Δεν ξέρω αν πρόκειται για ταπεινότητα, για αυτοπεποίθηση, για αδιαφορία ή για μια ρομαντική δήλωση ότι το λογοτεχνικό έργο (πρέπει να) μιλάει από μόνο του – διαβάζω τη συλλογή Σίνγκερ (εκδ. Θράκα) της Ευσταθίας Π., δεν δίνεται το επίθετό της, δεν δίνεται βιογραφικό, δεν αναφέρεται ούτε η προηγούμενη, πρώτη συλλογή της, Γνωρίζω αυτές που πλέκουν στη μέση της θάλασσας, που είχε υπογράψει με το ψευδώνυμο Τρία Έψιλον και η οποία είχε βραβευτεί από την Εταιρεία Συγγραφέων. Προσωπικά την εκτιμώ αυτή την απόσταση, πολύ· την εκτιμώ απ’ τη στιγμή που συζητάμε για καλή ποίηση, πολύ καλή εν προκειμένω. Το σαρκαστικό του τίτλου, η ραπτομηχανή Σίνγκερ για «τα κορίτσια τα καλά», δεν ξέρω αν έχει και μια δεύτερη ανάγνωση: σίνγκερ, τραγουδίστρια, διπλή ειρωνεία.
Η εισαγωγή αυτή καταλήγει στο ότι είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να περιηγηθεί κανείς στον κόσμο των εκδόσεων των νέων ποιητών, το πλήθος προκαλεί σύγχυση και ακόμα και κάποιος «εντός του χώρου» δυσκολεύεται να κρίνει, να διαλέξει. Είμαι σίγουρος ότι καλές συλλογές χάνονται. Εν πάση περιπτώσει, από όσα βιβλία έπεσαν στα χέρια μου ή αναζήτησα, από σύμπτωση ή ένστικτο, ξεχώρισα αυτό του Αλέξανδρου Μηλιά Απ’ την Αθήνα φάντασμα (εκδ. Πατάκη), όπου με εντυπωσιακή ψυχραιμία, μινιμαλισμό και διακειμενικότητα ο ποιητής κινείται στην πόλη, αλλά κοιτάζει τη Γάζα, κοιτάζει την ιστορία. Το βιβλίο, επίσης, της Βίκυς Κατσαρού Μόρα. Το σημάδι της Σάρας (εκδ. Ενύπνιο), μια υβριδική, μυθολογική σύνθεση που έρχεται ως συνέχεια του έργου της με τις γυναίκες-σύμβολα, ηρωίδες τραγικές στην αφετηρία του κόσμου. Τη λιτή, υπαρξιακή συλλογή Ποια χώρα είμαι (εκδ. Ροές) του Χρήστου Σιορίκη – «αρκετά στάθηκα όρθιος», γράφει σ’ έναν στίχο, πολύ ωραίο. Το συγκινητικό Καλό νερό (εκδ. Ευρασία) της Πηνελόπης Δεληγιάννη, δέκα χρόνια μετά τη Λιθάρπαστη, την έξυπνη και «διαβασμένη» συλλογή Όταν πάψει η βροχή, θα είμαστε ξένες (εκδ. Ενύπνιο) της Βασιλείας Οικονόμου.
Για τους ποιητές μας
Με το εγχειρίδιο Πραγματολογικά σχόλια για το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη (εκδ. Πατάκη) ο Μιλτιάδης Δ. Πολυβίου τιμά τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή, σκαλίζοντας στίχο στίχο ένα μέρος του έργου του και δίνοντας απαντήσεις, όπως π.χ. ποιος ήταν ο Ηλίας στο Όταν αποχαιρέτησα… Οι απαντήσεις αυτές, όπως διαβάζω στην εισαγωγή, προέρχονται από έρευνα και από όσα θυμάται ο Πολυβίου από αφηγήσεις του ίδιου του Αναγνωστάκη.
Δύο καβαφικές εκδόσεις: Στο Απατηλό παρελθόν (εκδ. Άγρα) ο Γιάννης Παπαθεοδώρου καταγράφει την εξέλιξη της καβαφικής κριτικής από τον θάνατο του ποιητή το 1933 μέχρι το 1963, το πορτρέτο μιας ολόκληρης εποχής για τη λογοτεχνική κριτική στην Ελλάδα. Επίσης, από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφόρησε Η απόσυρση του τεχνίτη του Διονύση Καψάλη, που αποτελείται από «δύο μικρές μελέτες», όπως αναφέρει ο ίδιος, για τον ύστερο Καβάφη, όταν ο ποιητής «“αφήνεται” στην τέχνη του» και «αποσύρεται, σαν πρόσωπο, από τα ποιήματά του».
Η Χριστίνα Ντουνιά παρουσιάζει μια πλούσια και πολύπλευρη μελέτη για τον Κώστα Γ. Καρυωτάκη, για τον ποιητή και τον άνθρωπο και την εποχή του, πολιτικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά. Το Όνειρο και το πάθος μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της Εστίας.
