Μπορεί μια απόφαση να είναι σωστή. Μπορεί να είναι δίκαιη. Και ταυτόχρονα πολιτικά ατελέσφορη. Οπως είχαν πολλές φορές την ευκαιρία να διαπιστώσουν οι οπαδοί της μαχόμενης δημοκρατίας, η επιστράτευση των θεσμών κατά των αντιδημοκρατικών δυνάμεων δεν αρκεί για να σώσει τη δημοκρατία. Ετσι και τώρα στη Γαλλία: η Λεπέν στερείται του δικαιώματος του εκλέγεσθαι στην προεδρία. Αλλά αυτό δεν θα της στερήσει τα πολιτικά ερείσματα που καλλιεργεί μεθοδικά επί σχεδόν μία τριακονταετία.
Το ίδιο δεν έγινε και στην Αμερική; Οι μεθοδικές προσπάθειες για να λογοδοτήσει ο τέως πρόεδρος ενώπιον του νόμου για εγκλήματα πολύ σοβαρότερα από εκείνα για τα οποία καταδικάστηκε η Λεπέν, δεν εμπόδισαν την επανεκλογή του. Ο Τραμπ κατάφερε να «παραγράψει» εκλογικά την καταδίκη του. Αυτό δεν σημαίνει ότι η δικαιοσύνη πρέπει να αυτοπεριορίζεται από πολιτικούς δισταγμούς – ότι πρέπει να σταθμίζει τις πολιτικές παρενέργειες της εφαρμογής του νόμου. Τα δικαστήρια δεν είναι γραφεία επικοινωνιακής στρατηγικής για να μετράνε τι αντίκτυπο θα έχουν στην κοινή γνώμη οι αποφάσεις τους.
Το μάθημα πρέπει να διαβαστεί από τις φιλελεύθερες δυνάμεις του συστήματος των δυτικών δημοκρατιών. Πρέπει να διαβαστεί από εκείνους που πίστευαν ότι αρκούν οι «υγειονομικές ζώνες». Αυτό που δείχνει η πείρα των τελευταίων δέκα ετών είναι ότι μπορείς να στιγματίσεις τους «ακραίους». Μπορείς να τους στερήσεις τα εφόδια που δίνει η δημοκρατική πολιτική στις «κανονικές» πολιτικές δυνάμεις. Μπορείς να τους κρατήσεις εκτός κομματικού συστήματος – ακόμη και να τους ταράξεις στη νομιμότητα. Τίποτε από όλα αυτά δεν πρόκειται να εξουδετερώσει τις αιτίες της πολιτικής σαγήνης τους.
Ο Τραμπ μπορεί και να ευνοήθηκε από τις διώξεις – μπορεί να τον ωφέλησε η καμπάνια αυτοθυματοποίησής του, η οποία επικυρώθηκε φαντασμαγορικά από εκείνη τη σφαίρα που του έξυσε το αυτί. Οι διώξεις πάντως δεν συνιστούσαν απάντηση στις αγωνίες των ψηφοφόρων που τον επέλεξαν – και έδειξαν να αδιαφορούν επιδεικτικά για τον συναγερμό των Δημοκρατικών περί θεσμικού κινδύνου. Η δημοκρατία δεν συγκινεί πια. Δεν προσλαμβάνεται από μόνη της ως αξία. Αντιθέτως. Προσλαμβάνεται ως ένα μέσο –ένα από τα εναλλακτικά «συστήματα»– που αποτυγχάνει να εκπληρώσει τις προσδοκίες που το ίδιο γεννά. Τις προσδοκίες για ισότητα και ευημερία.
Η δικαιοσύνη δεν αρκεί για να προστατευθεί η δημοκρατία.
Η Λεπέν δοκιμάζει τώρα την ίδια μέθοδο – να εμφανίσει εαυτήν ως θύμα του συστήματος, αλλά και κάτι άλλο: να ταυτιστεί με τον «λαό», ο οποίος είναι εξίσου θύμα του ίδιου συστήματος, που στη γαλλική του εκδοχή μοιάζει παραλυμένο.
Ποιος δικάζει; Οι ζαλισμένες ελίτ που προσπαθούν να διατηρήσουν την εξουσία τους. Ποιος δικάζεται; Οι αγανακτισμένοι «πολλοί» και η εκπρόσωπός τους.
Απέναντι σ’ αυτή τη διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου η επιβολή της δημοκρατικής νομιμότητας παραμένει αναγκαία. Αλλά δεν είναι πια αρκετή.
