Εχουν συμβεί πολλές θετικές αλλαγές στην οικονομία πρόσφατα, και αυτό είναι, σε μεγάλο βαθμό, αποτέλεσμα της προσεκτικής δημοσιονομικής πολιτικής, της βελτίωσης του μηχανισμού είσπραξης φόρων και της εισροής σημαντικών πόρων από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Προβλέπω όμως, όπως και άλλοι οικονομολόγοι, ότι αυτά δεν αρκούν για να βελτιώνεται το εισόδημα των πιο πολλών νοικοκυριών στα ερχόμενα πέντε έως δέκα χρόνια. Πρέπει να ανοίξουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης με καλές αμοιβές και συνθήκες εργασίας.
Οι κλάδοι που μπορούν να δώσουν τέτοιες δουλειές δεν είναι ο τουρισμός και οι κατασκευές, που είναι οι ατμομηχανές της οικονομίας σήμερα. Ούτε είναι η «βαριά βιομηχανία» που απαιτεί πολύ μεγάλη επένδυση σε εγκαταστάσεις, καταναλώνει πολλή ενέργεια και απασχολεί σχετικά λίγους εργαζομένους. Είναι μερικοί κλάδοι της μεταποίησης και των υπηρεσιών που βασίζονται κυρίως στις γνώσεις και στις δεξιότητες των ανθρώπων τους για να είναι ανταγωνιστικοί σε διεθνή κλίμακα.
Τέτοιες δραστηριότητες απασχολούν ένα μεγάλο μέρος της μεσαίας τάξης στις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες, αλλά όχι σε εμάς. Η δική μας αποτελείται κυρίως από αυτοαπασχολούμενους ή εργοδότες σε μικρές επιχειρήσεις. Υπάρχουν όμως τα στοιχεία εκείνα που με την κατάλληλη πολιτική θα αυξήσουν πολύ αυτές τις δουλειές και εδώ.
Πρώτο στοιχείο είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Εχουμε πολλούς πτυχιούχους πανεπιστημίου. Ενα σημαντικό μέρος αυτών έχει αποκτήσει ήδη στις σπουδές του τις γνώσεις για να εργαστεί σε επιχειρήσεις που απαιτούν υψηλά προσόντα, όπως φαίνεται στην περίπτωση όσων μεταναστεύουν και βρίσκουν εργασία στη Δυτική Ευρώπη και αλλού. Πολλοί άλλοι μπορούν με την κατάλληλη μετεκπαίδευση να γίνουν χρήσιμοι γρήγορα.
Συναφές στοιχείο είναι η προσδοκία της κοινωνικής ανόδου στις οικογένειες. Ιστορικά, η προσδοκία αυτή βασίζεται κυρίως στην παιδεία, πράγμα που οδηγεί σε μεγάλο οικονομικό κόστος για τους γονείς: φροντιστήρια, ιδιωτικά σχολεία, δαπάνες διαμονής σε άλλη πόλη. Οταν αυτές οι θυσίες φέρουν ευκαιρία για καλή απασχόληση, η οικογένεια αισθάνεται δικαιωμένη, ακόμη κι αν το αντικείμενο είναι πρωτόγνωρο για την προηγούμενη γενιά.
Τι πρέπει να αλλάξει για να ανοίξουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης με καλές αμοιβές και συνθήκες εργασίας στα ερχόμενα πέντε έως δέκα χρόνια.
Τρίτο στοιχείο, πιο πρόσφατο, είναι τα καλά παραδείγματα επιχειρήσεων που έχουν πετύχει στη χώρα μας προσφέροντας τέτοιες δουλειές, ακόμη και σε αντίξοες συνθήκες. Στα προϊόντα αλουμινίου, στον αντικεραυνικό εξοπλισμό και στη ναυπήγηση μικρών σκαφών λίγες εταιρείες στηρίζουν τη μεγάλη τους διεθνή επέκταση όχι σε μαζική παραγωγή, αλλά σε προϊόντα με ειδικό σχεδιασμό για κάθε πελάτη – και αυτό απαιτεί πολλή εργασία μηχανικών και τεχνικών. Στις επιστημονικές υπηρεσίες μερικές πολυεθνικές επιχειρήσεις δημιούργησαν «κέντρα αριστείας» με εκατοντάδες στελέχη στην Ελλάδα.
Τι πρέπει να αλλάξει για να πολλαπλασιαστούν αυτές οι δουλειές;
Πρώτον, να μειωθούν οι φόροι και οι εισφορές για τους μισθωτούς με ετήσιο μεικτό εισόδημα πάνω από 30.000 ευρώ. Η λεγόμενη «φορολογική σφήνα», δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στο κόστος για τον εργοδότη και στο καθαρό έσοδο του μισθωτού μετά από φόρους και εισφορές, είναι από τις πιο υψηλές παγκοσμίως για τέτοιο ύψος εισοδήματος (40% για τις πρώτες 30.000 και αυξάνεται μέχρι 60% για ποσά πάνω από τις 50.000). Είναι τεράστιο αντικίνητρο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων που χρειαζόμαστε.
Δεύτερον, να προσφέρονται κατάλληλα προγράμματα μετεκπαίδευσης που θα ετοιμάζουν πτυχιούχους για τέτοιες δουλειές μέσα σε λίγους μήνες. Εχουν γίνει μερικά βήματα για αυτό από το 2019. Το πιο ελπιδοφόρο είναι οι Ακαδημίες Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που επίκειται να νομοθετηθούν. Πρέπει να γίνουν γρήγορα, και με ενεργό συμμετοχή των εργοδοτών.
Τα δύο αυτά, από μόνα τους, μπορεί να διευρύνουν τη μεσαία τάξη και να βελτιώσουν τις προοπτικές της μέσα σε λίγα χρόνια. Δεν είναι δύσκολα μέτρα για να εφαρμοστούν, αλλά πρέπει η κυβέρνηση να δώσει προτεραιότητα σε αυτά.
*Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι ομότιμος εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.
