Βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες για το τι να περιμένουμε στην εγκυμοσύνη, αλλά κανείς δεν μας ενημερώνει ιδιαίτερα για το τι έρχεται στη μέση ηλικία, όταν ίσως δεν φανταζόμαστε ότι θα ζούμε σε ένα σώμα που θα μας μοιάζει πια ξένο.
Και όμως, ναι, αυτό ακριβώς συμβαίνει σε έναν εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό γυναικών καθώς πλησιάζουν προς την εμμηνόπαυση. Σχετικά προβλέψιμα συμπτώματα, όπως οι εξάψεις, οι αλλαγές της διάθεσης, η ξηρότητα του κόλπου και η ασταθής περίοδος, μπορεί να επισκιαστούν από ένα τσουνάμι νέων ενοχλήσεων που μπορεί να εμφανιστούν σε ολόκληρο το σώμα.
Τι αλλάζει; Βαδίζουμε αργά προς τη μείωση του επιπέδου μιας σειράς ορμονών, μέσω μιας μακροχρόνιας και συχνά ευμετάβλητης διαδικασίας.
Και παρά τα σκαμπανεβάσματα στο επίπεδο όλων των ορμονών του φύλου κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου –του διαστήματος, δηλαδή, λίγο πριν από την τελευταία περίοδο–, η πτώση ειδικότερα των οιστρογόνων πυροδοτεί ένα κύμα φλεγμονής ήπιου βαθμού που μπορεί να οδηγήσει σε ενοχλήσεις σε ολόκληρο το σώμα.
«Αυτό το οποίο μου λένε συχνότερα οι γυναίκες είναι ότι δεν νιώθουν πια ο εαυτός τους. Αυτά τα φαινομενικά ετερόκλητα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα έντονα», λέει η δρ Heather Hirsch, επικεφαλής της Κλινικής για την Εμμηνόπαυση και τη Μέση Ηλικία στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
«Ενώ τίποτα δεν μένει το ίδιο κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο, αυτό το οποίο είναι εντυπωσιακό είναι το πώς η πτώση των ορμονών του φύλου μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλα ζητήματα».
Ο μακροσκελής κατάλογος των συμπτωμάτων
Η μέση Αμερικανίδα έχει την τελευταία της έμμηνο ρύση σε ηλικία 52 ετών. Τα συμπτώματα, όμως, που συνδέονται με την εμμηνόπαυση και χαρακτηρίζονται από την απουσία περιόδου για 12 ολόκληρους μήνες, μπορεί να εμφανιστούν για πρώτη φορά χρόνια πριν και να συνεχιστούν καιρό μετά την εμμηνόπαυση.
Στο τελικό στάδιο της κλιμακτηρίου, όταν ο κύκλος των έμμηνων ρύσεων μπορεί να είναι 60 ημέρες ή μεγαλύτερος, τα συμπτώματα μπορεί ακόμη και να ενταθούν.
Επειδή σχεδόν κάθε όργανο διαθέτει υποδοχείς οιστρογόνων, οι διακυμάνσεις των ορμονών επηρεάζουν όλα τα σημεία του σώματός μας. Όμως η πτώση των οιστρογόνων, τα οποία έχουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις δράσεις, πυροδοτεί επίσης έναν καταρράκτη φλεγμονής ήπιου βαθμού, που μπορεί να φτάσει σε κάθε κύτταρο.
Γι’ αυτόν τον λόγο, μια μελέτη του 2020 που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Neuroinflammation περιγράφει την κλιμακτήριο ως «φλεγμονώδες επεισόδιο».
Είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά, η μείωση των ορμονών και η φλεγμονή ενδέχεται να προκαλέσουν μη αναμενόμενα συμπτώματα. Στη συνέχεια, αναφέρονται μερικά:
Πεπτική οδός. Η φλεγμονή συνδέεται με ένα σύνδρομο που είναι γνωστό ως διαρρέον έντερο. Σε αυτό, βακτήρια που βρίσκονται στο εσωτερικό του εντέρου διαπερνούν τα τοιχώματα προκαλώντας διάφορα προβλήματα από το πεπτικό, όπως αέρια, ή επιδεινώνοντας τα συμπτώματα του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου.
Έρευνα επίσης δείχνει ότι κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο, σχεδόν οι μισές γυναίκες ταλαιπωρούνται από συχνές καούρες και άλλα συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Δέρμα. Οι αισθητές δερματικές αλλαγές, όπως ξηρότητα και λέπτυνση, είναι συχνές κατά την περίοδο πριν και μετά την εμμηνόπαυση. Και τα δύο όμως μπορεί επίσης να επιδεινώσουν τα εξανθήματα και τις κηλίδες που χαρακτηρίζουν το έκζεμα και τη ροδόχρου ακμή.
