Δεν χρειάζεται να πληρώσεις τρανούς επικοινωνιολόγους για να σου συστήσουν το τάχα ακαταμάχητο όπλο: «Οταν στριμώχνεσαι, πέτα καταπάνω στους κριτές σου έναν όρο-ομπρέλα και καθάρισες». Για κόλπο πρόκειται, όχι για όπλο. Ενα κόλπο της συμφοράς, που ωστόσο το εκτιμούν ιδιαιτέρως και το προτιμούν έθνη, κυβερνήσεις, κόμματα, ηγέτες, ηγετίσκοι και οι εκπρόσωποί τους.
Ενας όρος-ομπρέλα υποτίθεται ότι καλύπτει τα πάντα. Πάσχει όμως εγγενώς. Διάτρητο το αλεξιβρόχιό μας, δεν προστατεύει αλλά εκθέτει. Οσοι καταφεύγουν στη χρήση του, από ένδεια επιχειρημάτων, άγονται από την ψευδαίσθηση ότι ξελασπώνουν, πλην όμως και μουσκεύονται και τα μουσκεύουν.
Παράδειγμα πρώτο. Κάθε τόσο, θεσμικά όργανα της Ε.Ε., μη κυβερνητικές οργανώσεις του κύρους της Διεθνούς Αμνηστίας και επίσης έγκυρα διεθνή ΜΜΕ ψέγουν την αφόρητης έπαρσης ελληνική κυβέρνηση για την προ Τραμπ Νο 2 τραμπίζουσα δράση της απέναντι σε μετανάστες και πρόσφυγες. Για την τραγωδία της Πύλου, λ.χ., όπου συστρατεύτηκαν όλοι όσοι άρχουν στη «σωστή πλευρά της ιστορίας» για να συγκαλυφθεί η οδυνηρή αλήθεια. Ή για τις βίαιες επαναπροωθήσεις τρισάθλιων λέμβων βαρυφορτωμένων απελπισία. Και λοιπόν; Ετοιμη από καιρό η «ερμηνεία»: «Καραμπινάτος ανθελληνισμός. Ελεος πια…». Αντί να απαντήσεις συγκεκριμένα επί του συγκεκριμένου, ψευτοηθικολογείς, επιστρατεύοντας έναν όρο σχεδόν μεταφυσικής τάξεως. Αμολάς κι ένα «λέτε τα ίδια με τον Ερντογάν», υποχρεώνεις τους αποστομωμένους πολέμιούς σου να σκεφτούν αν ανήκουν στη χορεία των εθνοπροδοτών ή των εθνομειοδοτών κι εσύ προχωράς στην επόμενη επαναπροώθηση. Πάντα με φιλόξενα βίαιο σπρώξιμο και με ήπιες διεμβολιστικές κινήσεις. Και κυρίως, πάντα με τη σιγουριά ότι η υπεροπλία σου στα μέσα επικοινωνίας και διαβουκόλησης θα σε λευκαίνει εσαεί.
Παράδειγμα δεύτερο. «Ανθελληνισμός» εμείς; «Αντισημιτισμό» ανακαλύπτει στα λεγόμενα οποιουδήποτε κριτή της, και Εβραίος πάππου προς πάππου αν είναι, η κυβέρνηση του τυχοδιώκτη πολέμαρχου Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Που δεν βρήκε, βέβαια, αυτός που εντόπισε «αντισημιτισμό» ακόμα και στον ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, τίποτε απεχθές στον ναζιστικόμορφο χαιρετισμό του Ελον Μασκ.
Ευεξήγητο, άλλωστε ο αμοραλισμός πάντα ευεξήγητος είναι, δεν πρόκειται για τίποτε πολύπλοκο. Πολύ απλά, ο Μασκ συγχωρείται, διότι τυγχάνει φανατικός υπερασπιστής της εθνοεκκαθαριστικής δράσης των ισραηλινών στρατευμάτων. Και επιπλέον είναι το δεξί χέρι του ακροδεξιού Ντόναλντ Τραμπ, επίσης ανυποχώρητου προστάτη του Νετανιάχου και της εθνοκάθαρσης που επιχειρεί. Εξ ου και η πρότασή του να «προωθηθούν» στην Αίγυπτο και την Ιορδανία οι Παλαιστίνιοι της Γάζας. Να εκπατριστούν οριστικά, ώστε «να επικρατήσει επιτέλους η ειρήνη».
Ας μην εκπλαγούμε αν αύριο-μεθαύριο επαναληφθούν οι βομβαρδισμοί κατά της κονιορτοποιημένης Γάζας με τη συμμετοχή και αμερικανικών δυνάμεων, για να τελειώσει μια ώρα αρχύτερα η επιχείρηση και να πιάσουν δουλειά τα «συνεργεία της ανοικοδόμησης». Τυχόν έκπληξή μας θα είναι σφόδρα αντισημιτική. Και τυχόν αγανάκτησή μας για τη χυδαία ευκολία με την οποία οι έμποροι των εθνών αποφασίζουν να εξαφανίσουν έναν ολόκληρο λαό ενδέχεται να συνιστά άρνηση του Ολοκαυτώματος.
Το νεότερο πασπαρτού της πολιτικής ρητορικής είναι η «εργαλειοποίηση».
