Δεν χρειαζόταν να δει κανείς τους δείκτες των χρηματιστηρίων για να το καταλάβει. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ καταστρέφει τις ΗΠΑ. Καταστρέφει το παγκοσμιοποιημένο σύστημα οικονομίας που οι ίδιες οι ΗΠΑ οικοδόμησαν και βασιζόταν στη λογική του αμοιβαίου οφέλους: Η ίδια η Αμερική πλούτιζε όσο πλούτιζε ο κόσμος – όσο η μία μετά την άλλη οι χώρες που εντάσσονταν στο σύστημα έβγαιναν από τη φτώχεια, εκμεταλλευόμενες και το ελεύθερο εμπόριο. Περισσότερη ευημερία για όλους σήμαινε περισσότερη ευημερία προπαντός για την Αμερική, που –όπως διαπίστωνε την Πέμπτη ο Τόμας Φρίντμαν στους New York Times– διατηρούσε σταθερά το 1/4 του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Αλλά και πριν από τους αυτοκαταστροφικούς δασμούς, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε βαλθεί να καταστρέψει τη διοικητική μηχανή, διαλύοντας το απόθεμα γνώσης και επαγγελματισμού που είχε συσσωρεύσει. Είχε βαλθεί να εξαρθρώσει και την άυλη βαριά βιομηχανία των πανεπιστημίων της, κάνοντας το αντίθετο απ’ αυτό που είχε κάνει την Αμερική μεγάλη: αντί να εξακολουθήσει να προσελκύει το ταλέντο όλης της οικουμένης, τώρα το απωθεί, απειλώντας με διώξεις όσους μπαίνουν στη χώρα χωρίς τα «σωστά» φρονήματα – χωρίς να προσυπογράφουν τα δόγματα της ομάδας που βρίσκεται στην εξουσία.
Λένε ότι πέρα από τον άμεσο οικονομικό αυτοτραυματισμό, η Αμερική σπαταλάει μέσα σε λίγες μέρες και το ηθικό κεφάλαιο που είχε χτίσει –με μεγάλες ασυνέχειες– στα ογδόντα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποιος θέλει να έχει εταιρικές σχέσεις με έναν εκβιαστή – που δεν προσποιείται καν ότι θέλει να συνεργαστεί, παρά μόνο δηλώνει ωμά ότι εννοεί να πειθαναγκάσει τους άλλους; Ποιος μπορεί πια να εμπιστευθεί μια δύναμη που λέει και ξελέει – φτύνει απειλές και χονδροειδή ψέματα, υψώνοντας διαρκώς την πυγμή της;
Η πειθώ έχει χαθεί. Εχει εξαερωθεί το όποιο συμμαχικό πνεύμα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η τωρινή Αμερική έχει χάσει ολότελα την επιρροή της. Στο εσωτερικό της, οι μέχρι χθες ανεξάρτητοι και δυναμικοί θεσμοί, τα μεγάλα πανεπιστήμια και οι μεγάλες δικηγορικές εταιρείες, που άλλοτε προκαλούσαν δέος, ακόμη και κάποια από τα μεγάλα media, συνθηκολογούν. Παραιτούνται προληπτικά ακόμη και από τα ένδικα μέσα, υπό τον φόβο των όσων μπορεί να υποστούν, περιμένοντας τη δικαίωσή τους.
Το ίδιο συμβαίνει και στο εξωτερικό: μπορεί να μη θέλει πια κανείς να ευθυγραμμιστεί με την αμερικανική ηγεσία – εξαιρουμένων των καθεστώτων που την αναγνωρίζουν ως ιδεολογικό συγγενή τους. Τους περισσότερους όμως από τους (πρώην;) εταίρους της Αμερικής, τους παραλύει τώρα ο ίσκιος του φόβου.
Τι να κάνεις; Αν κουνηθείς, μπορεί να μπεις στο οπτικό του πεδίο. Μπορεί να επιλέξει εσένα ως θύμα για παραδειγματισμό. Τι να κάνεις, αν είσαι μια μικρή χώρα της περιφέρειας που είχες θεμελιώσει το δόγμα της ασφάλειάς σου στη σχέση με μια μεγάλη επιδιαιτητική δύναμη;
Τι να κάνει και η Αθήνα; Οι πολιτικές της δυνάμεις βλέπουν το είδωλό τους στις δημοσκοπήσεις και συνειδητοποιούν ότι, αν αύριο γίνονταν εκλογές, η παγκόσμια κρίση θα συνδυαζόταν με μια εσωτερική κρίση ακυβερνησίας. Δεν υπάρχει πολυτέλεια να σκεφτείς. Μόνο να κρυφτείς, για να μη σε πιάσει το μάτι του.
Καρδούλες
Την πολιτική μόδα μπορεί πάλι να την αποδώσει κανείς στην ελληνική ιδιαιτερότητα. Δεν είχαν αλλού Τέμπη. Ο κατακερματισμός που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις και η ανάδειξη ενός μονοπρόσωπου σχήματος σε μόνο κερδισμένο, είναι απότοκο της τοπικής συγκυρίας. Μπορεί όμως να δει κανείς σε αυτό το –προς στιγμήν δημοσκοπικό– φαινόμενο αντανακλάσεις και της διεθνούς τάσης. Κερδίζει εδώ, όπως και αλλού, το πρότυπο μιας αυταρχικής ηγεσίας που επαγγέλλεται την κατεδάφιση των θεσμών και την καταδίκη –κυριολεκτικά, την ποινική καταδίκη– όλων των «συστημικών» αντιπάλων. Δεν έχει σημασία η πολιτική αφετηρία ή η δηλούμενη πολιτική ταυτότητα. Αυτές έχουν απορροφηθεί από μια περσόνα που διορίζει την κοινοβουλευτική της ομάδα και μονοπωλεί την εικόνα τού –τρόπος του λέγειν– κόμματος, διεκδικώντας να κυριαρχήσει στη δημόσια σφαίρα με τη γλώσσα και το ύφος του εισαγγελικού οδοστρωτήρα. Τα Τέμπη ίσως είναι απλώς η τοπική αφορμή για την ανάδυση αυτού του πολιτικού προϊόντος, που έχει έκδηλες ομοιότητες με τις δυνάμεις οι οποίες αμφισβητούν και αλλού τη δυτική δημοκρατία. Υψωμένη γροθιά και καρδούλα –αρχαϊκή πυγμή και νεωτερικά μέσα διάδοσης– με την ίδια παλάμη.
