Δεν είναι όλες οι μεταρρυθμίσεις δύσκολες. Στην χώρα μας υπάρχουν ακόμα κάποια “εύκολα” θέματα, πολιτικές παρεμβάσεις οι οποίες δεν ξεβολεύουν κανέναν, δεν διαφωνεί ιδιαίτερα κανείς μαζί τους και δεν έχουν γίνει επειδή απλά ως τώρα κανένας δεν έτυχε να τις υλοποιήσει. Το Ertflix ήταν ένα τέτοιο παράδειγμα. Το Gov.gr. H μείωση του ηλικιακού ορίου για την υποχρεωτική εκπαίδευση στα 4. Υπήρξαν κι άλλα. Σήμερα θα σας μιλήσω για άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα, μια μικρή, φτηνή και απλή παρέμβαση που έχει γίνει σε πολλές άλλες χώρες, δεν χρειάζεται πολλά πολλά και δεν ενοχλεί κανέναν: η μείωση του ΦΠΑ στα προϊόντα περιόδου από το 24% που είναι σήμερα στο 13%, τουλάχιστον. Αυτό εδώ ακόμα δεν έχει γίνει.
Πρώτα απ’ όλα, να πούμε για τους μισούς μας αναγνώστες που είναι πιθανό να μην το γνωρίζουν, ότι “προϊόντα περιόδου” είναι τα ταμπόν, οι σερβιέτες, τα κύπελλα και τα εσώρουχα περιόδου. Είναι προϊόντα πρώτης ανάγκης για σχεδόν όλες τις γυναίκες στον κόσμο για ένα διάστημα της ζωής τους που διαρκεί περίπου 35-40 χρόνια. Πράγματα που, βεβαίως, οι άλλες μισές αναγνώστριες του άρθρου το γνωρίζουν πολύ καλά. Αλλά επειδή πρόκειται για ένα θέμα που για πάρα πολύ καιρό ήταν ταμπού, πολλοί άνδρες δεν θυμούνται καν ότι υπάρχει και κάποιοι δυσκολεύονται ακόμα και να μιλήσουν γι’ αυτό. Σκεφτείτε ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν online καταστήματα που τοποθετούν τέτοια προϊόντα στην κατηγορία “προϊόντα για την ευαίσθητη περιοχή”, λες και αναφέρονται στα κατεχόμενα της Κύπρου, ξέρω γω, ή στη Γάζα. Και ένα αποτέλεσμα αυτής της ιδιαιτερότητας είναι ότι μέχρι σήμερα τα προϊόντα αυτά εν μέρει δεν αναγνωρίζονται ως προϊόντα πρώτης ανάγκης από το ελληνικό κράτος.
Καθότι το κόστος των προϊόντων περιόδου είναι ένα κόστος που βαρύνει δυσανάλογα τους πολίτες -το πληρώνουν μόνο οι γυναίκες- από το 2020 η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπει στα κράτη-μέλη να μειώσουν τον ΦΠΑ στη συγκεκριμένη κατηγορία προϊόντων, όσο θέλουν. Πολλές χώρες έκτοτε έκαναν ακριβώς αυτό. Η Ιταλία, η Σλοβακία, η Ισπανία και η Αυστρία τα πήγαν από τον ανώτερο συντελεστή που ήταν πριν στο 10%. Η Σλοβενία, η Εσθονία, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Γαλλία η Πολωνία, η Μάλτα και το Λουξεμβούργο τα πήγαν σε μονοψήφιο ποσοστό -στη χαμηλότερη κλίμακα που έχουν. Η Κύπρος τα είχε στο 5% από το 2007 κιόλας. Η Ιρλανδία τα πήγε στο “μηδέν”. Κι η Ελλάδα; Η Ελλάδα δεν έκανε τίποτε. Τα προϊόντα περιόδου στην Ελλάδα έχουν ακόμα ΦΠΑ 24%, τον ανώτατο δυνατό. Κι αυτό είναι περίεργο. Δεν βγάζει νόημα, και έχει και συνέπειες.
