Η 6χρονη Ανθίμη Μεσερεντζή υφαίνει με τα λεπτά της δάχτυλα μια κουβερτούλα για την κούκλα της τη Μαριάννα. Κοιμάται μαζί της κάθε βράδυ. Πίσω της, κάτω από ένα τεράστιο πεύκο, βρίσκονται συγκεντρωμένοι οι ενήλικοι μαθητές και μαθήτριες του επιμορφωτικού εργαστηρίου υφαντικής του γυναικείου συνδέσμου «Οι Φίλοι του Χιώτικου Χωριού». Ανάμεσά τους και η δασκάλα τους, Κυριακή Χατζαντωνάκη. Κάθε χρόνο με τη λήξη της σχολικής χρονιάς, όλοι μαζί πηγαίνουν μια εκδρομή, υφαίνουν στη φύση, φέρνουν τα φαγητά τους, κερνάνε ο ένας τον άλλο και μοιράζονται όσα έμαθαν τους μήνες που πέρασαν. Φέτος επέλεξαν ως προορισμό το εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου, ακριβώς απέναντι από το χωριό Αρμόλια στη νότια Χίο.
Η ιστορία του συνδέσμου ξεκινά το μακρινό καλοκαίρι του 1956. Η ιδρύτριά του, Μαρία Ανδρέα Λαιμού, είχε ως στόχο αφενός την πολύπλευρη ανάπτυξη της χιώτικης υπαίθρου, αφετέρου τη διδασκαλία και τη συνέχιση της τοπικής λαϊκής τέχνης. Με τη δημιουργία των λεγόμενων Σπιτιών του Χωριού σε 15 οικισμούς, κυρίως ορεινούς, μια σειρά ειδικότητες –από κοινωνικές λειτουργούς μέχρι δασκάλες οικοκυρικής και υφαντικής– προσέφεραν μεταπολεμικά στις ντόπιες μια δημιουργική απασχόληση και ταυτόχρονα τους έδιναν μια επαγγελματική προοπτική. Το σημαντικότερο, τους έδειχναν ότι η ζωή συνεχίζεται.
Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, με την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, λειτούργησε η Καρράδειος Επαγγελματική Οικοκυρική Σχολή Χίου, η οποία στεγάστηκε στην οικία του Ιωάννη Μ. Καρρά. Αρχικά ήταν τετραετούς φοίτησης και στην πορεία προστέθηκε κι ένας χρόνος εξειδίκευσης, με το πτυχίο να είναι ισότιμο με το αντίστοιχο δημόσιων Οικονομικών Σχολών. Όταν το 1984 η σχολή ανέστειλε τη λειτουργία της, λόγω αλλαγής του εκπαιδευτικού συστήματος, τα μέλη του συνδέσμου αποφάσισαν να δωρίσουν το κτίριο στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, συνεχίζοντας την κοινωνική προσφορά. Τελικά, το 1987, καθώς εξακολουθούσε να υπάρχει η ανάγκη για διατήρηση της χιώτικης λαογραφίας, οι «Φίλοι του Χιώτικου Χωριού» εγκαινίασαν στην πόλη της Χίου το Επιμορφωτικό Εργαστήρι, μια μικρογραφία της Καρραδείου Σχολής.
Ανανεώνοντας το ενδιαφέρον
Ωστόσο, μετά το 2000 το ενδιαφέρον για τα μαθήματα του εργαστηρίου άρχισε να ατονεί: η υφαντική δεν ήταν στη μόδα, με το πλέξιμο ασχολούνταν ελάχιστοι. Νέα πνοή θα έδινε λίγα χρόνια αργότερα η ανανέωση της φιλοσοφίας του αλλά και η γεωγραφική επέκταση των μαθημάτων. «Ο αργαλειός απευθυνόταν μόνο σε παραδοσιακά σπίτια, οι γυναίκες έφτιαχναν σεμεδάκια και πετσετάκια. Αποφασίσαμε να αλλάξουμε τα χρώματα, να κάνουμε πιο μοντέρνα σχέδια και, το κυριότερο, προμηθευτήκαμε μικρούς επιτραπέζιους αργαλειούς για περισσότερη χρήση», περιγράφει η αντιπρόεδρος Αγγελική Δισακιά. Σήμερα, το Επιμορφωτικό Εργαστήρι διαθέτει τρεις μόνιμους χώρους, στη Χώρα, στα Μεστά και στα Καρδάμυλα, ενώ έχει και τμήματα στα Αρμόλια, στη Βολισσό και στον Ζυφιά.
