Δυστυχώς, το στρες μπορεί να πυροδοτήσει μια σειρά από μη υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης των δυσκολιών: υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, υπερφαγία με ανθυγιεινές τροφές, χρήση ναρκωτικών ουσιών ή άλλες επιβλαβείς συμπεριφορές. Εάν είχατε κάποια στιγμή μια διαταραχή χρήσης ουσιών, μια περίοδος μεγάλου στρες μπορεί να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την ανάρρωσή σας.
Αυτό πιθανόν να οφείλεται στη στροφή που κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε τραυματικές περιόδους. Αντί να εστιάσει σε μακροχρόνιους στόχους, ο εγκέφαλός σας επικεντρώνει σε βραχυπρόθεσμες επιδιώξεις.
«Το θέμα είναι να βρει κανείς ανακούφιση», αναφέρει η Kathryn McHugh, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Πολλές καθημερινές συνήθειες που είναι επιβλαβείς μακροπρόθεσμα, φαίνεται να αποκτούν νόημα κατά τη διάρκεια περιόδων αβεβαιότητας, γιατί παρέχουν αυτή τη στιγμιαία ανακούφιση που επιθυμείτε, λέει. Σε κάποιους ανθρώπους, αυτές οι μη υγιείς συνήθειες δημιουργούν ένα ανησυχητικό μοντέλο, το οποίο μπορεί να τους βασανίζει για χρόνια.
Εάν αισθάνεστε ότι υιοθετείτε επικίνδυνες συνήθειες είναι καλύτερο να αναζητήσετε βοήθεια νωρίτερα παρά αργότερα, λέει η McHugh.
«Πιστεύω ότι υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη σύμφωνα με την οποία πρέπει κανείς “να πιάσει πάτο” για να αναζητήσει θεραπεία», λέει.
Στρες και υγεία
Στο παρελθόν, ο κόσμος πίστευε ότι οι διαταραχές χρήσης ουσιών ήταν κυρίως ανδρικό πρόβλημα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες έχουν μειώσει το χάσμα. Σύμφωνα με στοιχεία της ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Κατάχρησης Ουσιών και Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (SAMHSA) για το 2018 εκτιμάται ότι:
› 21% των γυναικών είχαν επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ (που ορίζονται ως κατανάλωση τεσσάρων ή περισσότερων ποτών σε διάστημα δύο ωρών) τον προηγούμενο μήνα.
› Περισσότερες από τρία εκατομμύρια
γυναίκες είχαν μια διαταραχή χρήσης ουσιών.
› Περισσότερες από πέντε εκατομμύρια γυναίκες είχαν μια διαταραχή κατανάλωσης αλκοόλ.
Οι γυναίκες είναι πιθανό να έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από τους πρόσφατους στρεσογόνους παράγοντες. «Η έκθεση σε στρες –και ιδιαίτερα σε τραυματικό στρες– είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μιας διαταραχής χρήσης ουσιών», επισημαίνει η δρ McHugh. «Και όσον αφορά τη χρήση ουσιών, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν περισσότερο τις γυναίκες απ’ ό,τι τους άνδρες».
Οι γυναίκες συχνά επηρεάζονται περισσότερο από τα οικογενειακά βάρη, όπως η φροντίδα των παιδιών ή των ηλικιωμένων γονιών. Μερικές φορές είναι η απώλεια αυτών των ευθυνών που θέτουν τις γυναίκες σε κίνδυνο· αυτό μπορεί να συμβεί εάν ένας ηλικιωμένος γονιός πεθάνει ή εάν τα παιδιά φύγουν από το σπίτι. Η περίοδος της πανδημίας επιδείνωσε το πρόβλημα, καθώς αποστέρησε πολλούς ανθρώπους από τα υποστηρικτικά συστήματα και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που τους έδιναν χαρά. Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους, και έχουν την τάση να χρησιμοποιούν ουσίες για ανακούφιση περισσότερο απ’ ό,τι οι άνδρες, λέει η δρ McHugh.
«Οι γυναίκες είναι επίσης πιθανότερο να έχουν σωματικά συμπτώματα ή εκδηλώσεις κατάθλιψης και άγχους», επισημαίνει. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές στην όρεξη, δυσκολία στον ύπνο, διάφορα συμπτώματα από το γαστρεντερικό και κόπωση. «Οπωσδήποτε, οποιοδήποτε υπάρχον πρόβλημα ψυχικής υγείας θα επιδεινωθεί με το στρες», λέει η δρ McHugh.
Στρατηγικές για να βοηθήσετε τον εαυτό σας να ξαναβρεί τον δρόμο του
Εάν παρατηρήσετε ότι αποκτάτε συνήθειες που αντιστοιχούν σε μη υγιή μοντέλα, να ξέρετε ότι δεν είστε μόνες. Η χρήση ουσιών και τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι όλο και πιο συχνά, όμως δυστυχώς δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς. Μόνο 10% των ατόμων που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από θεραπεία για την αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας λαμβάνουν βοήθεια, λέει η Kathryn McHugh, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Ορισμένοι από αυτούς τους ανθρώπους απλώς δεν έχουν πρόσβαση σε πόρους, ωστόσο, πολλοί διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια λόγω αμηχανίας ή ντροπής.
«Το θέμα του στίγματος είναι σημαντικό. Αυτό που πρέπει όλοι να καταλάβουν είναι ότι οι διαταραχές χρήσης ουσιών είναι πολύ συχνές και δεν αντανακλούν απουσία θέλησης ή κακές επιλογές», λέει η McHugh. «Είναι ασθένειες, όπως οποιαδήποτε άλλη. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα αξίζουν συμπαράσταση και υποστήριξη όπως θα λάμβανε κάποιος που θα είχε διαβήτη».
Εάν δυσκολεύεστε, υπάρχουν κάποια βήματα για να βοηθήσετε τον εαυτό σας να βρει τον δρόμο του.
Δείξτε συμπαράσταση στον εαυτό σας. Μην είστε πολύ αυστηρές με τον εαυτό σας, εάν δεν αισθάνεστε τόσο παραγωγική όσο πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είστε ή εάν δεν καταφέρνετε να είστε η τέλεια κόρη, μητέρα ή γιαγιά.
«Δώστε λίγο περιθώριο στον εαυτό σας», λέει η δρ McHugh.
Αναλάβετε δράση. Σε δύσκολους καιρούς, μπορείτε να καταπολεμήσετε το αίσθημα αδυναμίας συμβάλλοντας στη βελτίωση του κόσμου γύρω σας. Αυτό μπορεί να ελαφρύνει λίγο το φορτίο που προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε μέσω λιγότερο υγιών επιλογών.
Αναζητήστε υποστήριξη μέσω κοινωνικών επαφών. Επικοινωνήστε με φίλους ή συγγενείς, ή ενταχθείτε σε μια ομάδα υποστήριξης που μπορεί να βοηθήσει στην ανάρρωσή σας. Σήμερα, πολλές ομάδες είναι διαθέσιμες διαδικτυακά. Παρότι αυτή η επιλογή δεν προσφέρεται για όλους, οι διαδικτυακές ομάδες υποστήριξης μπορεί να αποτελέσουν μια καλή επιλογή για άτομα που διστάζουν ή δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν ομαδικές συνεδρίες αυτοπροσώπως.
Μάθετε πότε να αναζητάτε επαγγελματική βοήθεια. «Μια σημαντική ένδειξη που πρέπει να προσέξετε είναι μια αλλαγή διάθεσης – το να μην ενδιαφέρεστε ή να μην απολαμβάνετε πράγματα όπως παλιότερα», επισημαίνει η δρ McHugh. Αυτές οι μεταβολές μπορεί να σηματοδοτούν τη μετάβαση από την απλή μελαγχολία σε μια διαταραχή διάθεσης, όπως η κατάθλιψη. Όσον αφορά τη χρήση ουσιών, είναι σημαντικό να προσέξετε όχι μόνο μια αύξηση της χρήσης, αλλά και μια αίσθηση ότι τη «χρειάζεστε» αντί ότι τη «θέλετε.
Κάντε επισταμένη έρευνα. Παρότι μπορείτε να βρείτε βοήθεια ζητώντας από τον γιατρό σας πρωτοβάθμιας περίθαλψης να σας παραπέμψει, άλλες νέες επιλογές μπορεί να είναι διαθέσιμες. Η τηλεϊατρική, για παράδειγμα, έγινε όλο και πιο δημοφιλής κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
«Είναι εκπληκτικό να βλέπει κανείς πόσο γρήγορα οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής τέθηκαν σε χρήση, κυριολεκτικά μέσα σε εβδομάδες», λέει η δρ McHugh. Περισσότερα είναι σήμερα τα ασφαλιστικά προγράμματα που καλύπτουν υπηρεσίες τηλεϊατρικής, και η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για άτομα που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι τους ή που δεν έχουν πρόσβαση σε παρόχους υπηρεσιών υγείας στην περιοχή τους.
Εχετε κατά νου ότι όλοι οι ειδικοί δεν είναι το ίδιο. Ιδανικά, θα βρείτε κάποιον που χρησιμοποιεί θεραπείες οι οποίες έχουν δοκιμαστεί στον χρόνο και βασίζονται σε έρευνες, ειδικότερα όσον αφορά σε θεραπείες για διαταραχές χρήσης ουσιών. Ρωτήστε τον γιατρό σας να σας συμβουλεύσει τι να προσέξετε.
«Υπάρχουν πολλές θεραπείες που δεν είναι αποτελεσματικές και μπορεί να είναι μέχρι και επιβλαβείς. Επομένως, αναζητάτε πάντοτε φροντίδα από αξιόπιστες πηγές», λέει η δρ McHugh. «Να είστε επιφυλακτικές απέναντι σε όποιον υπόσχεται αποτελέσματα που φαίνονται πολύ καλά για να είναι αληθινά, όπως ποσοστά ανταπόκρισης στη θεραπεία πάνω από 90%».
Στις ΗΠΑ, μπορείτε να αναζητήστε πιστοποίηση από την Υπηρεσία Κατάχρησης Ουσιών και Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (SAMHSA) και να βεβαιωθείτε ότι ο πάροχός σας έχει άδεια. Η SAMHSA (samhsa.gov) εκτός από την πιστοποίηση που δίνει στους παρόχους, διαθέτει επίσης πόρους που μπορούν να βοηθήσουν τον Αμερικανό πολίτη να βρει θεραπεία.
