Τρεις φίλες που συγκατοικούν στα είκοσί τους, ένας πατέρας και μια νύχτα στην οποία συναντιούνται τα ανθρώπινα ένστικτα. Στο «The Acid Test» δεν συμβαίνει τίποτα το συνταρακτικό, καμία πανανθρώπινη τραγωδία δεν λαμβάνει χώρα, αυτό που εκτυλίσσεται είναι οι ζωές των νέων ανθρώπων υπό το πρίσμα μίας καυστικής περιγραφής. «Πώς βιώνουν τις αποτυχίες και το άγχος αυτοί και ποιος είναι ο ρόλος των προτύπων;», διερωτάται ο Ντίνος Ψυχογιός, που μετέφρασε και σκηνοθετεί το έργο της Άνια Ράις, το οποίο ανέβηκε το 2011 στο Royal Court του Λονδίνου και έρχεται από τις 28 Απριλίου στο Θέατρο εν Αθήναις. Εμείς, είχαμε τις δικές μας απορίες που του ζητήσαμε να τις διελευκάνει.
Πώς και γιατί διάλεξες το έργο;
Εντόπισα το έργο όσο μελετούσα διάφορα κείμενα. Η Άνια Ράις, που το έγραψε, είχε γεννηθεί την ίδια χρονιά με μένα. Αυτό που με τράβηξε ήταν ότι όλα διαδραματίζονται σε πραγματικό χρόνο. Με κέρδισε η ταχύτητα που χαρακτηρίζει τις αγγλικές μαύρες κωμωδίες, η αμεσότητα των χαρακτήρων και το γεγονός ότι η δράση εκτυλίσσεται μέσα σε μία νύχτα. Δεν πρόκειται για ένα έργο με τραγικά ή περιπετειώδη γεγονότα· είναι κάτι που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιονδήποτε της γενιάς μου. Με άγγιξε γιατί ήταν οικείο, είχε μια καυστική ματιά στις ζωές των νέων ανθρώπων: πώς βιώνουν τις αποτυχίες, το άγχος και το βάρος των προτύπων. Βλέπουμε τρεις κοπέλες, καθεμία με τα δικά της προβλήματα, στην ευαίσθητη ηλικία των 20-23 ετών, και ξαφνικά εμφανίζεται ένα ανδρικό πρότυπο, ο πατέρας μίας από αυτές, δημιουργώντας προσδοκίες τόσο στις ίδιες όσο και στο κοινό. Μια αίσθηση πως ίσως θα είναι μια σταθερή παρουσία. Όμως, η πορεία της παράστασης ανατρέπει αυτές τις προσδοκίες και γεννά ερωτήματα: είναι άραγε η ωριμότητα και η επιτυχία ζήτημα ηλικίας; Η απάντηση, όπως πάντα σε τέτοια θέματα, δεν είναι ξεκάθαρη.
Πόσο σημαντικό είναι το κείμενο σε μια παράσταση χωρίς ιδιαίτερη δράση;
Η παράσταση ασχολείται με τις νεανικές ανησυχίες και θυμίζει σε όλους μας τη σχέση μας με τους γονείς -πώς την βιώσαμε, πώς την δουλέψαμε, τι σήμαινε για εμάς. Μου άρεσε που έβλεπα μια θεματική η οποία είναι σπάνια στο ελληνικό θέατρο: μια καθημερινή, ανθρώπινη ιστορία. Όταν δεν υπάρχει μεγάλη δραματική δράση ή ένα μεγάλο διακύβευμα, η πρόκληση είναι να αναδείξεις έντονες συγκρούσεις και κάτι το ενδιαφέρον μόνο μέσα από τα λόγια των χαρακτήρων. Η ιστορία είναι τα λόγια μεταξύ των ανθρώπων. Και τα λόγια, πρώτα και κύρια, πρέπει να αγγίζουν τους ίδιους τους συντελεστές – τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς. Αν δεν αφορούν εκείνους, δεν θα αφορούν ούτε το κοινό.
