Ο ήχος του φτάνει τα οκτώ ντεσιμπέλ και ακούγεται συνήθως κατά τις ώρες κοινής ησυχίας. Παρ’ όλα αυτά, το ροχαλητό δεν μπορεί να ποινικοποιηθεί, αν και πολλοί από εμάς έχουμε ευχηθεί κατά καιρούς να υπήρχαν ποινικές κυρώσεις ενάντια σε όσους ροχαλίζουν. Ο αστικός μύθος θέλει πολλούς ανθρώπους να έρχονται σε ρήξη με το έτερόν τους ήμισυ, όταν διαπιστώνουν ότι συν τω χρόνω εμφανίζει συμπτώματα αποφρακτικής υπνικής άπνοιας. Ο λόγος; Η καθημερινότητα των εν λόγω ζευγαριών γίνεται ζοφερή, καθώς απουσία ποιοτικού ύπνου οδηγούνται και οι δύο στην κόπωση και τη σταδιακή εξάντληση. Ο σύντροφος δεν κοιμάται λόγω θορύβου, αλλά και ο ίδιος ο… αυτουργός ταλαιπωρείται εξίσου πολύ, αφού το ροχαλητό συνοδεύεται από συνεχείς διακοπές στη ροή του ύπνου.
Πάνω από 40%
Η συχνότητα του προβλήματος, που συζητιέται ακόμα και σήμερα κεκλεισμένων των θυρών, προκαλεί εντύπωση: Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι άνθρωποι που ροχαλίζουν υπολογίζονται σε 15 εκατομμύρια, δηλαδή στο 41,5% του ενήλικου πληθυσμού, σύμφωνα με το British Snoring and Sleep Apnoea Association. Λογικά, τα ποσοστά σε όλο τον κόσμο είναι αντίστοιχα, ωστόσο, για να αποκτήσουμε πλήρη εικόνα, θα πρέπει πρώτα να εξαλειφθεί το ταμπού. Κανείς μας, όμως, δεν τολμά να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση, παρά μόνο όταν γίνει αυτήκοος μάρτυρας της κατάστασης.
Στο διαδίκτυο αναπαράγεται μπόλικη λαϊκή σοφία προκειμένου να μειώσει το σύμπτωμα και να «σώσει» γάμους και σχέσεις, χωρίς να χρειαστεί κανείς να περάσει το κατώφλι ενός γιατρού. Ως θαυματουργές λύσεις προτείνονται πλήθος από βότανα (μέντα, ευκάλυπτος, δυόσμος, τριγωνέλλα, τζίντζερ, χαμομήλι, φασκόμηλο), ειδικές στάσεις ύπνου, όπως η πλάγια, το διπλό μαξιλάρι που ανασηκώνει το κεφάλι και το στέρνο του ασθενούς, ροδέλες που εξασφαλίζουν καλύτερη αναπνοή από τη μύτη, όπως φυσικά και ωτοασπίδες για τους συντρόφους. Τελικά, είναι αθώο το ροχαλητό μόνο και μόνο επειδή είναι εξαιρετικά σύνηθες ή όχι; Γιατροί και προπαντός υπνίατροι απαντούν στο ερώτημα και μας εξηγούν πώς το ροχαλητό μπορεί να αναδειχθεί σε σημαντικό φορέα πρόληψης άλλων παθήσεων.
