«Η καινοτομία παραμένει βαθιά ανθρώπινη υπόθεση»
Πάνος Κωστόπουλος, ιδρυτής και CEO της Proxy Foods
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε ως ομάδα να στραφείτε προς την TN;
Η ανθρωπότητα καλείται να θρέψει 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους με τρόφιμα που θα είναι υγιεινά, οικονομικά, νόστιμα και ηθικά, χωρίς να στερήσουμε τους πόρους από τις μελλοντικές γενιές. Στον χώρο των τροφίμων, όμως, το χάσμα ανάμεσα στην έμπνευση μιας νέας συνταγής και τη βιομηχανική παραγωγή είναι τεράστιο: απαιτούνται δεκάδες δοκιμές, αισθητηριακές αναλύσεις, ισορροπίες κόστους και συμμόρφωση με αυστηρούς κανονισμούς· και συχνά η διαδρομή είναι γεμάτη αποτυχίες.
Από νωρίς καταλάβαμε ότι πολλά από αυτά τα «χειρωνακτικά» προβλήματα, οι πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ συστατικών, θρεπτικών χαρακτηριστικών, κόστους και γεύσης, μπορούν να αντιμετωπιστούν υπολογιστικά. Η τεχνητή νοημοσύνη μάς έδωσε τη δυνατότητα να κωδικοποιήσουμε τη γνώση πολλών ειδικών και να δημιουργήσουμε ένα εργαλείο που «σκέφτεται» πριν από τον πειραματισμό: προτείνει, απορρίπτει, μαθαίνει και βελτιώνεται συνεχώς μέσα από κύκλους ανατροφοδότησης.
Η σπίθα άναψε με το AlphaFold της DeepMind, ένα μοντέλο που κατάφερε να προβλέψει τη δομή πρωτεϊνών αποκλειστικά από την αλληλουχία τους, κάτι που θεωρούνταν αδύνατο. Τότε σπούδαζα Βιοπληροφορική στις ΗΠΑ και προσπαθούσαμε να προβλέψουμε τη γεύση πρωτεϊνών από γενετικά δεδομένα. Όταν είδαμε το AlphaFold να το πετυχαίνει με δομές, καταλάβαμε τη δύναμη της TN. Για εμάς, έγινε η γέφυρα ανάμεσα στο όραμα και το τελικό προϊόν. Σε έναν τομέα όπου το λάθος κοστίζει ακριβά, η TN επιταχύνει τη διαδικασία και δίνει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να καινοτομούν με αυτοπεποίθηση. Η TN είναι το εργαλείο επιτάχυνσης που μας επιτρέπει σήμερα να κάνουμε σε λεπτά όσα χθες απαιτούσαν μήνες.
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να μη χάσει το τρένο της καινοτομίας;
Η καινοτομία γεννιέται μέσα στην αβεβαιότητα: χωρίς αρκετά δεδομένα, με πολλά ερωτηματικά και πάντα με ρίσκο. Ο μόνος τρόπος να γεφυρώσεις αυτό το χάσμα είναι ο πειραματισμός: υποθέσεις, δοκιμές, αποτυχίες, ανατροφοδότηση. Το πραγματικό ρίσκο δεν είναι η αποτυχία· είναι η αδράνεια.
Για να στηρίξει αυτή τη διαδικασία, η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σε έξι θεμελιώδεις πυλώνες: (α) κουλτούρα που τιμά το λάθος και την ταχύτητα, αφού κάθε πείραμα –επιτυχημένο ή όχι– μας φέρνει πιο κοντά στην επόμενη καινοτομία, (β) ισχυρές ψηφιακές και ενεργειακές υποδομές, μια και η τεχνητή νοημοσύνη απαιτεί αξιόπιστη υπολογιστική ισχύ, data centers και σταθερή ενέργεια –χωρίς αυτά δεν μπορείς να σταθείς ανταγωνιστικά στον παγκόσμιο χάρτη– (γ) σαφές και υποστηρικτικό ρυθμιστικό πλαίσιο, και πιο συγκεκριμένα νόμους για πνευματικά δικαιώματα, κίνητρα για καινοτόμες επιχειρήσεις και ευέλικτες διαδικασίες που κάνουν το κράτος συνεργό και όχι τροχοπέδη, (δ) συνεργατικό οικοσύστημα έρευνας και επιχειρηματικότητας, με σύνδεση πανεπιστημίων, startups και εταιρειών μέσω κοινών έργων, πλατφορμών και ανταλλαγής γνώσης, (ε) διεθνή προσανατολισμό από την πρώτη μέρα, που θα κάνει τις ελληνικές startups να χτίζουν με παγκόσμια φιλοδοξία, στοχεύοντας διεθνείς αγορές, συνεργασίες και επενδυτές, (στ) ελκυστικό περιβάλλον για ταλέντο, μια και η Ελλάδα διαθέτει ποιότητα ζωής, φυσικούς πόρους και ανθρώπους με ικανότητες – αν δοθούν οι σωστές ευκαιρίες, οι καλοί θα επιλέξουν να μείνουν ή να επιστρέψουν.
