Το αν η εκλογή του Σωκράτη Φάμελλου στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ σηματοδοτεί μια νέα αρχή για την Αριστερά ή αν αποτελεί απλώς ένα ακόμη επεισόδιο στην κατάρρευση του κόμματος, παραμένει αβέβαιο αυτή τη στιγμή. Αναμφίβολα, η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ τον τελευταίο χρόνο έχει εξελιχθεί σε μια κωμικοτραγωδία, που συνεχώς μας εκπλήσσει. Οι πρωταγωνιστές προφανώς πίστευαν ότι βρίσκονταν στη σκηνή του Ηρωδείου, αλλά αυτό που αντίκρισαν οι θεατές ήταν ένα μελόδραμα που θα ταίριαζε περισσότερο στα μεσημεριανάδικα της τηλεόρασης. Και έκλεισαν απλώς τους δέκτες τους.
Σε μια μικρότερη θεατρική σκηνή, το ΠΑΣΟΚ έθεσε στον εαυτό του κάποια σοβαρά ερωτήματα, αλλά δεν βρήκε ουσιαστικές απαντήσεις. Το αν η νέα συλλογική ηγεσία του ΠΑΣΟΚ θα καταφέρει να στεριώσει και να έχει αντίκτυπο, μένει να το δούμε. Αλλά από εκεί που ήταν μια παράσταση στο περιθώριο, βρέθηκε στην κεντρική σκηνή – αν και όχι εξ ολοκλήρου χάρη στις δικές του προσπάθειες. Η κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ έκανε το λιλιπούτειο ΠΑΣΟΚ να δηλώνει γίγαντας.
Πέρα από αυτά τα δράματα, όμως, τίθεται ένα εξαιρετικά σημαντικό ερώτημα – ή μάλλον δύο. Τι ακριβώς είναι η «Αριστερά»; Και ποιος είναι ο σκοπός της; Αυτά τα ερωτήματα φαίνεται να βάρυναν στο μυαλό του Αλέξη Τσίπρα καθώς αποχωρούσε από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Και φαίνεται πως αποκτούν πλέον μεγαλύτερη σημασία, καθώς το κεντροαριστερό ΠΑΣΟΚ έρχεται και πάλι στο προσκήνιο.
Σήμερα, στην Ευρώπη, η ταυτότητα και ο σκοπός της «Αριστεράς», είτε με τη στενή είτε με την ευρεία έννοια, παραμένουν ασαφείς. Οι τσακωμοί έχουν αναζωπυρωθεί στη Γαλλία. Η Αριστερά είναι σχεδόν ανύπαρκτη στην Ιταλία. Στη Γερμανία, ο Ολαφ Σολτς και το SPD φαίνεται να βαδίζουν προς σίγουρη ήττα στις πρόωρες εκλογές του Φεβρουαρίου. Στην Ισπανία, η θέση του Πέδρο Σάντσεθ είναι εξαιρετικά επισφαλής. Στη Βρετανία, ο Στάρμερ έγινε πρωθυπουργός τον περασμένο Ιούλιο, αλλά δυσκολεύεται να εδραιώσει ένα ισχυρό αφήγημα για τους λόγους που τον έφεραν στην εξουσία.
Είναι ο Φάμελλος το πρόσωπο που θα αλλάξει την τύχη του κόμματός του; Φαίνεται να αποτελεί λύση μόνο και μόνο επειδή δεν είναι ο Κασσελάκης. Σε κάθε περίπτωση, αντίπαλοι όπως ο Παύλος Πολάκης συνεχίζουν να έχουν τη δυνατότητα να τον υπονομεύσουν.
Η καλύτερη στρατηγική για τον Τσίπρα είναι να περιμένει τη «δαρβινική» μάχη που είναι σε εξέλιξη μεταξύ των σημερινών παικτών μέχρι να αποδειχθεί ότι κανένας τους δεν έχει τη δύναμη να επικρατήσει.
Είναι σαφές ότι μια νικηφόρα εναλλακτική λύση έναντι της κυβέρνησης Μητσοτάκη απαιτεί τη δημιουργία ενός κόμματος ή μιας συμμαχίας που θα ενώσει την Κεντροαριστερά και την Αριστερά. Οπως συνέβη όμως στη Γαλλία πριν από τον Μιτεράν, έτσι και τώρα οι ψηφοφόροι είναι αναγκασμένοι να περιμένουν την ανάδειξη ενός νέου δυναμικού ηγέτη.
Ωστόσο, υπάρχουν κάποια αδιαμφισβήτητα δεδομένα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης μέχρι στιγμής δεν διαθέτει το πολιτικό ανάστημα για να ενώσει την κατακερματισμένη Αριστερά. Ο Στέφανος Κασσελάκης, πλέον, προσπαθεί να παραμείνει στην επικαιρότητα, όπως και κάποια άλλα μικρότερα κόμματα. Ο Φάμελλος, προς το παρόν, δεν έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος από τους υπόλοιπους. Ετσι, απομένει ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος παρακολουθεί, περιμένει και ίσως παρεμβαίνει. Προς το παρόν, παραμένει ένα πολύ τοξικό πρόσωπο για κάποιους στο ΠΑΣΟΚ. Αλλά αυτό μπορεί να ατονήσει. Θα είχε πολύ μεγαλύτερη επιρροή στην αναδιαμόρφωση της Αριστεράς μετά τις επόμενες εκλογές, αν ο Μητσοτάκης κέρδιζε ξανά και ο Ανδρουλάκης δεν ξεπερνούσε τις προσδοκίες. Η καλύτερη στρατηγική για τον Τσίπρα είναι να περιμένει τη «δαρβινική» μάχη που είναι σε εξέλιξη μεταξύ των σημερινών παικτών μέχρι να αποδειχθεί ότι κανένας τους δεν έχει τη δύναμη να επικρατήσει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται μια γρήγορη «νίκη» –όπως την επιστροφή Τσακαλώτου και Αχτσιόγλου– για να αποκαταστήσει το προφίλ του και να δείξει ότι αναδιαμορφώνει το τοπίο. Αλλά εάν ο Φάμελλος μπορεί να είναι ο «animateur» μιας τέτοιας ανασύνταξης, παραμένει αμφίβολο. Και πάλι, η λογική της ανασύνταξης ευνοεί τον Τσίπρα, αλλά όχι ακόμα.
Καθώς περιμένουμε τους δείκτες του ρολογιού των πολιτικών εξελίξεων να μετακινηθούν, η εκνευριστική ειρωνεία –όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη– είναι ότι πολλά από τα μεγαλύτερα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα θα έπρεπε κανονικά να ευνοούν την Κεντροαριστερά ή την Αριστερά. Από την κλιματική αλλαγή και την εξασφάλιση ενέργειας μέχρι τη διαχείριση της πληθυσμιακής γήρανσης και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων για την αγορά εργασίας τού αύριο, υπάρχει μια ατζέντα που ευνοεί ένα κράτος που λειτουργεί προληπτικά: το εκκρεμές έχει απομακρυνθεί από τη λιτότητα και τον νεοφιλελευθερισμό.
Παρά τις ευνοϊκές αυτές συνθήκες, πάντως, η Ελλάδα περιμένει έναν ηγέτη που θα έχει την ικανότητα να ανασυντάξει την αντιπολίτευση. Τουλάχιστον ένα κομμάτι του κοινού δεν αντέχει άλλο το φθηνό δράμα.
*Ο κ. Κέβιν Φέδερστοουν είναι ομότιμος καθηγητής στο London School of Economics.