«Επιδημία» συνδρόμου άπνοιας
«Πολλές φορές έρχονται με συνοδό, που είτε ενοχλείται, είτε ενοχλείται και ανησυχεί, είτε μόνο ανησυχεί», λέει με νόημα η δρ Αναστασία Αμφιλοχίου, διευθύντρια της Μονάδας Μελέτης Ύπνου στο Σισμανόγλειο και στο Ιασώ, για τους δεκάδες ενήλικες που καταφθάνουν ξενυχτισμένοι, έτοιμοι να συζητήσουν μαζί της, να δώσουν το πλήρες ιστορικό τους και να προχωρήσουν σε μελέτη ύπνου. Το επίμονο σύμπτωμα οφείλεται συνήθως σε παθήσεις της μύτης, πιο σπάνια όμως υποδηλώνει άπνοια, μια σοβαρή κατάσταση που χρήζει διεπιστημονικής διερεύνησης. «Δεν θα ήταν υπερβολή να μιλήσουμε για επιδημία του συνδρόμου άπνοιας, η οποία προκύπτει αφενός από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και αφετέρου από την υφιστάμενη επιδημία της παχυσαρκίας». Οι πιθανότητες εμφάνισης ενισχύονται ακόμα περισσότερο από την κατάχρηση αλκοόλ και τσιγάρου. «Επηρεάζει και το τελευταίο κύτταρο του οργανισμού μας και επιβαρύνει τη λειτουργία όλων των συστημάτων», εξηγεί. «Έχει αποδειχθεί ότι μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσει σε έμφραγμα, εγκεφαλικό, υπέρταση, αλλά σπάνια και σε άλλες παθήσεις».
Το επίμονο σύμπτωμα οφείλεται συνήθως σε παθήσεις της μύτης, πιο σπάνια όμως υποδηλώνει άπνοια, μια σοβαρή κατάσταση που χρήζει διεπιστημονικής διερεύνησης.
Η αναλογία ανδρών-γυναικών όσον αφορά το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας γέρνει συντριπτικά υπέρ των πρώτων, αφού «είναι μία γυναίκα προς τέσσερις άνδρες». Μέχρι όμως μια συγκεκριμένη ηλικία, αφού «όταν εκείνες περνούν την εμμηνόπαυση, η ψαλίδα σχεδόν κλείνει». Ποιες διαφορές παρατηρούνται όμως στον φαινότυπο του ροχαλητού; «Διαφέρει σημαντικά, αφού στις γυναίκες είναι πιο ήπιο». Άλλωστε, ο ενδοκρινολογικός παράγοντας δεν είναι αμελητέος. «Έχει αποδειχθεί ότι η αποφρακτική άπνοια συνδέεται σχεδόν ευθέως με τις πολυκυστικές ωοθήκες, τον υποθυρεοειδισμό, το μεταβολικό σύνδρομο, τη μεγαλακρία [σ.σ. υπερβολική έκκριση αυξητικής ορμόνης σε ενήλικες]», προσθέτει η δρ Αμφιλοχίου. Μάλιστα, από το ροχαλητό δεν εξαιρούνται ούτε οι μικρές ηλικίες. «Στα παιδιά που ροχαλίζουν το σύμπτωμα είναι πολύ έντονο, εντελώς παθολογικό και μας ανησυχεί», διευκρινίζει η ίδια. «Τις περισσότερες φορές προέρχεται από τις αμυγδαλές ή τα κρεατάκια, ωστόσο μπορεί να συνδέεται και με πιο σοβαρές παθήσεις».
Συστηματική παρακολούθηση και εξατομικευμένες λύσεις
Τις μεθόδους που επιστρατεύουν όσοι κάνουν «τον γιατρό του εαυτού τους» η δρ Αμφιλοχίου τις κρίνει ως μεσοβέζικες λύσεις, οι οποίες κάποιες φορές μπορεί να αποδειχθούν και επικίνδυνες. «Οι συμβουλές καλού ύπνου που κυκλοφορούν συνήθως βασίζονται στους κανόνες υγιεινής του ύπνου που δίνουμε οι υπνίατροι. Για παράδειγμα, λέμε να κοιμούνται με δύο μαξιλάρια όσοι έχουν γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, όμως αν κάποιος το εφαρμόζει χωρίς ιατρική σύσταση και ανακουφίζεται, ίσως δεν καταλάβει ότι αυτή η ανάγκη προέρχεται από καρδιακή ανεπάρκεια».