Δεν βγάζει νόημα επειδή κάποια άλλα είδη φορολογούνται με μειωμένους συντελεστές στην Ελλάδα. Τα φάρμακα, τα βιβλία η ηλεκτρική ενέργεια αλλά και τα εισιτήρια συναυλιών και το φυσικό αέριο έχουν ΦΠΑ 6% εδώ. Άλλα προϊόντα που ο νομοθέτης αναγνωρίζει ως “πρώτης ανάγκης” όπως οι βρεφικές πάνες, τα παιδικά καθισματάκια, τα κράνη μηχανής, το γάλα, το ψωμί και τα λαχανικά, είναι στο 13%. Ακόμα και ο καφές είναι στο 13%. Πώς είναι δυνατό ο νομοθέτης να θεωρεί είδος πρώτης ανάγκης τον καφέ και να αναγνωρίζει ως επιβεβλημένο μειωμένο ΦΠΑ γι’ αυτόν, αλλά όχι για τα προϊόντα περιόδου; Πιο πάνω ανάφερα ότι το κράτος “εν μέρει” δεν τα αναγνωρίζει ως πρώτης ανάγκης -κι αυτό επειδή η ίδια η σημερινή κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει θέμα, τρέχει ένα πρόγραμμα για τη δωρεάν προσφορά προϊόντων περιόδου σε 200 σχολεία σε φτωχές συνοικίες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, παρόμοιο με άλλα αντίστοιχα προγράμματα που υπάρχουν σε άλλες χώρες (αλλά πιλοτικό, μικρότερο σε κλίμακα -αφορά λιγότερο από το 10% των ελληνικών γυμνασίων και λυκείων). Αν είναι είδος πρώτης ανάγκης για κάποιες μαθήτριες, γιατί δεν είναι για όλες τις γυναίκες;
Το ότι η φορολογία στα προϊόντα περιόδου πρέπει να μειωθεί δεν είναι καινούργια ιδέα.
Εδώ και μερικούς μήνες, το Women on Top και το Deon Policy Institute, δύο μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, έχουν ξεκινήσει μια σχετική καμπάνια ενημέρωσης, στέλνοντας επιστολές στους αρμόδιους υπουργούς, σε πρεσβείες ευρωπαϊκών χωρών όπου έχουν περάσει αντίστοιχα μέτρα, σε ΜΜΕ αλλά και στις ιδιωτικές εταιρείες που πουλάνε αυτά τα προϊόντα, ενώ και αυτή εδώ η εφημερίδα έχει αναδείξει το θέμα. Στην καμπάνια τους οι δύο οργανισμοί αναδεικνύουν τις απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν όποτε συζητάμε για μια πολιτική αλλαγή: ποιος ωφελείται και πόσο, και ποιο είναι το κόστος, δημοσιονομικό ή άλλο.
Το όφελος είναι προφανές. Πρόκειται για ένα οικονομικό βάρος που βαρύνει το μισό πληθυσμό της χώρας. Αυτή τη στιγμή περίπου 2,2 εκατομμύρια γυναίκες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν προϊόντα περιόδου κάθε μήνα. Δεν είναι μεγάλο βάρος. Δεν δυσκολεύονται όλες να τα αγοράσουν. Το κόστος τους γενικά είναι μικρό (ξανά το άρθρο εδώ απευθύνεται κυρίως στους μισούς αναγνώστες) και μια μείωση 40 λεπτών σε κάθε πακέτο σερβιέτες δεν θα άλλαζε τη ζωή των περισσότερων ελληνίδων. Αλλά θα είχε σημασία για τις φτωχότερες οικογένειες. Σύμφωνα με μια έρευνα του 2018 που έγινε σε μητέρες στην Ελλάδα, το 20% δήλωναν ότι δυσκολεύονται οικονομικά να αγοράσουν προϊόντα περιόδου, ενώ το 18% δήλωναν πως έστω και μία φορά δεν είχαν αγοράσει άλλα προϊόντα πρώτης ανάγκης προκειμένου να αγοράσουν σερβιέτες. Αν ο ΦΠΑ μειωνόταν από 24% σε 13%, μια οικογένεια θα είχε ένα κέρδος μερικών εκατοντάδων ευρώ κατά τη διάρκεια της ζωής των γυναικών της. Για πολλές οικογένειες αυτή είναι μια σημαντική διαφορά.
