«Είναι όλοι τους αγανακτισμένοι». Την κυβέρνηση φαίνεται ότι τη βολεύει αυτό το σχήμα. Αν όσοι βγήκαν στους δρόμους είναι –συνειδητοί ή ασυνείδητοι– φορείς του αντισυστημισμού, τότε όσοι έμειναν σπίτια τους είναι οπαδοί της κανονικότητας, την οποία μονοπωλεί η Ν.Δ.
Ομως, το σχήμα είναι πολύ απλοϊκό για να είναι αληθινό. Δεν είναι όλα τα αιτήματα της πλατείας απότοκα ψεκασμού. Αυτοί που διαδήλωσαν –και καταγράφονται πια στο (τουλάχιστον) 70% που αποδοκιμάζει την κυβέρνηση, ιδίως για τους χειρισμούς της στο θέμα των Τεμπών– δεν μπορεί να είναι μόνο θύματα προπαγανδιστικών bots. Το αίτημα, ας πούμε, για καλύτερο σιδηρόδρομο, ή το αίτημα για ταχύτερη και διαυγέστερη απόδοση της δικαιοσύνης, είναι το αντίθετο του «αντισυστημικού»: Ζητάει την εκπλήρωση της επαγγελίας για «πολυδύναμο εκσυγχρονισμό» του «συστήματος». Ζητάει από την κυβέρνηση όχι να φύγει, αλλά να κάνει όσα υποσχέθηκε.
Λένε ότι ακόμη και οι νηφάλιοι πολίτες, άπαξ και βάλουν το πόδι τους μέσα στο ρεύμα, κινδυνεύουν να παρασυρθούν. Τα κίνητρα όσων συρρέουν παρορμητικά στην ίδια κοίτη μπορεί να είναι αρχικώς διαφορετικά. Τα κατευθύνει όμως και τείνει να τα ομογενοποιήσει η επισπεύδουσα δύναμη – η πιο «πούρα»· η πιο ακραία· αυτή που, κάνοντας περισσότερο θόρυβο, δίνει τον τόνο. Ετσι, ακόμη και οι μετριοπαθείς κινδυνεύουν είτε να ριζοσπαστικοποιηθούν οι ίδιοι, είτε να δημιουργήσουν το κατάλληλο νομιμοποιητικό περιβάλλον για όσους λένε ότι τίποτε δεν διορθώνεται. Οτι πρέπει το παν να καεί.
Πώς ξεχωρίζεις τους μεν από τους δε; Προφανώς, διακρίνοντας τα λογικά αιτήματα από την ηχορρύπανση του φανατισμού. Αντί να ενδώσει σε μια λογική «μετώπου» κατά της «υποκινούμενης αποσταθεροποίησης», η κυβέρνηση πρέπει να ακούσει τις θεμιτές αγωνίες πίσω από τα δημαγωγικά ηχεία που τις παραμορφώνουν. Πρέπει να επιχειρήσει να ανταποκριθεί σε αυτές. Δεν είναι εύκολο. Ούτε είναι δεδομένο ότι, αν το επιτύχει, θα της αναγνωριστεί στις επόμενες κάλπες. Τα δύο χρόνια μοιάζουν πολύς χρόνος. Ισως δεν επαρκούν προκειμένου να γίνουν αισθητές μεγάλες αλλαγές.
Εκείνο που φαίνεται εύκολο είναι να δοκιμάσει η κυβέρνηση να παροχετεύσει το θυμικό κεφάλαιο που έχει συσσωρευθεί εναντίον της σε αλλότριους στόχους. Να δοκιμάσει, ας πούμε, να επανασυστηθεί στο κοινό της όχι ως ο «επιτελικός» μηχανισμός, που στρώνει τον σιδηρόδρομο, αλλά ως σάρισα που σταματάει μια εισβολή.
Ο αυτάρεσκος πρώτος ενικός του νέου υπουργού (αντι)μεταναστευτικής πολιτικής υπαινισσόταν μια τέτοια κλίση («Το πρώτο πράγμα που θέλω εγώ τώρα να ακουμπήσω είναι η παράνομη μετανάστευση»). Θα πει κανείς, δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβερνητική πολιτική αλλάζει επειδή αλλάζει ο υπουργός – ιδίως όταν ο υπουργός έχει ανάγκη να καλύψει την υποβάθμισή του διατυμπανίζοντας την «ιδιαιτερότητά» του, ακόμη και ταυτίζοντας τον εαυτό του με την πολιτεία. Ομως, η έμφαση που έδωσε ο πρωθυπουργός, ένα 24ωρο αργότερα, στις απελάσεις, ακούστηκε σαν ενισχυτικός αντίλαλος του βορίδειου «εγώ».
Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον μια τακτική σκαντζόχοιρου έναντι της μετανάστευσης, τη στιγμή που η αναπτυσσόμενη, αλλά δημογραφικώς καχεκτική, εθνική οικονομία έχει ανάγκη από εργατικό δυναμικό. (Το «κάνε κάνα παιδί», ακόμη κι αν εισακουόταν, δεν μπορεί να καλύψει το κενό.) Είναι δύσκολο να εξηγηθεί πώς συμβάλλει στην ευημερία των Ελλήνων η αιφνίδια υποκατάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής από το «ουστ!».
Είναι όμως εύκολο να παραδειγματιστεί κανείς από το ζωντανό πάθημα του ΠΑΣΟΚ. Τι έπαθε ο Ανδρουλάκης; Ανοιξε με την τακτική και τη ρητορική του ένα πεδίο στο οποίο δεν μπορεί να ανταγωνιστεί σε δημαγωγία τα αντισυστημικά κόμματα. Εγινε χορηγός της λαϊκιστικής αναζωπύρωσης.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στο δεξί κέρας του λαϊκισμού. Εκεί ο «Ανδρουλάκης» λέγεται Μάκης.
Αυτοκτονίες
Ηρθε γρήγορα η επιβεβαίωση των οιωνών. Ετοιμος από καιρό, ο τραμπισμός ακολουθεί ραγδαία την τροχιά κάθε τυφλού εθνικισμού: Συρρικνώνει το έθνος που υποσχόταν ότι θα μεγαλώσει. Η Αμερική έγινε μεγάλη επειδή ήταν η χώρα που μπορούσε να προσελκύσει το ταλέντο όλης της γης. Τώρα γίνεται μια χώρα που διώκει και διαπομπεύει τους ξένους. Η Αμερική έγινε μεγάλη επειδή μπορούσε να επεκτείνει την περίμετρο της γεωπολιτικής επιρροής της, με στρατιωτική, αλλά και ήπια ισχύ. Τώρα ξηλώνει μόνη της τις συμμαχίες της και το δίκτυο ανθρωπιστικής βοήθειας που την καταξίωνε. Η Αμερική έγινε μεγάλη χάρη στα πανεπιστήμιά της. Τώρα, τα «αριστερά» εκπαιδευτικά της ιδρύματα είναι ο επόμενος στόχος. Η υπερδύναμη που θα γινόταν ξανά μεγάλη, μέρα με τη μέρα αυτοκτονεί.