Αυξάνονται επίσης οι εξάρσεις της ψωρίασης. Περίπου οι μισές γυναίκες που πάσχουν από ψωρίαση παρατηρούν εξάρσεις κατά την εμμηνόπαυση, σύμφωνα με μια μελέτη.
Αρθρώσεις. Οι δύσκαμπτες, επώδυνες, οιδηματώδεις αρθρώσεις είναι συχνό φαινόμενο, αλλά λίγες είναι οι γυναίκες που μιλούν γι’ αυτά τα συμπτώματα, λέει η δρ Hirsch.
Μπορεί να ευθύνεται η οστεοαρθρίτιδα, είναι όμως πιθανό να διαδραματίζει κάποιον ρόλο και η φλεγμονή που πυροδοτείται από την εμμηνόπαυση, λέει.
Μια μελέτη έδειξε ότι περισσότερες από τις μισές γυναίκες εμφανίζουν πόνο στις αρθρώσεις κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο.
Μάτια. Περισσότερες από έξι στις δέκα γυναίκες εμφάνισαν ξηροφθαλμία, η οποία χαρακτηρίζεται από ξηρότητα, κνησμό, τραχύτητα και αίσθηση καύσου στα μάτια, κατά την περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο.
Οι αλλαγές στην ισορροπία των ορμονών του φύλου θεωρείται ότι επηρεάζουν το «δακρυϊκό φιλμ» που διατηρεί την υγρασία των ματιών, σύμφωνα με μια μελέτη του 2017.
Σχετικά προβλέψιμα συμπτώματα, όπως οι εξάψεις, οι αλλαγές της διάθεσης, η ξηρότητα του κόλπου και η ασταθής περίοδος, μπορεί να επισκιαστούν από ένα τσουνάμι νέων ενοχλήσεων που μπορεί να εμφανιστούν σε ολόκληρο το σώμα.
Αυτιά. Ακόμη και το έσω αυτί, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την αίσθηση της ισορροπίας, δεν μένει ανεπηρέαστο από τις ορμονικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε ζάλη ή ίλιγγο, λέει η δρ Hirsch.
Καρδιά. Το αίσθημα παλμών ή «φτερουγίσματος» κατά την εμμηνόπαυση παρατηρείται έως και σε 47% των γυναικών, σύμφωνα με μια μελέτη του 2012 στο επιστημονικό περιοδικό Menopause. Θα πρέπει όμως να παρακολουθήσετε προσεκτικά αυτό το φαινόμενο, επειδή μπορεί να αποτελεί ένδειξη υποκείμενου καρδιολογικού προβλήματος, λέει η δρ Hirsch.
Σημειώστε την ημέρα και την ώρα του μήνα που αισθάνεστε τους παλμούς και παρατηρήστε αν συνδυάζονται με άλλα συμπτώματα που εμφανίζετε και τα οποία σχετίζονται με την εμμηνόπαυση.
Αλλεργίες. Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να εμφανιστεί για πρώτη φορά ή να επιδεινωθεί στη δεκαετία 40-50, ή μπορεί να διαπιστώσετε ότι είστε αλλεργική σε τροφές οι οποίες ποτέ άλλοτε δεν σας είχαν δημιουργήσει πρόβλημα.
Αυτό συμβαίνει επειδή η διακύμανση των ορμονών μπορεί να οδηγήσει σε απότομες αυξήσεις στην παραγωγή ισταμίνης στον οργανισμό, η οποία προκαλεί συμπτώματα όπως ο κνησμός και το οίδημα όταν έρθετε σε επαφή με αλλεργιογόνα.
Κάθε στοιχείο μετράει για την εξακρίβωση της αιτίας
Συχνά μπορεί να περάσει ένας χρόνος ή και περισσότερο μέχρι μια γυναίκα να διαπιστώσει ότι τα φαινομενικά παράξενα συμπτώματα που εμφανίζει συνδέονται με την εμμηνόπαυση, λέει η δρ Hirsch.
«Πολλές γυναίκες μού λένε ότι μόλις έγιναν 48 ή 50 άρχισαν να εμφανίζονται ένα σωρό προβλήματα», λέει. «Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι γυναίκες αυτές ήταν η προσωποποίηση της τέλειας υγείας και τώρα παίρνουν τέσσερα ή πέντε διαφορετικά φάρμακα, επισκέπτονται συνέχεια τον γιατρό και δεν μπορούν να καταλάβουν τι έχει συμβεί».
Όσον αφορά τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης που επηρεάζουν ολόκληρο τον οργανισμό, η δρ Hirsch ελπίζει ότι η μελλοντική έρευνα θα συσχετίσει το φαινόμενο με συγκεκριμένα συμπτώματα, για να δοθεί έμφαση σε αυτές τις συσχετίσεις.
