«Κι όχι μεγάλα λόγια προπαντός»… Ακούω μες στο μυαλό μου τη φωνή του Αλέξη Πολίτη, τρυφερά σαρκαστική, να παραλλάσσει έναν στίχο του αγαπημένου του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, «Κι όχι αυταπάτες προπαντός», για να με προειδοποιήσει να αποφύγω τις εθιμικά διογκωμένες λέξεις των αποχαιρετισμών. Ναι, ούτε τις αυταπάτες ούτε τα μεγάλα λόγια άντεχε ο Πολίτης. Αυστηρός με κάθε δική του λέξη, των γραπτών ή της δημόσιας ομιλίας του, λάτρης της απερίφραστης κυριολεξίας, αξίωνε απ’ όλους την ίδια ακρίβεια. Τον φαντάζομαι τώρα να ξηλώνει από το υφαντό της αμηχανίας, με τη χαμογελαστή ειρωνεία του, τα ρήματα της εύηχης παρηγορίας που επιστρατεύουμε επί θανάτου για να αποφύγουμε την οδυνηρή κυριολεξία: «εξεδήμησε», «αποδήμησε», «έφυγε», «εκοιμήθη».
Ο Αλέξης Πολίτης υπήρξε σπουδαίο κεφάλαιο των γραμμάτων μας, ως δάσκαλος, ως ερευνητής, ως συγγραφέας, ως εμπνευστής της «Ανέμης», της εξαιρετικής ψηφιακής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης, ως κριτικός διανοητής. Και ευεργέτης δάσκαλος θα παραμείνει όσο θα συνεχίσουμε ν’ αγαπάμε τη νεοελληνική ποίηση, την ανώνυμη του λαϊκού τραγουδιστή και την προσωπική, και να νοιαζόμαστε για την Ιστορία μας. Γιατί ο Πολίτης ήταν ένας θαρραλέα αντιδογματικός ιστορικός της φιλολογίας μας και ένας βαθύνους φιλόλογος της ιστοριογραφίας μας.
Με την ηρεμία που δωρίζει η πραγματική γνώση, που δεν είναι ουρανόπεμπτη αλλά κερδίζεται με καιρό και με κόπο, εναντιώθηκε σε θεμελιακούς θρύλους της νεότερης Ελλάδας, κρίνοντας ότι νοθεύουν την εθνική μας αυτογνωσία. Ο αντιδογματισμός του αφορούσε και τα δικά του γραπτά, γεγονός σπάνιο. Και, γεγονός σπανιότατο, μοναδικό μάλλον, είχε τη διανοητική γενναιότητα να δηλώσει καθαρά και ξάστερα, στην επανέκδοση του βιβλίου του για τα «Κλέφτικα», ότι η κριτική που ασκήθηκε στην πρώτη έκδοση και οι καινούργιες ανιχνεύσεις του τον οδήγησαν «σε επανεκτιμήσεις και διαφοροποιήσεις». «Γηράσκω αεί αναθεωρών». Αναγνωστάκης και πάλι.
Κορυφαίος μελετητής του δημοτικού μας τραγουδιού ο Πολίτης. Μάρτυρες τα αστραφτερά μελετήματά του, η λαμπρή έκδοση της συλλογής Φωριέλ, τα «Κλέφτικα». Και δεν θα μπορούσε παρά να αφορά τα δημοτικά το έσχατο δώρο του, η «Ανθολογία παραλογών», που, όπως διαβάζουμε στον κολοφώνα, ετοιμάστηκε «για την επέτειο των σαράντα χρόνων των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης και των ογδόντα χρόνων του Αλέξη Πολίτη». Πλην όχι. Δεν είναι αυτό το έσχατο δώρο του. Πολύτιμη η ποικιλόμορφη παρακαταθήκη του, δεν θα πάψει ποτέ να μας φωτίζει.