Υπάρχει κίνδυνος οι startups να απειληθούν ή να αφανιστούν από τα μοντέλα TN που οι ίδιες ανέπτυξαν;
Υπάρχει πράγματι ο κίνδυνος οι νεοφυείς επιχειρήσεις να απειληθούν από την ίδια την τεχνητή νοημοσύνη που οι ίδιες ανέπτυξαν. Όμως δεν είναι μοιραίος· εξαρτάται από τη στρατηγική που επιλέγουν από την πρώτη μέρα. Μια startup μοιάζει με εξερευνητή που ξεκινά για να καλύψει ανθρώπινες ανάγκες. Όσο υπάρχουν ανάγκες, υπάρχει χώρος. Όμως τα δεδομένα πολλαπλασιάζονται, τα μοντέλα εξελίσσονται και οι μεγάλες πλατφόρμες επεκτείνονται σε κάθε κατεύθυνση. Το πλεονέκτημα μιας μικρής ομάδας μπορεί εύκολα να χαθεί, αν δεν έχει προνοήσει πώς θα σταθεί όταν το προϊόν της γίνει «γενική δυνατότητα» για όλους.
Η απάντηση δεν βρίσκεται στην άμυνα, αλλά στη διαφοροποίηση· στην ικανότητα να καλλιεργεί κανείς μοναδική γνώση, να επικεντρώνεται σε πιο εξειδικευμένες αγορές, να δημιουργεί εμπειρίες και αξία πέρα από το ίδιο το μοντέλο. Οι startups που αντέχουν δεν είναι όσες φτιάχνουν απλώς τεχνολογία, αλλά εκείνες που χτίζουν οικοσύστημα – κοινότητες, ανθρώπινες σχέσεις, διαρκή εξέλιξη. Γιατί, όποια κι αν είναι η πρόοδος των μηχανών, η καινοτομία παραμένει βαθιά ανθρώπινη υπόθεση.
*Η Proxy Foods είναι πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης που βοηθά εταιρείες τροφίμων και ποτών να σχεδιάζουν ή να βελτιώνουν προϊόντα και συνταγές πολύ πιο γρήγορα, λαμβάνοντας υπόψη γεύση, θρεπτικά στοιχεία, διάρκεια ζωής, ποιότητα, κόστος και κανονισμούς, ώστε να περνούν από την ιδέα στη δοκιμή σε λίγα λεπτά και να φτάνουν σε τελικό αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μέρες, αντί για μήνες.
«Η τεχνητή νοημοσύνη αυξάνει την παραγωγικότητα σε όλους τους τομείς»
Κλάιντ Λίκα, CEO και ιδρυτής της Bota Systems
Τι σημαίνει για εσάς η τεχνητή νοημοσύνη και πώς ενσωματώνεται στην τεχνολογία που αναπτύσσετε;
Η τεχνητή νοημοσύνη, για εμάς, είναι μια τεχνολογία που βοηθά έναν τεχνίτη σε μια γραμμή παραγωγής να χρησιμοποιεί ρομπότ χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζει ρομποτική ή προγραμματισμό. Στη βιομηχανική παραγωγή, κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα δεν είναι εφικτό. Για την αυτοματοποίηση οποιασδήποτε χειρωνακτικής εργασίας απαιτείται εξειδικευμένο προσωπικό.
Με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, ο προγραμματισμός των ρομπότ μετατρέπεται σε μια διαδικασία που διαρκεί μόλις λίγα λεπτά, χωρίς να είναι απαραίτητο ο χρήστης να είναι ειδικός στη ρομποτική ή στον αυτοματισμό. Για παράδειγμα, σε ένα εργοστάσιο ωρολογοποιίας, όπως της Rolex, όπου δεν υπάρχει μαζική παραγωγή, ο αυτοματισμός είναι εξαιρετικά δαπανηρός, ενώ η εξεύρεση προσωπικού με υψηλές δεξιότητες γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Για να είναι ο αυτοματισμός τεχνικοοικονομικά βιώσιμος, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στα ρομπότ είναι απαραίτητη.
Στην ομάδα μας αξιοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη για να «διδάξουμε» στο ρομπότ να αντιγράφει τις κινήσεις που εκτελεί ο άνθρωπος, χάρη στη μοναδική του αίσθηση της αφής. Η τεχνολογία που αναπτύσσουμε προσφέρει στα ρομπότ μια τεχνητή αίσθηση αφής, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε πλήθος τομέων: από την ιατρική και τα χημικά εργαστήρια έως τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας και πολλά άλλα.
