Στην αίθουσα του Paramount Theatre του Ντένβερ επικρατεί αναβρασμός.
Οι παρουσιάστριες της βραδιάς, η Νικόλ και η Λέξι, που βρίσκονται πίσω από το Fantasy Fan Girls, το πολύ επιτυχημένο podcast για τη σύγχρονη λογοτεχνία του φανταστικού, δεν μπορούν να συγκρατήσουν τον ενθουσιασμό τους.
Το ίδιο και το κοινό που έχει γεμίσει ασφυκτικά το περίπου δύο χιλιάδων θέσεων θέατρο. Όταν στη σκηνή εμφανίζεται η 44χρονη Ρεμπέκα Γιάρος, το νέο μεγάλο όνομα στον χώρο του romantasy, επικρατεί πανικός. Η υποδοχή που της επιφυλάσσεται είναι αντάξια μιας ροκ σταρ. Τα ίδια ακριβώς και «χειρότερα» συμβαίνουν, σύμφωνα με τoν Guardian, πολλά χιλιόμετρα ανατολικότερα, στη Νέα Υόρκη, όταν η Σάρα Τζ. Μάας, αναμφισβήτητη βασίλισσα του romantasy, καταφθάνει στην παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου με τίτλο Η κληρονόμος της φωτιάς (εκδ. Ψυχογιός). Φορώντας μια τουίντ φούστα διάσημου οίκου μόδας, περνάει την είσοδο του βιβλιοπωλείου και κατευθύνεται, γεμάτη σιγουριά, προς το πόντιουμ. Το αποτέλεσμα; Οι οπαδοί την επευφημούν ουρλιάζοντας ακατάληπτα. Ναι, το romantasy δεν είναι άλλη μία μόδα των μπεστ σέλερ∙ καλώς ή κακώς, είναι ένα ποπ φαινόμενο με εκατομμύρια (φανατικούς) αναγνώστες ανά την υφήλιο.
Μια απόπειρα ορισμού
«Είμαι ερωτευμένη με τον Ζέιντεν. Δεν έχει σημασία που σύντομα θα φύγει ή που μάλλον δεν αισθάνεται το ίδιο για μένα. Δεν έχει σημασία που με προειδοποίησε να μην τον ερωτευτώ. Δεν είναι το ξεμυάλισμα, η χημεία μας ή έστω ο δεσμός ανάμεσα στους δράκους μας αυτό που με κάνει να θέλω να τον πλησιάσω με κάθε τρόπο. Είναι η απερίσκεπτη καρδιά μου», διαβάζουμε να λέει στον εαυτό της η 20χρονη Βάιολετ, πρωταγωνίστρια στο μυθιστόρημα Τέταρτη πτέρυγα (εκδ. Διόπτρα), του πρώτου τόμου της πενταλογίας Empyrean, ο οποίος έκανε παγκοσμίως γνωστή την Αμερικανίδα Ρεμπέκα Γιάρος. Μέσα σε λίγες γραμμές εμφανίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που ελκύουν το νεαρό αναγνωστικό κοινό (θυελλώδεις ερωτικές σχέσεις, υπερφυσικά όντα) προς το romantasy, το οποίο περιγράφεται στη Βικιπαίδεια ως «ένα υποείδος της fantasy λογοτεχνίας που συνδυάζει φανταστικά στοιχεία με στοιχεία αισθηματικών μυθιστορημάτων». Δεν πρόκειται για κάτι εντελώς καινούργιο, αφού η «ιδέα» φαίνεται να έπεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι πριν από περίπου πέντε δεκαετίες. Χρειάστηκε όμως να εμφανιστεί η Σάρα Τζ. Μάας με τον Γυάλινο θρόνο (εκδ. Ψυγοχιός) το 2012 για να εκτοξεύσει τη δημοτικότητα του romantasy στα ύψη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι δύο προαναφερθείσες συγγραφείς έχουν καταφέρει να πουλήσουν πάνω από 50 (!) εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας το εν λόγω είδος το πιο ευπώλητο στον κόσμο.
Όταν στη σκηνή εμφανίζεται η συγγραφέας Ρεμπέκα Γιάρος επικρατεί πανικός. Η υποδοχή που της επιφυλάσσεται είναι αντάξια μιας ροκ σταρ.
