Η αισθητική της μνήμης αποκαταστάθηκε. Οι διαφανείς επιγραφές του Βαρώτσου στο προαύλιο του υπουργείου Εθνικής Αμυνας αποκαθιστούν με την προσήκουσα λιτότητα την προηγούμενη ανορθογραφία του «μπααθικού μεγαλουργήματος». Ηταν μια επιβεβλημένη διόρθωση σε ένα μνημείο που, άπαξ και αποφασίστηκε να στηθεί, δεν μπορούσε να αντανακλά μόνο τους ιδεασμούς εκείνου που το είχε αρχικώς παραγγείλει.
Το γυαλί του μνημείου είναι δεκτικό υλικό: Επιτρέπει στο παρόν να αντανακλάται πάνω στο παρελθόν. Απόδειξη ότι, ήδη πριν από τα αποκαλυπτήρια, κάποιοι άρχισαν να διακρίνουν παραπολιτικούς κατοπτρισμούς πάνω στα εθνικά κρύσταλλα. Αρχισαν να συρρικνώνουν την περίσταση στα μέτρα της κομματικής μνήμης και σε όσους έσπευσαν να εγκιβωτιστούν στο κάδρο της.
Τη μνήμη του κόμματος ενσάρκωσαν με τη βαριά παρεύρεσή τους ένας πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας και δύο πρώην πρωθυπουργοί. Η κοινή παρουσία των «πρώην» ερμηνεύτηκε ως ψήφος στον Νίκο Δένδια. Αυτό το παιχνίδι των σκιών στο γυαλί του νεοδημοκρατικού μέλλοντος δεν το άρχισαν εκείνοι. Ο Μητσοτάκης, λένε, το ξεκίνησε αναβαθμίζοντας τον Χατζηδάκη σε αντιπρόεδρο (και τον Πιερρακάκη στο Οικονομικών). Αφού (τους) κάνει νεύματα, τι έπρεπε να κάνουν τα όντα της μνήμης; Να μείνουν άπραγα; Να τον αφήσουν να διαχειρίζεται τη γαλάζια κιβωτό, σαν να μπορούσε να τη μονοπωλήσει; Δική του είναι;
Μνημειακή υαλουργία και αντανακλάσεις του παρόντος.
Για τους δύο πρώην, αυτό το μικροπολιτικό κουκλοθέατρο δεν είναι έκπληξη. Ο τρίτος όμως, που φέρει το όνομα του ιδρυτή του κόμματος, είχε κάποτε ως αρχή ότι δεν μπαίνει στη γούρνα των εσωκομματικών ανταγωνισμών. Προοριζόταν για να φυλάει την κιβωτό. Οχι για να τη νέμεται σαν μνησίκακος σπιτονοικοκύρης. Το ερώτημα είναι τι βλέπει από την άλλη πλευρά του γυαλιού ο Μητσοτάκης – που δεν είχε από το 2019 βρεθεί καν αντιμέτωπος με την πατροπαράδοτη νεοδημοκρατική «φαγούρα». Θα αψηφήσει τις επαναλαμβανόμενες σκηνοθεσίες ή θα αντιδράσει; Κι αν αντιδράσει, μήπως κινδυνεύει να δώσει ο ίδιος υπόσταση στις σκιές; Μήπως κινδυνεύει να χρίσει ο ίδιος έναν εσωκομματικό αντίπαλο, που τώρα υπάρχει μόνο ως σημειολογική όχληση – μόνο μέσα από τα αυτόνομα διαβήματα και τους πανηγυρικούς του;
Με το νέο μνημείο, έλεγε την Τετάρτη ο υπουργός Αμυνας, «δημιουργείται μια σύζευξη ανάμεσα στην παράδοση και στην πρόοδο». Ομως, οι συζεύξεις που δημιουργούνται όταν επιχειρεί κανείς να αφυπνίσει τα σύμβολα, δεν είναι πάντα ελεγχόμενες. Παράδειγμα, η κατακλείδα του υπουργού, που ήταν δανεισμένη από την ημερήσια διαταγή του στρατηγού Κωνσταντίνου Νίδερ την 20ή Μαΐου 1919.
Μνημόνευσε έτσι ο υπουργός την ελληνική εκστρατεία στη «μεσημβρινή Ρωσία» – όπως έλεγαν τότε την Ουκρανία. Ηθελε μήπως να επιχειρήσει κάποια «σύζευξη» με το παρόν; Ηθελε να συζεύξει τις δύο ψυχές του κόμματος – την ευρωπαϊκή και την «ορλωφική»; Ή απλώς του συνέβη ένα τόσο πετυχημένο ατύχημα;