Άπαξ και διαλευκανθούν οι αιτίες της άπνοιας, προτείνει στους ασθενείς εξατομικευμένες λύσεις με βάση το ιστορικό τους αλλά και το είδος και τη συχνότητα της άπνοιας, εφαρμόζοντας τις αρχές της Ιατρικής Ακριβείας.
«Ενδέχεται να συστήσουμε σε κάποιον να χάσει βάρος και να διακόψει το κάπνισμα ή σε ανθρώπους με σοβαρή άπνοια να συνταγογραφήσουμε τη χρήση αναπνευστήρα στο σπίτι ή την τοποθέτηση νάρθηκα στο στόμα· ευτυχώς, η βιοτεχνολογία μάς δίνει συνεχώς νέες δυνατότητες». Παράλληλα, βέβαια, η υπνίατρος συντροφεύει τους ασθενείς της σε αυτή τη διαδικασία. «Δεν τους αφήνουμε μόνους με ένα χαρτί διάγνωσης στο χέρι. Είμαστε δίπλα τους, κάνουμε συστηματική παρακολούθηση ανά εξάμηνο ή και πιο τακτικά, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός».
Είναι, όμως, όλοι έτοιμοι να προβούν σε τόσο ρηξικέλευθες αλλαγές στην καθημερινότητά τους; «Αν κάποιος φύγει χωρίς να έχει πειστεί να ακολουθήσει όσα του πούμε, η ευθύνη βαραίνει εμένα», τονίζει η διευθύντρια της
Μονάδας. «Κοινοποιώ τα αποτελέσματα βάσει της προσωπικότητας του ανθρώπου που έχω απέναντί μου και η δουλειά μας είναι να του προτάξουμε τα επιχειρήματα που για τον ίδιο έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα», καταλήγει. «Το ροχαλητό, πέρα από τις συννοσηρότητες [σ.σ: τη συνύπαρξη δύο νόσων ή δύο παθολογικών καταστάσεων στον ίδιο ασθενή] που φέρει, επηρεάζει αρνητικά και την ίδια την ποιότητα του ύπνου μας», καταλήγει.
«Δεν αποδέχονται ότι ροχαλίζουν»
Ένα μικρό ποσοστό των ασθενών που απευθύνονται στη χειρουργό ωτορινολαρυγγολόγο Ανατολή Παταρίδου έχουν επίγνωση ότι ροχαλίζουν καθημερινά. «Πολύ περισσότεροι είναι εκείνοι που έρχονται για ένα διαφορετικό πρόβλημα, όπως αστάθεια ή εμβοές, και κατόπιν εξέτασης και λήψης ιστορικού ανακαλύπτω ότι ροχαλίζουν και κάνουν άπνοιες», διευκρινίζει η ίδια. «Συχνά αναγκαζόμαστε να γίνουμε επίμονοι, ίσως και αδιάκριτοι, όταν καταγράφουμε το ιστορικό, γιατί οι άνθρωποι τείνουν πολλά ζητήματα υγείας να μην τα αναφέρουν, καθώς δεν τα αξιολογούν ή τα έχουν ερμηνεύσει με έναν δικό τους τρόπο και τα έχουν αποδεχτεί στη ζωή τους· ακόμα και αν πρόκειται για αρρυθμίες». Πολλοί είναι ακόμα εκείνοι που αρνούνται ότι υπάρχει θέμα ροχαλητού, γιατί δεν θέλουν να φέρουν το στίγμα. «Το αποδίδουν στις υπερβολικές περιγραφές από τον περίγυρό τους», αναφέρει ενδεικτικά. «Αρκεί όμως να κοιτάξω τον σωματότυπό τους, να διαπιστώσω την απότομη αύξηση βάρους και τη μη άσκησή τους για να αντιληφθώ το πρόβλημα, ακόμα και προτού προχωρήσω σε ωτορινολαρυγγολογική εξέταση», παρατηρεί η ίδια, που πάντοτε συστήνει και αλλαγή του τρόπου ζωής, μείωση του βάρους και συστηματική άσκηση. «Το αυξημένο βάρος προκαλεί το ροχαλητό και όσοι ροχαλίζουν τείνουν να παίρνουν ακόμα περισσότερο βάρος, καθώς στη διάρκεια της ημέρας, λόγω κακού ύπνου, δεν έχουν αντοχές για να ασκηθούν. Είναι ένας φαύλος κύκλος».