Ήταν πρόκληση η μεταφορά του κειμένου από τα αγγλικά;
Ναι, σίγουρα. Έχοντας ζήσει στην Αγγλία, μπορώ να καταλάβω πώς λειτουργούν στη γλώσσα τους οι διάφορες εκφράσεις, όσον αφορά τη διάθεση και την ενέργεια. Δεν μπορείς να μεταφράσεις τα πάντα κυριολεκτικά – οι Άγγλοι χρησιμοποιούν συχνά σχήματα λόγου. Όμως, μπορείς να βρεις τις ελληνικές αντιστοιχίες, αν σκεφτείς πώς εκφράζουμε ανάλογες έννοιες στον προφορικό μας λόγο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λέξη που αρχίζει από “f” -η οποία χρησιμοποιείται διαρκώς στα σύγχρονα έργα- και δεν έχει άμεση, αντιστοιχία στα ελληνικά. Πρέπει να έχεις ευρηματικότητα και να μπορείς να μεταδώσεις στους ηθοποιούς αυτό που σκοπεύεις να κάνεις. Όταν υπάρχει ομοψυχία, κοινή κατανόηση και κοινοί στόχοι, οι ηθοποιοί μπορούν να κάνουν ακόμη καλύτερο το αποτέλεσμα, μεταφέροντας τη γλώσσα με αμεσότητα, μέσα από τη δική τους καθημερινότητα.
Ποιο στοιχείο ξεχωρίζει στην παράσταση;
Η ανθρωπιά της. Τα διακυβεύματα είναι αυτά που απασχολούν τους χαρακτήρες εκείνη τη νύχτα που τους συναντάμε. Τα κορίτσια που συμμετέχουν, στα είκοσί τους, καταλαβαίνουν απόλυτα γιατί κάποιος θα έγραφε ένα έργο που οι χαρακτήρες θα έχουν τέτοια προβλήματα και τέτοιες ανησυχίες. Είναι απλά, ανθρώπινα ζητήματα που εμάς, τους σύγχρονους νέους μας ταλαιπωρούσαν, ταλαιπωρούν και μάλλον θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν τις επόμενες γενιές. Και μακάρι να είναι αυτά τα προβλήματα μας, όχι πόλεμοι, πείνα ή φτώχεια, και τέτοια πράγματα που έχουν κι αυτά τη θέση τους στο θέατρο.
Είναι μια παράσταση που απευθύνεται τόσο στη Γενιά Ζ όσο και στους γονείς;
Ο ρόλος του πατέρα έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Μπορεί εμάς που είμαστε πιο κοντά στην ηλικία των κοριτσιών να μας αφορούν αυτά που τους συμβαίνουν, έχει όμως πολύ μεγάλο ενδιαφέρον πώς ένας άνθρωπος που είναι τώρα στα 60 του, εμφανίζεται και το πώς θα τον δουν εκείνοι που είναι σε αυτή την ηλικία και ήταν γονείς, κηδεμόνες δάσκαλοι κ.α.
Πόσο μεγάλο είναι το χάσμα γενεών; Πόσο τελικά μετράει η ηλικία στην ωριμότητα; Πρέπει, όπως μας έλεγαν παλιά, να ακούμε πάντα τον μεγαλύτερο γιατί ξέρει τί μας λέει ή μήπως αυτό είναι κάτι που πρέπει να το φιλτράρουμε πριν το εφαρμώσουμε; Αυτό που μου αρέσει, από την πλευρά του σκηνοθέτη, είναι ότι το έργο δεν δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις. Δεν θέλω να δίνουμε μασημένη τροφή στο κοινό. Κάθε άνθρωπος ανάλογα με το ποιος είναι και με αυτό που βιώνει μπορεί να πάρει άλλα πράγματα από μια παράσταση.
Δευτέρες και Τρίτες από 28 Απριλίου στο θέατρο Εν Αθήναις. Μετάφραση – σκηνοθεσία: Ντίνος Ψυχογιός. Πρωταγωνιστούν: Αλίκη Κακολύρη, Περικλής Λιανός, Αναστασία Ντεντιάεβα, Αμαλία Σγουμποπούλου.