Το δημοσιονομικό κόστος μιας τέτοιας αλλαγής, εξάλλου, θα ήταν μικρό -οι οργανισμοί που ξεκίνησαν την καμπάνια το υπολόγισαν σε 12,3 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, που είναι, ας πούμε, το 1/3 του κόστους των μετατάξεων αστυνομικών στην Ελλάδα κάθε χρόνο. Είναι λιγότερο από το μισό του ετήσιου κόστους του YouthPass, του ετήσιου επιδόματος 150 ευρώ που δόθηκε στους νέους για να πηγαίνουν σε συναυλίες και άλλα πολιτιστικά δρώμενα. Σκεφτείτε: από τις αρχές του μήνα μονιμοποιήθηκε ο μειωμένος ΦΠΑ στα ταξί. Αυτή η μείωση από 24% στο 13% θα έχει δημοσιονομικό κόστος για το κράτος 45 εκατομμύρια το χρόνο. Μια μείωση του ΦΠΑ στα προϊόντα περιόδου για όλες τις γυναίκες θα έχει πολύ, πολύ μικρότερο κόστος.
Ένα άλλο επιχείρημα, βεβαίως, θα ήταν ότι μια μείωση του ΦΠΑ δεν οδηγεί πάντα στη μείωση της τιμής στο ράφι -πολλές φορές ιδιωτικές εταιρείες έχουν απορροφήσει αντίστοιχες μειώσεις για να την εισπράττουν ως κέρδος. Εδώ, βεβαίως, έρχεται ο ρόλος των ελεγκτικών μηχανισμών, της λειτουργίας της αγοράς και, όταν αυτά δεν λειτουργούν καλά, της κοινωνίας των πολιτών. Οργανισμοί σαν αυτούς που προωθούν την καμπάνια για τη μείωση του ΦΠΑ στα προϊόντα περιόδου, θα πρέπει μετά να παρακολουθήσουν και το αν αυτή η μείωση, όταν υλοποιηθεί, περάσει στα ράφια του σούπερ μάρκετ. Για να πράξουμε τα δέοντα, αν δεν περάσει.
Οπότε εδώ έχουμε μια απλή πολιτική απόφαση, η οποία έχει πολύ μικρό δημοσιονομικό κόστος, σημαντικό όφελος για ένα ευάλωτο μέρος του πληθυσμού, μηδαμινό πολιτικό κόστος και μια ωραιότατη αφορμή για θετική δημοσιότητα για την κυβέρνηση και τα πολιτικά πρόσωπα που τελικά θα την περάσουν. Αυτό είναι το δια ταύτα του σημερινού άρθρου, μια προτροπή: περάστε το.
Η πολιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου (υπουργός, αναπληρωτής και υφυπουργοί) είναι τέσσερις άνδρες. Θα σας βάλω τα ονόματά τους εδώ, ώστε αυτό το άρθρο να εμφανιστεί στην αποδελτίωσή τους: Κωστής Χατζηδάκης, Νίκος Παπαθανάσης, Θάνος Πετραλιάς, Χρίστος Δήμας. Μπορούν να αδράξουν την ευκαιρία, να αναλάβουν πρωτοβουλία και να κόψουν άλλο ένα low-hanging fruit στον ωκεανό των πολιτικών διακυβευμάτων της εποχής μας. Κι αν έχουν απορίες για το θέμα, μπορούν να αποταθούν στους υφισταμένους τους στο υπουργείο. Από τους οκτώ ειδικούς και γενικούς γραμματείς του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, οι τέσσερις είναι γυναίκες.