«Πέρυσι, το είδος ήταν υπεύθυνο για 30 εκατομμύρια πωλήσεις ανά την υφήλιο, γνωρίζοντας αύξηση της τάξης του 50%», σημειώνουν οι New York Times, πριν συνεχίσουν λέγοντας ότι «η Θύελλα Όνυξ, το τρίτο βιβλίο της σειράς της Ρεμπέκα Γιάρος, πούλησε περισσότερα από 2,7 εκατομμύρια (!) αντίτυπα μόλις την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του, τον Ιανουάριο του 2025». Μάλιστα, η φρενίτιδα δεν αφορά μόνο την αμερικανική αγορά, αφού, όπως μας επιβεβαίωσε σε γραπτή μας επικοινωνία και ο εκδοτικός οίκος Διόπτρα (διατηρεί τα δικαιώματα της συγγραφέως), έγιναν αρκετές χιλιάδες προπαραγγελίες του βιβλίου, ενώ μέσα σε περίπου έξι μήνες οι πωλήσεις ξεπέρασαν τις 10 χιλιάδες. Όσο για τη βασική μονάδα μέτρησης της επιτυχίας στην εποχή μας, τα σόσιαλ μίντια; Σύμφωνα με τον Guardian, μόνο τα σχετικά με το έργο της Μάας βίντεο στο TikTok έχουν συγκεντρώσει 14 δισ. (!) προβολές, με τους φαν να φτιάχνουν λίστες με τα καλύτερα romantasy βιβλία, να μοιράζονται αγαπημένα αποφθέγματα αλλά και να σταχυολογούν τις αγαπημένες (ή, πιο σωστά, τις πιο «καυτές») ερωτικές σκηνές του είδους.
Πολλοί το πάνε και ένα βήμα παρακάτω: ντύνονται με τα ρούχα των αγαπημένων τους ηρωίδων και ηρώων, θυμίζοντας ιππότες, μάγισσες και ξωτικά που ξεπήδησαν από τον μυθολογικό Μεσαίωνα. Μέσα από το cosplay προσπαθούν να δώσουν μια νότα επικής, ρομαντικής φαντασίας στη ζωή τους.
Σεξ, το κλειδί της επιτυχίας;
«Με ακούτε που ουρλιάζω;», γράφει σε ανάρτησή της για το Θύελλα Όνυξ της Γιάρος η Αγάπη Μ., πιο γνωστή ως clockworkbooks στους διαδρόμους του TikTok, όπου την ακολουθούν περισσότεροι από τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι. Οι έντονες αντιδράσεις είναι πολύ συχνές ανάμεσα στους φαν που αντιμετωπίζουν ως αντικείμενο λατρείας τα βιβλία με τα πολύχρωμα εξώφυλλα και τους χρωματικούς τόνους (μοβ, ροζ, κόκκινο) που παραπέμπουν σε ερωτικές περιπέτειες. Η ίδια, βέβαια, τονίζει ότι εκείνο που κάνει τη Γιάρος τόσο επιτυχημένη δεν είναι ούτε το ρομάντζο ούτε οι δράκοι, αλλά η φεμινιστική δράση που ενσωματώνεται έξυπνα σε μια πλοκή γεμάτη ρεαλιστικούς χαρακτήρες. «Η Βάιολετ είναι μια γυναίκα που αγωνίζεται για την επιβίωση και την ελευθερία της σε έναν κόσμο γεμάτο πόλεμο αλλά και προκαταλήψεις. Οι αναγνώστες νιώθουμε μια ιδιαίτερη σύνδεση μαζί της».
Ο διεθνής Τύπος που έχει προσπαθήσει να καταγράψει το φαινόμενο του romantasy στέκεται και στις έντονες και συχνές σκηνές σεξ. Και η αλήθεια είναι ότι ήδη από τις πρώτες σελίδες των βιβλίων αυτό είναι ξεκάθαρο: όπως, για παράδειγμα, όταν η Βάιολετ αφήνει να εννοηθεί σε έναν συμφοιτητή της από την ακαδημία για μελλοντικούς ιππείς δράκων ότι δεν έχει ιδέα τι μπορεί να κάνει με τη γλώσσα της. Είναι άραγε τόσο σοκαριστικό αυτό ή μήπως δεν έχουμε δει ξανά «ωμό» σεξ στη λογοτεχνία των τελευταίων εκατό ετών; Τίποτε από τα δύο. Απλώς, πολλές φορές στο romantasy γίνεται με τόσο «εύκολο» και προφανή τρόπο, ώστε καταντά φτηνό – κάπως σαν τα Άρλεκιν των παλαιότερων δεκαετιών.
