όταν στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κήρυξαν ανεπιθύμητο τον Πάπα στη Λέσβο, επειδή τάχα συνωμοτούσε υπέρ του Ισλάμ, σημείωνα υπό τον τίτλο «Ενας “λαϊκιστής” λοιπόν και ο Πάπας;»: «Δεν φτάνει που είναι αιρετικός ο Πάπας, όπως και κάθε Πάπας άλλωστε, και κάθε μη ορθόδοξος. Είναι και λαϊκιστής. Τα περί της αιρετικής παποσύνης τα ξέρουμε από παλιά, στις μέρες μας πάντως ακούγονται μόνο από τους πλέον φονταμενταλιστές της Ορθοδοξίας. Αντίθετα, τα περί λαϊκιστή Πάπα πρωτακούστηκαν τώρα, με αφορμή τη δεύτερη επίσκεψη του ποντίφικα στην Ελλάδα και τη Λέσβο. Κάπως δειλά είναι η αλήθεια, ή και κομψεπίκομψα, ο Φραγκίσκος επικρίθηκε σαν δημαγωγός, σαν άκριτος αναπαραγωγός της ρητορικής των κατηραμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων. Η επιμονή του στο χρέος της αλληλεγγύης, της ανοιχτής αγκαλιάς και του καθαρού βλέμματος απέναντι στους ξεριζωμένους από τους πολέμους και τη φτώχεια, αλλά πλέον και από την κλιματική κρίση, εισέπραξε τον ψόγο της δημοκοπίας. Το δε πάθος με το οποίο καταγγέλλει τα τείχη και τους φράχτες, που μετατρέπουν την “αθώα” Ευρώπη σε φρούριο με εγκατεσπαρμένους δεκάδες καστρόπυργους, θεωρήθηκε ασύγγνωστη συναισθηματική επιπολαιότητα».
Δεν ήταν άγιος ο Φραγκίσκος, όσο και αν η αγιοκατάταξή του είναι βέβαιη. Δεν ήταν τέλειος. Και μόνο μερικώς ισχύει η διαβεβαίωση του συμπατριώτη του Λιονέλ Μέσι πως «έκανε τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος». Πολέμησε όμως με πείσμα και διάρκεια για όλα τα κρίσιμα μεγα-θέματα που αφήνουν αδιάφορη την κυρίαρχη συντηρητική ατζέντα: για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, την κλιματική κρίση, τα δικαιώματα των φτωχών και των περιθωριοποιημένων, την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων. Εως και την προηγουμένη του θανάτου του προσπάθησε να διδάξει στον Τζέι Ντι Βανς τα δικαιώματα των μεταναστών. Ο ανεπίδεκτος μαθήσεως αντιπρόεδρος δηλώνει τώρα λυπημένος, όπως και όλοι οι εν ταρτουφισμώ αδελφοί του, Τραμπ, Πούτιν και λοιποί. Εύκολα όμως υποθέτουμε πόσο χάρηκαν που πέθανε αυτός που στο πασχαλινό μήνυμά του μίλησε εναντίον της «τόσης βούλησης θανάτου» και υπέρ της ειρήνης, αλλά με αφοπλισμό και ελευθερία λόγου.