«Πρέπει να γίνει κατανοητό στις διάφορες ιατρικές ειδικότητες ότι η εμμηνόπαυση δεν είναι απλώς ένα απομονωμένο φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από το τέλος των έμμηνων ρύσεων. Δεν πρόκειται για νόσημα, αλλά μπορεί να μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με νόσημα, στο οποίο οι γυναίκες δεν αισθάνονται καλά και η ζωή τους αναστατώνεται», λέει. «Έχουμε ακόμη πολλά να ανακαλύψουμε».
Πώς να περιορίσετε τη φλεγμονή
Καθώς περιμένετε να σταθεροποιηθούν τα επίπεδα των ορμονών, μπορείτε να καταφύγετε σε μέτρα που αφορούν τον τρόπο ζωής σας, για να βοηθήσετε τον οργανισμό σας να ξεπεράσει την κρίσιμη καμπή και να μειώσετε τη φλεγμονή, λέει η δρ Hirsch. Δοκιμάστε αυτές τις τακτικές:
Βάλτε στο πιάτο σας τα χρώματα του ουράνιου τόξου! Καταναλώστε ζωηρόχρωμα φρούτα και λαχανικά που είναι πλούσια σε αντιφλεγμονώδη αντιοξειδωτικά.
Στις ιδανικές επιλογές συγκαταλέγονται το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα φυλλώδη λαχανικά, τα φρούτα του δάσους, τα μήλα, τα παντζάρια και οι πιπεριές.
«Δεν είναι απαραίτητο να τρώτε χορτοφαγικά», λέει η δρ Hirsch, «προσπαθήστε όμως η διατροφή σας να περιλαμβάνει περισσότερα λαχανικά».
Αποφύγετε τα συσκευασμένα τρόφιμα. Η επεξεργασμένη ζάχαρη και οι υδατάνθρακες, που τροφοδοτούν τη φλεγμονή, συχνά κρύβονται στα συσκευασμένα τρόφιμα, όπως τα μπισκότα, τα γλυκίσματα, τα ζυμαρικά, τα δημητριακά και τα γεύματα που μπορούν να παρασκευαστούν στον φούρνο μικροκυμάτων.
Προτιμήστε τα υγιεινά λιπαρά. Καλές πηγές αντιφλεγμονωδών ω3 λιπαρών οξέων είναι, μεταξύ άλλων, τα λιπαρά ψάρια, όπως ο τόνος, ο σολομός και οι σαρδέλες, αλλά και ο λιναρόσπορος και τα καρύδια και τέλος το κοτόπουλο ελευθέρας βοσκής.
Προσθέστε μπαχαρικά. Από όλα τα μπαχαρικά, ένα είναι αυτό που ξεχωρίζει: ο κουρκουμάς, το ινδικό μπαχαρικό που κυριαρχεί σε πολλά κάρι. Πολλές έρευνες έχουν καταδείξει τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της κουρκουμίνης, κύριου συστατικού του κουρκουμά.
Καταπολεμήστε το άγχος. Χαλαρωτικές δραστηριότητες, όπως η γιόγκα, το διάβασμα, ο διαλογισμός, η ακρόαση μουσικής ή το περπάτημα, μπορούν να μειώσουν τους δείκτες φλεγμονής στην κυκλοφορία του αίματος.
Αυξήστε τους χτύπους της καρδιάς. Η τακτική αεροβική άσκηση έχει διπλό όφελος, επειδή μειώνει το επίπεδο φλεγμονής και περιορίζει το στρες. «Η κίνηση είναι τόσο σημαντική, που ακόμη κι αν είναι απλή είναι ωφέλιμη», λέει η δρ Hirsch.
Αποφύγετε το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. «Είναι σημαντικό να κάνετε και τα δύο, επειδή μερικές γυναίκες αντιμετωπίζουν με αυτόν τον τρόπο προβλήματα ψυχικής υγείας όταν δεν κοιμούνται καλά κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης», λέει η δρ Hirsch. «Πολύ συχνά επίσης η κατανάλωση αλκοόλ αρχίζει να αυξάνεται μετά τα 45 έτη. Διαταράσσει, όμως, τον ύπνο και μπορεί να προκαλέσει επίσης διαταραχές της διάθεσης».