Την ίδια, βέβαια, στιγμή όλα αυτά τα thirst traps (σλανγκ του ίντερνετ για το ποστάρισμα εικόνων με σαφή σεξουαλικό προσανατολισμό) που συναντάμε στις σελίδες του είδους, ίσως επιτελούν και μια άλλη λειτουργία. Σύμφωνα με δηλώσεις της Κέρι Μανισκάλκο, συγγραφέως της σειράς Ο θρόνος των έκπτωτων (εκδ. Κλειδάριθμος), στον Guardian: «Οι ερωτικές σκηνές των βιβλίων προσφέρουν έναν “ασφαλή χώρο” ώστε οι αναγνώστες να εξερευνήσουν τις δικές τους φαντασιώσεις». Φυσικά, όλα μπορούν να έχουν δύο διαφορετικές αναγνώσεις, όπως, για παράδειγμα, η έλξη που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο χαρακτήρες της Σάρα Τζ. Μάας: Στο Αγκάθια και τριαντάφυλλα (εκδ. Ψυχογιός), η Φέιρα είναι μια 19χρονη κυνηγός, ενώ ο Τάμλιν ένα αθάνατο ξωτικό που την κρατάει αιχμάλωτη. Εκείνη, καθώς οι σελίδες περνούν, νιώθει ένα φλογερό πάθος για τον κατά πολλούς αιώνες μεγαλύτερό της άνδρα. Θα μπορούσε εύκολα κάποιος να ισχυριστεί ότι το πρότυπο που προβάλλεται μέσα από τους shadow daddies –όπως αποκαλούν οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες τα σκοτεινά γοητευτικά πλάσματα που γοητεύουν τις νεαρές ηρωίδες– μόνο «απελευθερωτικό» δεν είναι. Αν, όμως, θέλουμε να γίνουμε τόσο αυστηροί με τους λογοτεχνικούς έρωτες, τότε τι θα πρέπει να πούμε για τον πόθο που νιώθει o 50χρονος κεντρικός χαρακτήρας του Τόμας Μαν στον Θάνατο στη Βενετία για ένα 14χρονο αγόρι;
Αυτό που θέλουν οι αναγνώστες
«Η πρωταγωνίστρια της Γιάρος, η Βάιολετ, δεν είναι η ακατανίκητη πολεμίστρια που συναντάμε συχνά στο είδος· είναι ευάλωτη, γεμάτη ελαττώματα, αλλά ταυτόχρονα δυναμική, έξυπνη και βαθιά αφοσιωμένη στους φίλους της», λέει η Χριστίνα Μ. Ψυλλά, συγγραφέας τού Η φλόγα της Ελεγκάντι (Πρωτότυπες Εκδόσεις Πηγή) και TikToker με περισσότερους από 13 χιλιάδες ακολούθους. «Ένα ακόμη στοιχείο που έχει εκτοξεύσει τη δημοτικότητα των βιβλίων της είναι ο Ζέιντεν, ένα από τα πιο αγαπημένα “book boyfriends” του είδους – σκοτεινός, μυστηριώδης αλλά και απόλυτα αφοσιωμένος ήρωας». Είναι αλήθεια πως στο αδιέξοδο του σύγχρονου dating –εκεί που το swipe right και τα one night stands χωρίς συναισθηματική εμπλοκή κυριαρχούν– μπορεί το romantasy να είναι μια κάποια λύση. Άλλωστε, η αισθηματική λογοτεχνία πάντα επιτελούσε αυτόν τον διπλό ρόλο: για κάποιους κάλυπτε τα κενά στην ερωτική τους ζωή, για άλλους δημιουργούσε φαντασιώσεις άξιες να εξερευνηθούν.
