Οταν κάποιος λέει ότι θέλει να σε εκσυγχρονίσει, σου χρεώνει προκαταβολικά μια υστέρηση. Ο εκσυγχρονισμός έχει ως λόγο ύπαρξης τον αναχρονισμό εναντίον του οποίου στρέφεται. Γι’ αυτό δεν ήταν δύσκολο από την αρχή –όταν ακόμη αρθρωνόταν ως πρόταγμα– ο εκσυγχρονισμός να εκληφθεί ως εγχείρημα μιας ελίτ. Δεν ήταν δύσκολο να χρωματιστεί έτσι, αφού ο επικεφαλής του ήταν ένας χαμηλόφωνος, κοινωνικά αδέξιος καθηγητής, ο λόγος του οποίου ακουγόταν τις περισσότερες φορές σαν άψυχη μεταρρυθμιστική ηθικολογία.
Η πολιτική επιτυχία αυτού του αντιηρωικού υποδείγματος φαντάζει ακόμη πιο παράδοξη αν αναλογιστεί κανείς ποιον διαδέχτηκε. Ο Σημίτης κυριάρχησε σε ένα κόμμα που παρέμενε ερωτευμένο με τον ιδρυτή του – παρέμενε δέσμιο της μαγείας Εκείνου, ακόμη και όταν στην αυλή της παρακμής του είχαν φτάσει να λαθροβιούν κόλακες, αστρολόγοι και εξορκιστές.
Τι θα είχε γίνει αν, το μακρινό καλοκαίρι 1996, τα κόμματα είχαν προλάβει να υιοθετήσουν το σύστημα της εκλογής αρχηγού από τη βάση; Ποιον θα είχε επιλέξει το γαλουχημένο στην ανδρεϊκή γοητεία πασοκικό σώμα;
Ο Σημίτης γενεαλογείται –και σωστά– στη χορεία των ηγετών που κοιτούσαν προς τη Δύση και έστρεψαν τη χώρα προς τα εκεί, αντιμαχόμενοι τις «ανατολικές» ροπές της. Αυτό το σχήμα του δυϊσμού –των δύο ημισφαιρίων στον εγκέφαλο του Νέου Ελληνισμού, που είναι έδρα ανίατης υπαρξιακής ημικρανίας– υποτιμά μάλλον τις πολιτικές δεξιότητες του «λογιστή» με το μπλοκάκι.
Ο συγχρονισμός των ημισφαιρίων του εθνικού εγκεφάλου.
Ο γερμανοτραφής τεχνοκράτης ήταν ΠΑΣΟΚ από την ίδρυσή του. Δεν έφυγε ποτέ, ούτε «σιχάθηκε» ποτέ την εσωτερική ζωή του προσωπολατρικού κόμματος. Το τράβηξε προς τη Δύση, όσο τον τράβηξε κι εκείνο από το μανίκι, με τους πελατειακούς και συντεχνιακούς του βραχίονες. Το διαμόρφωσε και τον διαμόρφωσε.
Δεν θα μπορούσε να είχε γίνει αλλιώς. Δεν θα μπορούσε ο Σημίτης να έχει κυβερνήσει όπως κυβέρνησε αν δεν είχε τα ερείσματα που του εξασφάλιζε το μεγάλο κόμμα – όχι μόνο τον μηχανισμό εξουσίας, αλλά κυρίως τα κοινωνικά ριζώματα του ΠΑΣΟΚ.
Οι «δεξιοί του Σημίτη» –η επιδραστική αστική μειοψηφία που του αναγνώριζε στην κάλπη τα πεζά του χαρίσματα– δεν θα του αρκούσαν για να κρατήσει το πηδάλιο της χώρας για μια γόνιμη οκταετία.
Η σταδιοδρομία του πρωθυπουργού που δεν αξιώθηκε πολλή αγάπη –ούτε καν από τους συντρόφους του– καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει αυτόνομη «ευρωπαϊκή» Ελλάδα που μπορεί τάχα να επιτύχει ερήμην της άλλης. Το αενάως ημιτελές εγχείρημα του εκσυγχρονισμού επιτελείται μόνο με διαρκή εσωτερική «διαπραγμάτευση» – με δημοκρατικές, και ενίοτε οδυνηρές, συνθηκολογήσεις.
Το ένα ημισφαίριο δεν λειτουργεί χωρίς το άλλο. Εκσυγχρονισμός είναι ο συγχρονισμός τους.