Οι επιδράσεις στον εγκέφαλο μπορεί να φαντάζουν ανησυχητικές
«Μήπως έχω Αλτσχάιμερ;» Η δρ Heather Hirsch ακούει αυτή την ερώτηση σχεδόν καθημερινά από γυναίκες, οι οποίες επισκέπτονται την Κλινική για την Εμμηνόπαυση και τη Μέση Ηλικία στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Γιατί; Επειδή πολλές φοβούνται ότι τα προβλήματα γνωστικής λειτουργίας που αντιμετωπίζουν, η τάση να ξεχνούν, η έλλειψη συγκέντρωσης, η δυσκολία κατανόησης πληροφοριών είναι σημάδια άνοιας. Σπάνια όμως έχουμε να κάνουμε με νόσο Αλτσχάιμερ στη μέση ηλικία, όταν η πτώση του επιπέδου οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει τη λεγόμενη «ομίχλη εγκεφάλου». Λιγότερο από 10% των 6 εκατομμυρίων Αμερικανών που πάσχουν από Αλτσχάιμερ είναι κάτω των 65 ετών, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης των ΗΠΑ.
Πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε τα συμπτώματα μεταξύ της εμμηνοπαυσιακής ομίχλης εγκεφάλου και της νόσου Αλτσχάιμερ; Η δρ Hirsch προτείνει να έχετε τον νου σας αν εμφανιστούν τα εξής ανησυχητικά συμπτώματα:
• Αν χάνεστε σε άλλοτε οικεία μέρη.
• Αν ξεχνάτε πώς να εκτελείτε καθημερινές εργασίες, όπως το να κουμπώνετε το μπουφάν σας ή να ανάβετε τον φούρνο.
• Αν χάνετε αντικείμενα επανειλημμένα ή τα τοποθετείτε σε λάθος και παράξενες θέσεις.
Αν σας ανησυχεί η εμφάνιση συμπτωμάτων της γνωστικής λειτουργίας ή αν φίλοι και συγγενείς έχουν εκφράσει ανησυχίες για εσάς, μιλήστε στον γιατρό σας. Μπορεί να σας παραπέμψει για εξειδικευμένες νευρογνωστικές εξετάσεις, ώστε να ελέγξετε αν πάσχετε από νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλη υποκείμενη νόσο.
Ακόμη και η γνάθος μας μπορεί να πληγεί από την περιεμμηνόπαυση
Οι τρόποι με τους οποίους η απώλεια οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει ενοχλητικές αλλαγές σε ολόκληρο το σώμα μας δεν φαίνεται να έχουν τέλος. Μια νέα μελέτη τώρα δείχνει ότι μπορεί επίσης να συνδέεται με συμπτώματα δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής άρθρωσης, η οποία προσβάλλει διπλάσιο αριθμό γυναικών σε σχέση με τους άνδρες και χαρακτηρίζεται από πόνο στη γνάθο ή στους μυς οι οποίοι ελέγχουν την κίνηση της κάτω γνάθου.
Για τις ανάγκες της ανάλυσης, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2022 στο επιστημονικό περιοδικό Menopause, οι ερευνητές χώρισαν 74 γυναίκες με συμπτώματα δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής άρθρωσης σε τρεις ομάδες, βάσει του σταδίου της εμμηνόπαυσης. Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξέτασαν την πιθανή συσχέτιση της έντασης του πόνου με τα εμμηνοπαυσιακά στάδια των γυναικών. ∆ιαπίστωσαν ότι τόσο ο πόνος λόγω κροταφογναθικής διαταραχής όσο και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης ήταν εντονότερα κατά το τελικό στάδιο της κλιμακτηρίου, όπου ο έμμηνος κύκλος είναι 60 ημέρες ή μεγαλύτερος, σε σύγκριση με οποιοδήποτε χρονικό σημείο στα έτη μετά την πλήρη διακοπή της έμμηνης ρύσης.
Ενώ η μελέτη κατέδειξε συσχέτιση μεταξύ της σοβαρότητας του πόνου στη γνάθο και του σταδίου της εμμηνόπαυσης, δεν μπορεί να αποδείξει αιτιώδη σχέση. Επειδή όμως στην άρθρωση της γνάθου υπάρχουν τόσο οιστρογόνα όσο και μια άλλη γυναικεία ορμόνη, η προγεστερόνη, τα ευρήματα δεν μας εκπλήσσουν, λέει η δρ Heather Hirsch, επικεφαλής της Κλινικής για την Εμμηνόπαυση και τη Μέση Ηλικία στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Συνιστά στις γυναίκες οι οποίες βρίσκονται στο διάστημα της περιεμμηνόπαυσης και αντιμετωπίζουν πόνο στη γνάθο να αναζητήσουν θεραπεία. Η θεραπεία αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει ειδικά διαμορφωμένο νάρθηκα στόματος, για να μην μπορείτε να τρίζετε τα δόντια σας και να σφίγγετε τη γνάθο σας, προκαλώντας έτσι πόνο οφειλόμενο στη διαταραχή της κροταφογναθικής άρθρωσης.