«Συνδυάζει όλα όσα αγαπάμε στο fantasy romance: μάχες, δράκους και μια ακαδημία όπου πρέπει να παλέψεις για να επιβιώσεις», λέει για το έπος της Γιάρος η Sophie Reads με τους 93 (!) χιλιάδες ακολούθους στο TikTok. Όταν τη ρωτάω τους βαθύτερους λόγους που την έκαναν να το αγαπήσει, γίνεται ακόμα πιο ενθουσιώδης: «Με κάνει να νιώθω λες και ζω μέσα σε αυτό! Η κοσμοπλασία, η αγωνία στις σχέσεις…. Όλα είναι τόσο ζωντανά, που δεν μπορείς να το αφήσεις. Δεν είναι απλώς μια ιστορία, είναι μια εμπειρία».
Ομολογώ ότι με 25 χρόνια αναγνωστικής πορείας στον χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού, προσωπικά αδυνατώ να μοιραστώ τον ενθουσιασμό τους. Όσες σελίδες romantasy και αν διάβασα για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, το μόνο συναίσθημα που βίωσα ήταν εκείνο της πλήξης – σαν να έβλεπα μπλοκμπάστερ του Netflix γεμάτο κλισέ και μοτίβα που έχουμε δει ξανά παλιότερα. Δεν υπάρχει, όμως, τίποτα πιο άδικο από τη συλλήβδην αποθέωση ή καταδίκη ενός λογοτεχνικού υποείδους: για κάθε σελίδα του Τόλκιν υπάρχουν χιλιάδες σελίδες μέτριων παραδοσιακών fantasy μυθιστορημάτων, ενώ για κάθε σημαντικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας κυκλοφορούν δεκάδες μέτριες απομιμήσεις του οι οποίες προσπάθησαν απλώς να πιαστούν από το hype της εποχής.
Αυτή τη στιγμή, το romantasy σπάει τα ταμεία και δημιουργεί μια γενιά αναγνωστών που πίνει νερό στο όνομά του. Τελικά, όμως, ο μόνος πραγματικός κριτής στην ποπ κουλτούρα είναι ο χρόνος. Πόσα μπεστ στέλερ από τη δεκαετία του ’80, τα οποία πούλησαν εκατομμύρια αντίτυπα, δεν μνημονεύονται πια από κανέναν και πουθενά; Την ίδια στιγμή, ο Αιματοβαμμένος μεσημβρινός (εκδ. Gutenberg), το βίαιο αριστούργημα του Κόρμακ Μακάρθι (ιδανικό ανάγνωσμα για όσους αγαπούν την grim dark λογοτεχνία του φανταστικού) δεν πούλησε ούτε 1.500 αντίτυπα όταν πρωτοκυκλοφόρησε, το 1985. Σήμερα, όχι άδικα, θεωρείται ένα σύγχρονο «κλασικό» μυθιστόρημα.
Σύντομος οδηγός για αρχάριους
Γυάλινος θρόνος (εκδ. Ψυχογιός)
Σάρα Τζ. Μάας
Έτος έκδοσης: 2012
Πώς μια Ασασίνος έγινε υπέρμαχος ενός βασιλιά, ένα βιβλίο ξεκίνησε μια επταλογία μυθιστορημάτων, μια σειρά όρισε ένα ολόκληρο υποείδος και κάτι «αθώο» και σχεδόν εφηβικό μεταμορφώθηκε σε μπεστ σέλερ με πικάντικες σκηνές.
Πωλήσεις συγγραφέα: Πάνω από 75 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.
Τέταρτη πτέρυγα (εκδ. Διόπτρα)
Ρεμπέκα Γιάρος
Έτος έκδοσης: 2023
Για ένα αδύναμο κορίτσι που επιβίωσε από μια απάνθρωπη στρατιωτική ακαδημία, έγινε δρακοκαβαλάρισσα χωρίς κανείς να το περιμένει, γνώρισε τον έρωτα σε όλη του την ένταση και το TikTok την ερωτεύτηκε με πάθος.
Πωλήσεις συγγραφέα: Πάνω από 21 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.
Το βασίλειο των δαιμόνων (εκδ. Κλειδάριθμος)
Κέρι Μανισκάλκο
Έτος έκδοσης: 2020
Δύο αδερφές, δύο μάγισσες ανάμεσα σε ανθρώπους, μια στυγνή δολοφονία, μια εκδίκηση που θα οδηγήσει μέχρι το κατώφλι της Κόλασης και ένα ενδιαφέρον «γοτθικό» τουίστ που παίζει με τα όρια του romantasy.
Μεταφράσεις: Σε πάνω από 20 γλώσσες.
