Γιατί τα αρχαία θέατρα είναι άβολα;

Δεν είναι όλα τα αρχαία θέατρα ίδια. Δεν φτιάχτηκαν όλα την ίδια εποχή ή από τα ίδια υλικά, ούτε διατηρούνται στην ίδια κατάσταση. Το διασημότερο και, κατά πώς λένε όσοι γνωρίζουν, ομορφότερο από αυτά είναι εκείνο της Επιδαύρου (κατασκευή: 4^ος αιώνας π.Χ.). Το κοίλο του, που σήμερα έχει μέγιστη χωρητικότητα περίπου 12 χιλιάδων θεατών, έχει κατασκευαστεί με ασβεστολιθικό υλικό, ενώ τα αναλήμματά του από πωρόλιθο.

Το αθηναϊκό «αντίπαλο δέος» του, το Ηρώδειο (κατασκευή: 2^ος αιώνας μ.Χ.), που πολλοί σήμερα το ονοματίζουν, καταχρηστικά, θέατρο, λόγω της σχετικής χρήσης του, στην πραγματικότητα είναι ωδείο. Με σημερινή μέγιστη χωρητικότητα περίπου 4,5 χιλιάδων θεατών, οι κερκίδες του αναστηλώθηκαν κατά την περίοδο 1952-1953 με μάρμαρο Διονύσου.

Σκληρές κερκίδες, σκληρά θεάματα

Κάτι που ενώνει αυτούς τους δύο χώρους –όπως και τα περισσότερα αρχαία «venues» που φιλοξενούν παραστάσεις– είναι το ότι πολλοί θεατές παραπονιούνται για το πόσο άβολα και κουραστικά είναι τα καθίσματά τους, κάτι που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, διαφορετικούς ανά περίπτωση.

Καταρχάς, το υλικό κατασκευής των κερκίδων τους –που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πέτρες διαφόρων ειδών ή μάρμαρο– είναι πολύ σκληρό για τα κορμιά μας. Επίσης, παραμένει σκληρό παρά τα μαξιλαράκια που στρώνουν πάνω στις θέσεις οι ταξιθέτες, γιατί μετά από λίγο το γέμισμά τους «κάθεται», μιας και η εμπειρία λέει ότι συνήθως είναι απλό αφρολέξ και όχι κάποιο hi-tech, ανατομικό και υποστηρικτικό υλικό.

Σαν να μην έφτανε αυτό, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως αυτή των θέσεων της 19^ης σειράς του κάτω διαζώματος του Ηρωδείου, οι θέσεις δεν διαθέτουν πλάτη, κάτι που σημαίνει ότι ο κορμός δεν έχει υποστήριξη. Επίσης, το ύψος των θέσεων και η απόσταση ανάμεσα στις σειρές είναι σχεδόν κατά κανόνα μικρές για τα σημερινά σώματα και πρότυπα άνεσης.

Θυσίες για την τέχνη;

Δεν είναι, όμως, μόνο «δομικό» το πρόβλημα αλλά και «συμπεριφορικό». Τη σήμερον ημέρα παρακολουθούμε τα «σοβαρά» θεάματα που παρουσιάζονται στα αρχαία θέατρα με έναν τρόπο ο οποίος διαφέρει πολύ από αυτόν προηγούμενων εποχών. Για να περιοριστούμε σε ό,τι αφορά το θέμα μας, δηλαδή την άνεση, θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξαιρετικά στατικός σε σχέση με άλλους χρόνους, καθώς πλέον έχουμε μάθει ότι είναι πρέπον το να περιορίζουμε τις κινήσεις μας, για να μην ενοχλούμε τους άλλους: Δεν σηκωνόμαστε όρθιοι για να ξεπιαστούμε, δεν αλλάζουμε θέση για να βολευτούμε καλύτερα κλπ.

Κάπου εκεί ανακύπτει ένα μεγάλο ερώτημα που έχει να κάνει με το αν αξίζει η τέχνη θυσίες όχι μόνο από τους καλλιτέχνες, αλλά και από τους θεατές, που συχνά θυσιάζονται σαν την Αντιγόνη για να δουν μια «Αντιγόνη». Εδώ, την απάντηση τη δίνει ο καθένας για τον εαυτό του. Καλό είναι, βέβαια, αν έχει π.χ. κάποιο πρόβλημα με τη μέση του, να παίρνει προληπτικά μέτρα, όπως ορθοπεδικά μαξιλαράκια με στήριξη πλάτης, και να αποφεύγει τις πολύωρες παραστάσεις χωρίς διάλειμμα των «σκηνοθετών-τυράννων».

Προσωπικά, βέβαια, δεν με ενοχλεί το ότι τα αρχαία θέατρα είναι άβολα, παρότι θα μπορούσαν να γίνουν πιο βολικά. Έτσι ήξεραν να κάνουν τότε τα πράγματα και έτσι τα έκαναν. Το θέμα είναι το τι κάνουμε τώρα. Επίσης, πιο πολύ με εκνευρίζουν τα σύγχρονα θέατρα, αυτά «του κουτιού», που οι θέσεις τους δεν φτιάχνονται με γνώμονα τη μυοσκελετική υγεία των θεατών αλλά την «οικονομία», τη «χωρητικότητα», το «ντιζάιν». Αυτό, δείχνει είτε ασέβεια προς τους δέκτες της παραστασιακής δράσης, είτε έλλειψη γνώσης ενός σημαντικότατου παράγοντα στην τελική πρόσληψη μιας θεατρικής εμπειρίας: την άνεση.