Ποιες αλλαγές θα φέρει η ΤΝ τα επόμενα χρόνια;
Είναι πολύ δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι μπορεί να φέρει μεγάλες αλλαγές σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Γενικά, η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια τεχνολογία που μπορεί να εφαρμοστεί παντού. Όπου υπάρχει υπολογιστής και λογισμικό, θα υπάρχει και μια βελτιωμένη εκδοχή του, η οποία θα ενσωματώνει στοιχεία τεχνητής νοημοσύνης.
Η τεχνητή νοημοσύνη αυξάνει την παραγωγικότητα σε όλους τους τομείς. Κατά κύριο λόγο, η επίδρασή της αναμένεται να είναι εξαιρετικά θετική, βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Παράλληλα, επιταχύνεται η πρόσβαση στην πληροφορία. Για παράδειγμα, η Google έχει πλέον το δικό της εργαλείο για να συνοψίσει το περιεχόμενο των σελίδων που προτείνει μετά από μια αναζήτηση. Το ίδιο και οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης.
Στη δική μας εταιρεία χρησιμοποιούμε εκτενώς τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που ενσωματώνονται στα λογισμικά με τα οποία εργαζόμαστε και η παραγωγικότητά μας έχει αυξηθεί σημαντικά. Σε επίπεδο σύνθεσης πληροφορίας, αξιοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη για το μάρκετινγκ, καθώς και για τη δημιουργία εικόνων και βίντεο.
Φυσικά, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος κακής χρήσης, όπως δηλαδή συμβαίνει με κάθε νέα τεχνολογία που αναπτύσσει ο άνθρωπος. Για τον λόγο αυτόν γίνεται μεγάλη προσπάθεια ώστε να περιοριστεί η πιθανή ζημιά που θα μπορούσε να προκαλέσει σε οικονομικό ή κοινωνικό επίπεδο.
Βλέπετε προοπτικές στην ανάπτυξη προηγμένων λύσεων ΤΝ στην Ελλάδα;
Φυσικά. Η Ελλάδα έχει μεγάλους οραματιστές και επιστήμονες που νοιάζονται για τη χώρα τους, προωθούν την ανάπτυξη προηγμένων λύσεων τεχνητής νοημοσύνης μέσω επενδύσεων σε νεοφυείς εταιρείες τεχνολογίας και συνεισφέρουν στην παγκόσμια καινοτομία στον τομέα. Αν το πιστεύετε, στον τομέα της ρομποτικής έχουμε ήδη μια μεγάλη κοινότητα με «ρίζες» το Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
*Η Bota Systems σχεδιάζει προηγμένους αισθητήρες αφής για ρομπότ, επιτρέποντάς τους να μετρούν δυνάμεις και ροπές με υψηλή ακρίβεια. Οι τεχνολογίες της αυξάνουν την ευαισθησία, την ασφάλεια και τον έλεγχο των ρομποτικών συστημάτων σε βιομηχανία και έρευνα.
«Προσελκύουμε νέους επιστήμονες που επιστρέφουν από το εξωτερικό»
Κωνσταντίνος Κανδύλας, CEO και συνιδρυτής της Terra Robotics
Τι σημαίνει για εσάς η τεχνητή νοημοσύνη και πώς ενσωματώνεται στην τεχνολογία που αναπτύσσετε;
Για μένα, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ο τρόπος με τον οποίο η μηχανή αποκτά «αντίληψη» του κόσμου γύρω της. Δεν πρόκειται απλώς για έναν αλγόριθμο που εκτελεί εντολές, αλλά για μια νέα μορφή ευφυΐας που μπορεί να μαθαίνει, να προσαρμόζεται και να βελτιώνεται μέσα από την εμπειρία. Στην Terra Robotics, αυτή η αρχή βρίσκεται στον πυρήνα του προϊόντος μας. Η ΤΝ επιτρέπει στο γεωργικό μας παρελκόμενο –δηλαδή εξάρτημα που προσαρμόζεται στο τρακτέρ– να αναγνωρίζει σε πραγματικό χρόνο τα φυτά μέσα στο χωράφι, να ξεχωρίζει την καλλιέργεια από το ζιζάνιο και να στοχεύει με δέσμη λέιζερ υψηλής ακρίβειας μόνο εκεί που χρειάζεται.