Πολλοί αρνούνται ότι υπάρχει θέμα ροχαλητού, γιατί δεν θέλουν να φέρουν το στίγμα. «Το αποδίδουν στις υπερβολικές περιγραφές από τον περίγυρό τους», λέει η ωτορινολαρυγγολόγος Ανατολή Παταρίδου.
Οι παθήσεις της μύτης, που ευθύνονται ως επί το πλείστον για την αποφρακτική υπνική άπνοια, είναι κατασκευαστικές. «Μόνο οι πολύποδες στη μύτη εμφανίζονται στη διάρκεια της ζωής μας, τα υπόλοιπα “εμπόδια”, όπως το στραβό διάφραγμα ή οι μεγάλες αμυγδαλές, υπάρχουν εκ γενετής, απλώς με την πάροδο των ετών και την απόκτηση συχνά περισσότερων κιλών δυσχεραίνουν όλο και περισσότερο την αναπνοή μας».
Η πρόταση της κυρίας Παταρίδου για επέμβαση στη μύτη βρίσκει περισσότερα ευήκοα ώτα απ’ ό,τι όταν προτείνει να γίνει κάποια επέμβαση στον φάρυγγα και τον λάρυγγα. «Οι επεμβάσεις στη μύτη πλέον είναι σχεδόν ανώδυνες και απαλλάσσουν τους χειρουργηθέντες από το μόνιμο μπούκωμα και την ξηρότητα στον λαιμό», διευκρινίζει. «Όταν κάνω, όμως, λόγο για αφαίρεση υπερτροφικών αμυγδαλών για την απαλλαγή από το ροχαλητό, πέφτω πάνω σε παγιωμένες απόψεις. Μου αποκρίνονται: “Μα δεν παθαίνω ποτέ φλεγμονές, γιατί να τις βγάλω;”». Στις σοβαρές περιπτώσεις άπνοιας η λύση που μπορεί να δοθεί είναι διττής φύσης. «Η επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει ότι, όταν έχει προηγηθεί επέμβαση για τη σκολίωση ρινικού ή στραβού διαφράγματος, η απόδοση της διαρρινικής μάσκας στη διάρκεια της νύχτας είναι σημαντικά υψηλότερη. Η δε πρόοδος της ρομποτικής μάς έχει λύσει τα χέρια, όπως για παράδειγμα στη χειρουργική της υπερτροφίας της ρίζας της γλώσσας, μιας σπάνιας ανατομικής ιδιαιτερότητας που προκαλεί προβλήματα στην αναπνοή του ατόμου».
Αντί επιλόγου
Αν λοιπόν αναρωτιέστε για το τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του δικού σας ύπνου, την επόμενη φορά που θα πέσετε να κοιμηθείτε, τοποθετήστε στο κομοδίνο ένα μηχάνημα ηχογράφησης και ενεργοποιήστε το λίγο πριν κλείσετε τα μάτια σας. Έτσι θα διαπιστώσετε μια για πάντα αν πράγματι ροχαλίζετε ή όχι, αν οι οικείοι σας είναι δύστροποι ή απλώς νοιάζονται για την υγεία σας. Αναλογιστείτε ότι περνάμε περίπου το ένα τρίτο της ζωής μας στην αγκαλιά του Μορφέα. Αξίζει, λοιπόν, να απολαμβάνουμε τόσο εμείς όσο και οι γύρω μας αυτές τις κατά το μάλλον ή ήττον ξέγνοιαστες ώρες στο κρεβάτι. Έτσι δεν είναι;