Βροντεροί και ογκηροί οι όροι «αντισημιτισμός» και «ανθελληνισμός», επιχειρούν να επιβάλουν το λογοκριτικό καθεστώς τους αυτοπαρουσιαζόμενοι σαν ταμπού εξωιστορικής τάξεως, αν όχι και θρησκευτικής υφής. Υπάρχουν εντούτοις και λιγότερο μεταφυσικοί «αποστομωτικοί» όροι. Αίφνης ο «λαϊκισμός», ένας όρος πασπαρτού, που τον εξαπολύεις για να τελειώσεις μια συζήτηση πριν καν αρχίσει. Ή η «στοχοποίηση» και η «τοξικότητα». Ελέγχεις κάποιον για τα αντιδημοκρατικά του λεγόμενα και τις αντικοινωνικές πράξεις του; Αξιώνεις λογοδοσία; Διαφάνεια; Διάκριση εξουσιών; Σεβασμό των θεσμών; «Α, είστε τοξικός, κύριε. Και επιπλέον με στοχοποιείτε». Ο εστί μεθερμηνευόμενον: «Σωπάστε, καταπιείτε, χωνέψτε, σκάστε, κι αφήστε με να λύνω και να δένω κατά την όρεξή μου».
Το νεότερο πασπαρτού της πολιτικής ρητορικής είναι η «εργαλειοποίηση». Με παλιωμένη την ιταλογενή «σπέκουλα», χρειαζόταν εκσυγχρονισμός. Και γαλλική φινέτσα. Και ιδού η «εργαλειοποίηση», από το γαλλικό «instrumentalisation», έτος γεννήσεως του οποίου, σύμφωνα με το «Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας» της Ακαδημίας Αθηνών, είναι το 1973. Την καθ’ ημάς «εργαλειοποίηση», πάντως, δεν θυμάμαι να τη χρησιμοποιούσαμε την περασμένη χιλιετία. Φρέσκια είναι. Και όσοι τη μηρυκάζουν, έχουν τη νήπια αίσθηση ότι νεωτερίζουν και ότι ο λόγος τους είναι καταπέλτης σωστός. Να, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος π.χ., ένας νέος άνθρωπος με απίστευτα γερασμένο λεξιλόγιο και ύφος.
Το μόνο που βρήκε να πει Αντ’ Αυτού, μετά τις μεγαλειώδεις αυθόρμητες και ακηδεμόνευτες συγκεντρώσεις σε δεκάδες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, με αίτημα την κάθαρση, τη διαφάνεια και την τιμωρία των ενόχων για το έγκλημα των Τεμπών, ήταν ότι η αντιπολίτευση «εργαλειοποιεί» την τραγωδία και τον πόνο των συγγενών. Μα οι συγγενείς πρωτοστατούν, μανάδες, πατεράδες, αδέλφια. Εχουν το πένθος τους, ουδείς μπορεί να το μοιραστεί ή να το αμβλύνει, έχουν όμως και την περηφάνια τους. Την αξιοπρέπεια, την αυτοτέλεια και την ελευθερία τους. Δεν είναι ενεργούμενα κανενός, όπως τους θέλει η προπαγάνδα των χυδαιότερων εκ των υπουργών και των εξαπτέρυγών τους, ψαριανών, ορεινών και καμπίσιων, που ειρωνεύονται, φωστήρες αυτοί, τους «ανόητους» διαδηλωτές.
Η δική τους επιμονή έφερε στο φως νέα στοιχεία, συγκλονιστικά, για τις τελευταίες στιγμές των θυμάτων, εκείνο το τρομακτικό «δεν έχω οξυγόνο». Ο δικός τους αγώνας αποκάλυψε το μπάζωμα και τις λοιπές μεθόδους νόθευσης των τεκμηρίων, συγκάλυψης της ενοχής και επηρεασμού της Δικαιοσύνης, στην οποία έδωσε τη σωστή γραμμή ο πρωθυπουργός, μ’ εκείνο το λίαν βιαστικό «επρόκειτο για ανθρώπινο λάθος».
Αν οι πληγέντες δεν συνέχιζαν να ματώνουν την καρδιά τους, θα είχε επιβληθεί το βολικό πόρισμα (ή κακογραμμένο σενάριο) της Πυροσβεστικής για τα λάδια σιλικόνης σαν αιτία της φωτιάς. Και δεν θα μαθαίναμε εμβρόντητοι την όλη συμπαιγνία με το χαμένο βιντεοληπτικό υλικό για την εμπορική αμαξοστοιχία: Η αστυνομία δεν το κατέσχεσε την πρώτη στιγμή, ως ώφειλε. Ο εφέτης ανακριτής δεν το αναζήτησε, ως ώφειλε, έπειτα δε από το γραπτό αίτημα των συγγενών διέταξε «κατεπείγουσα έρευνα» ενάμιση χρόνο μετά την τραγωδία. Ο ΟΣΕ δεν έδωσε το σωστό υλικό, ως ώφειλε, για να ισχυριστεί τελικά ότι το κρίσιμο σιντί χρησιμοποιήθηκε για άλλες εγγραφές, τέτοια οικονομία… Κάπως έτσι δεν πορεύτηκε και η ψευτοαναζήτηση της αλήθειας στο σκάνδαλο των υποκλοπών;
«Ποιος νοιάζεται για τις υποκλοπές», αυτό ήταν το κύριο κυβερνητικό επιχείρημα. «Ποιος νοιάζεται για τα Τέμπη», αυτό το πόρισμα δοκίμασαν να πλασάρουν. Και απέτυχαν. Οπως απέτυχαν να προστατέψουν τους ταξιδιώτες εκείνου του φαρμακερού Φλεβάρη.