Χρησιμοποιούμε τεχνικές deep learning που έχουν εκπαιδευτεί σε τεράστιες βάσεις δεδομένων με εικόνες φυτών από διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, εδάφη και φωτισμούς. Έτσι, το μηχάνημά μας μπορεί να προσαρμόζεται σε κάθε χωράφι, να μαθαίνει από τα δεδομένα του και να γίνεται συνεχώς πιο έξυπνο.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι, με λίγα λόγια, αυτό που δίνει «μάτια» και «κρίση» στο σύστημά μας· το μετατρέπει από ένα μηχάνημα σε έναν συνεργάτη του παραγωγού, που δουλεύει με σταθερότητα, ακρίβεια και χωρίς χημικές ουσίες.
Υπάρχει ταλέντο στην Ελλάδα που να μπορεί να ακολουθήσει τις εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης;
Πιστεύω ακράδαντα πως στην Ελλάδα υπάρχει εξαιρετικό ταλέντο. Έχουμε μηχανικούς, προγραμματιστές και ερευνητές που γνωρίζουν σε βάθος τεχνολογίες αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική όραση και η ρομποτική. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη γνώσης, αλλά η έλλειψη ευκαιριών να εφαρμοστεί αυτή η γνώση στην πράξη.
Πολλοί νέοι επιστήμονες φεύγουν στο εξωτερικό, γιατί εκεί βλέπουν πιο άμεσα πώς η δουλειά τους μετατρέπεται σε πραγματικά προϊόντα. Εμείς στην Terra Robotics προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτό το αφήγημα: θέλουμε να δείξουμε ότι και στην Ελλάδα μπορείς να κάνεις τεχνολογία παγκόσμιου επιπέδου.
Δουλεύουμε με μια ομάδα που συνδυάζει μηχανικούς υπολογιστών, γεωπόνους και σχεδιαστές προϊόντων. Επενδύουμε σε συνεργασίες με ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, ώστε να συνδέσουμε τη θεωρία με την πράξη. Και αυτό έχει αποτέλεσμα: ήδη προσελκύουμε νέους επιστήμονες που επιστρέφουν από το εξωτερικό, για να δουλέψουν σε κάτι χειροπιαστό, πρωτοποριακό και περιβαλλοντικά ωφέλιμο. Η Ελλάδα έχει το ταλέντο. Το ζητούμενο είναι να του δώσουμε όραμα, προοπτική και λόγο να μείνει.
Τελικά, η ΤΝ είναι ένα πρόσκαιρο trend ή ένας πραγματικός μοχλός δημιουργίας νέων ιδεών;
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μόδα· είναι μια βαθιά τεχνολογική επανάσταση. Όπως ο ηλεκτρισμός άλλαξε τον 19ο αιώνα τη βιομηχανία, έτσι και η ΤΝ αλλάζει τώρα το πώς παράγουμε, καταναλώνουμε και σκεφτόμαστε.
Στη γεωργία ειδικά, η συμβολή της είναι καθοριστική. Για πρώτη φορά μπορούμε να εφαρμόσουμε γεωργία ακριβείας σε επίπεδο φυτού, να μειώσουμε δραστικά τα χημικά, να αυξήσουμε την παραγωγικότητα και να κάνουμε τη διαδικασία πιο βιώσιμη. Δεν είναι θεωρία· είναι ήδη πράξη σε χωράφια όπου δοκιμάζουμε την τεχνολογία μας. Η ΤΝ λειτουργεί σαν καταλύτης δημιουργικότητας. Δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο, του δίνει νέα εργαλεία και τον απελευθερώνει από επαναλαμβανόμενες, κοπιαστικές εργασίες. Ο παραγωγός μπορεί να επικεντρωθεί στη διαχείριση και τη στρατηγική της καλλιέργειας, ενώ η μηχανή αναλαμβάνει τη λεπτομέρεια. Για μένα, αυτό είναι το πραγματικό νόημα της τεχνητής νοημοσύνης: να ενδυναμώνει τον άνθρωπο, όχι να τον αντικαθιστά. Και στη γεωργία, αυτό σημαίνει πιο καθαρά τρόφιμα, πιο βιώσιμες πρακτικές και μια νέα ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογία και τη φύση.
*Η Terra Robotics αναπτύσσει έξυπνα γεωργικά παρελκόμενα (εξαρτήματα) που απομακρύνουν ζιζάνια χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων. Το μηχάνημα προσαρμόζεται σε συμβατικά γεωργικά τρακτέρ και, αξιοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, αναγνωρίζει σε πραγματικό χρόνο τα φυτά, ξεχωρίζει τις καλλιέργειες από τα ζιζάνια και στοχεύει με απόλυτη ακρίβεια χρησιμοποιώντας δέσμη λέιζερ υψηλής ακρίβειας. Ο στόχος της είναι να γίνει η γεωργία πιο βιώσιμη, αποδοτική και απαλλαγμένη από χημικά.