Τα πεζά των ποιητών
Οι Διαδρομές και διασταυρώσεις (εκδ. Κίχλη) είναι ένας τόμος δοκιμίων από τον Τίτο Πατρίκιο, γραμμένων από το 1977 μέχρι το 2023, με λογοτεχνική και κοινωνική θεματολογία και με μεγάλη σφραγίδα την καθαρή του σκέψη. Μια παρόμοια περίοδο, από το 1968 έως το 2023, καλύπτουν και τα πεζά του ποιητή Γιώργου Μαρκόπουλου στο Σε πλάγιο φωτισμό (εκδ. Κέδρος), με μια αντίστοιχη θεματολογία – προσωπική, λογοτεχνική, κοινωνική.
Τι θα πει «καλχαίνω»
Δεν γνώριζα τι σημαίνει «καλχαίνω», αλλά το έψαξα και σημαίνει κάνω κάτι κόκκινο ή προκαλώ ταραχή ή λαχταρώ. Πιθανόν όλοι οι ορισμοί να ταιριάζουν στη «μετάφραση» του τίτλου Καλχαίνοντας τις μέρες (εκδ. Κείμενα) της Ηρακλείας-Ελευθερίας Πέππα, μιας συγκινητικά όμορφης, αναλυτικής και προσεγμένης έκδοσης για τη ζωή και το έργο του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Είναι έργο ζωής αυτός ο τόμος, κάθε σελίδα βαραίνει από το μεράκι με το οποίο γράφτηκε. Τα βιογραφικά του ποιητή εναλλάσσονται στα αντίστοιχα σημεία με τα ποιήματά του (στα ελληνικά και στα ρωσικά), δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη εικόνα για την πληθωρική προσωπικότητα του Ρώσου πρωτοπόρου από τις πρώτες στιγμές του φουτουρισμού, τη γνωριμία με το ζεύγος Μπρικ, την Επανάσταση, την αυτοχειρία.
Όσα λείπουν
Ασφαλώς και γνωρίζω ότι ο «κατάλογος» Το κομμάτια που λείπουν (εκδ. Γεννήτρια) του Ανρί Λεφέβρ δεν είναι ένα τυπικά ποιητικό έργο, αλλά ως τέτοιο το διάβασα και ως τέτοιο το προτείνω. Όπως φαίνεται και από τον τίτλο, ο Λεφέβρ παραθέτει το ένα μετά το άλλο όσα λείπουν. Όσα χάθηκαν, όσα σπαταλήθηκαν, όσα δεν υπήρξαν και όσα σταμάτησαν να υπάρχουν: τα πορτρέτα της Αχμάτοβα που της χάρισε ο Μοντιλιάνι, η βίλα όπου η Μαίρη Σέλεϊ έγραψε τον Φρανκενστάιν, δεκάδες τραγωδίες του Σοφοκλή κ.ά. Στο τέλος νιώθεις ότι όσα λείπουν είναι περισσότερα, και μπορεί και να είναι.
Μια τριάδα θεριών
Από κάθε ιδέα του Παντελή Μπουκάλα προκύπτει κάτι ενδιαφέρον. Η συλλογή Τρεις επί τρία (εκδ. Άγρα) αποτελείται από εννέα ποιήματα, εύκολος ο πολλαπλασιασμός, για τον Χαλεπά, τον Θεόφιλο, τον Παπαδιαμάντη. «Μια τριάδα θεριών», όπως την αποκαλεί ο ίδιος, «ή μάλλον μια τριάδα Αιγαιοπελαγιτών ποιητών». Η ιδέα προέκυψε έπειτα από παραγγελία για το περσινό Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.
Έμμετρος Μεσαίωνας
Φαντάζομαι ότι, αν έπρεπε να σκεφτείτε ένα μεσαιωνικό λογοτεχνικό έργο, αυτό θα ήταν η Θεία Κωμωδία, ίσως μετά θυμόσασταν και τις Ιστορίες του Καντέρμπουρι ή το Μπέογουλφ ή το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν ή το Μυθιστόρημα του Ρόδου – αυτό το τελευταίο μόλις μεταφράστηκε για πρώτη φορά στη γλώσσα μας για τις εκδόσεις Κέδρος, περίπου 800 χρόνια μετά τη συγγραφή του από τον Γκιγιόμ ντε Λορίς. Η μετάφραση αυτού του έμμετρου έπους από τον Τάσο Μακράτο υπήρξε ένας άθλος – π.χ., όπως διαβάζω στην (αναλυτική και απαραίτητη) εισαγωγή του, το κείμενο γράφτηκε σε μια διάλεκτο της βόρειας Γαλλίας του 13ου αιώνα που θυμίζει αρκετά λατινικά. Εν πάση περιπτώσει, βρείτε λίγο χώρο στη βιβλιοθήκη σας.
Έργο τέχνης από την Ανάφη
Είναι μια πολύ ιδιαίτερη ποιητική συλλογή που γράφτηκε στην Ανάφη όταν το CA Conrad (μη δυαδικό άτομο) έφτασε στο νησί για το πρόγραμμα Phenomenon – τα ποιήματα μεταφράστηκαν επιτόπου από την Κυστάλλη Γλυνιαδάκη. Το Χρυσό μπούμερανγκ επιστρέφει: άκου (εκδ. Κείμενα) αποτελείται από καλλιγράμματα (ποιήματα με σχήμα, ας πούμε), λίγες εικόνες και ένα εξομολογητικό φινάλε.