Υφαντική στο νησί μαθαίνουν σήμερα περί τα 60 άτομα – στην πλειονότητά τους γυναίκες άνω των 40 ετών, καθώς επίσης δύο άνδρες και έξι κορίτσια στα Καρδάμυλα. Κατά κανόνα, όλοι συναντιούνται μία φορά την εβδομάδα από δύο ώρες. Ο εξοπλισμός, τα νήματα και τα μαθήματα είναι δωρεάν, χορηγία του συνδέσμου, ο οποίος συντηρείται κυρίως από γενναίες δωρεές ντόπιων. «Εκτός από την ανάγκη για δημιουργία, τα μαθήματα συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση των γυναικών, υφαίνονται παρέες μέσα στα εργαστήρια», εξηγεί η Κυριακή Χατζαντωνάκη, η οποία έμαθε να πλέκει από τη γιαγιά της, που ήταν μοδίστρα. Τη συναντάμε στην ενοριακή αίθουσα του Αγίου Νικολάου στα Καρδάμυλα, όπου εδώ και δύο χρόνια λειτουργεί παράρτημα του εργαστηρίου.
Κάποιες γυναίκες δουλεύουν τελάρο, στη λογική της ταπισερί, κι άλλες υφαίνουν σε αργαλειούς σταθερού πλαισίου, μια μορφή οικιακού αργαλειού. Στο βάθος, η ομάδα των έξι κοριτσιών δουλεύουν σε παιδικούς αργαλειούς σελιδοδείκτες και τσάντες. Ανάλογα με την εμπειρία τους, αλλάζει και ο βαθμός δυσκολίας. «Ξεκίνησα πέρυσι, στην αρχή ήμουν μόνη μου, έμαθα από τον μπαμπά μου ότι κάνουν μαθήματα. Πρώτα έφτιαξα ένα πανάκι, ίσα ίσα για να μάθω, τώρα τελειώνω την πρώτη μου τσάντα», λέει η δωδεκάχρονη Δέσποινα Νασούλη, συμπληρώνοντας ότι «τους χειμερινούς μήνες η υφαντική είναι μια ωραία διέξοδος».
Υφαντική στο νησί μαθαίνουν σήμερα περί τα 60 άτομα, που συναντιούνται μία φορά την εβδομάδα από δύο ώρες. Ο εξοπλισμός, τα νήματα και τα μαθήματα είναι χορηγία του συνδέσμου, ο οποίος συντηρείται κυρίως από γενναίες δωρεές ντόπιων.
Όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες. Η Στέλλα Καψήλη-Ασπιώτη, γέννημα-θρέμμα Καρδαμυλίτισσα, αγρότισσα και μελισσοκόμος, ξεκίνησε φέτος υφαντική (εδώ και επτά χρόνια παρακολουθεί μαθήματα ραπτικής, εδώ και μία πενταετία πλεξίματος). «Περνάω κάποιες ώρες ξέγνοιαστα, συναντώ υπέροχο κόσμο και μαθαίνω μια λαϊκή τέχνη, είμαι πολύ χαρούμενη», παραδέχεται. Δίπλα της η Γεωργία Ξυνού, σε έναν αργαλειό σταθερού πλαισίου, υφαίνει ένα σχέδιο «ξυστό», εμπνευσμένο από τα ιδιαίτερα μοτίβα που κοσμούν τις προσόψεις στο Πυργί. Τις δημιουργίες τους εκθέτουν κάθε Αύγουστο για περίπου πέντε ημέρες στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Χίου και δύο-τρεις φορές τον χρόνο σε διάφορα μπαζάρ.
Και κάπως έτσι, περήφανες, μικρές και μεγάλες, διατηρούν τη χιώτικη λαϊκή κληρονομιά, καθώς το νησί ήταν παγκοσμίως γνωστό για τα υφαντά του, κυρίως τα μεταξωτά. Συνεχίζουν με τον τρόπο τους την ιστορία της Καρραδείου Οικοκυρικής Σχολής και –το βασικότερο– κάνουν το κέφι τους στον τόπο που αγαπούν.
