Για τα παιδιά της γειτονιάς του γύρω από την πλατεία Βάθης ήταν ο «Ξυλάρας», ο «Φαντασίας», αυτός που τους συγκέντρωνε στα μαρμάρινα σκαλιά των μονοκατοικιών και τους αράδιαζε ιστορίες από το κεφάλι του. Έπειτα, στον στρατό, ήταν ο ψηλός, όμως ο «ψηλός κουτός» του ελληνικού κινηματογράφου δεν έγινε ποτέ. Δεν δέχτηκε για τον εαυτό του αυτό το ανιαρό «κοστούμι». Για το κοινό βέβαια, ο Γιώργος Κωνσταντίνου είναι πάντα ο Αντωνάκης –ασπρόμαυρος και έγχρωμος– κι ας ερμήνευσε στο σανίδι ρόλους από τραγωδίες μέχρι Σαίξπηρ και Μολιέρο, Μπρεχτ, Τένεσι Ουίλιαμς και Γιασμίνα Ρεζά. Ακόμα και οι χαρακτήρες της πλούσιας τηλεοπτικής του διαδρομής δεν μπορούν να τα βάλουν με τον Φίλιππο, τον ντροπαλό καθηγητή αγγλικών που μαθαίνει στα κορίτσια της Τρούμπας να λένε «ο κήπος είναι ανθηρός», ή με τον Βασίλη, που ακολουθεί τις σπασμωδικές κινήσεις του ποιητή Φανφάρα καθώς εκείνος απαγγέλλει με πάθος τα Κοράκια. Και βέβαια, κανένας ρόλος δεν παραβγαίνει σε δημοφιλία στον προγυμναστή με το προφιτερόλ. «Ο Φρέντυ Γερμανός έλεγε πως το προφιτερόλ ήταν το διαβατήριό μου στην τέχνη. Και πράγματι έτσι ήταν, γιατί την επόμενη σεζόν βρέθηκα από έβδομος ηθοποιός στη μαρκίζα, θιασάρχης».
Συναντώ τον κύριο Κωνσταντίνου στα καμαρίνια του θεάτρου Αργώ, όπου παίζεται για δεύτερη χρονιά το Κάθε Πέμπτη κύριε Γκρην του Τζέφ Μπάρον, σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη. Έχω πάει προετοιμασμένη, έχοντας διαβάσει το Showtime (εκδ. Ιανός), το βιβλίο που έγραψε το 2017, μέσα στο οποίο αποτυπώνει τις αναμνήσεις και τις εντυπώσεις του από όσα έζησε από την παιδική του ηλικία έως τη διαδρομή του στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Μέσα από τις κουβέντες του για τον πόλεμο, τη φτώχεια, την απαιδευσιά εκείνης της περιόδου, τον Εμφύλιο, τη λογοκρισία της χούντας, την κριτική για τη σύγχρονη εποχή, ανιχνεύω και κάποιες μικρές πληροφορίες για την προσωπική του ζωή. Το πρώτο φιλί το έδωσε σε μια Σοφία σε ηλικία 14 ετών, γεννήθηκε πάνω σε ένα τραπέζι, αγαπούσε τη μητέρα του παθολογικά, μιλάει με θαυμασμό για τα δύο του παιδιά, την κόρη και τον γιο του. Τίποτε από αυτά δεν δέχεται να συζητήσει στη συνέντευξη. «Προσωπικά ζητήματα δεν θίγουμε, εγώ δεν θέλω να κοιτάξω μέσα από την τρύπα τη ζωή κανενός». Μου φαίνεται κάπως επιφυλακτικός, αυστηρός και από την άλλη εξαιρετικά αξιοπρεπής, τίμιος, ειλικρινής.
Το πρόβλημα με τα χέρια
Στην παράσταση υποδύεται τον ρόλο του τίτλου, έναν δύστροπο υπερήλικα, απομονωμένο μετά τον θάνατο της γυναίκας του στο διαμέρισμά του, σε μια συνοικία της Νέας Υόρκης, ο οποίος υπομένει τις επισκέψεις του Ρος Γκάρντινερ (Αποστόλης Τότσικας), ενός νεαρού που έχει υποχρεωθεί σε κοινωνική εργασία από το δικαστήριο για ένα ατύχημα που προκάλεσε με το αυτοκίνητό του στον υπέργηρο συμπολίτη του. Παίζει τόσο φυσικά, που αισθάνεσαι ότι οι καβγάδες με τον κύριο Γκάρντινερ εκτυλίσσονται στο διπλανό σπίτι ή σε μια κουζίνα στην οποία έτυχε να βρίσκεσαι και εσύ. Ανεβάζει τον τόνο της φωνής του, κινείται με φόρα προς τον νεαρό, χρησιμοποιεί όλο του το σώμα, τα μάτια. Στο τέλος λαχανιάζει, μοιάζει να παραιτείται από την προσπάθεια να γίνει το δικό του, ακριβώς όπως θα έκανε και ένας ηλικιωμένος άνδρας που του λείπει η δύναμη. Προοικονομεί με τα χέρια του αυτό που θα συμβεί δευτερόλεπτα αργότερα. Διώχνει τον Γκάρντινερ με τα χέρια, πριν ακόμα του ζητήσει να φύγει. Συνειδητοποιώ ότι πάντα πρόσεχα τα χέρια του Κωνσταντίνου και όμως, όπως μου εξηγεί, το πρώτο σχόλιο που δέχτηκε όταν πήγε να φοιτήσει σε μια δημοτική σχολή μουσικού θεάτρου, αφορούσε τα άνω άκρα του. Πού θα τα βάζεις τα χέρια σου, είναι πολύ μεγάλα, του έκανε παρατήρηση ένας καθηγητής, υπονοώντας ότι θα είναι άχαρος. Όμως, ακόμα και στο πλάνο με το προφιτερόλ, το αστείο ξεκινάει από την κίνηση των χεριών του. Με διορθώνει: «Δεν είναι μόνο τα χέρια, είναι κι αυτές οι φάλτσες νότες που του φεύγουν όταν λιγώνεται, όταν ξεροβήχει ή προσπαθεί να προφέρει το γλυκό. Πάντως, δεν υπάρχουν χέρια και πόδια, εκτελείς με όλο σου το σώμα αυτό που νιώθεις».
«Ο Φρέντυ Γερμανός έλεγε πως το προφιτερόλ ήταν το διαβατήριό μου στην τέχνη. Και πράγματι έτσι ήταν, γιατί την επόμενη σεζόν βρέθηκα από έβδομος ηθοποιός στη μαρκίζα, θιασάρχης».
Αναρωτιέμαι αν τον στοιχειώνει το προφιτερόλ, αν έχει κουραστεί να αναλύει αυτή τη σκηνή. «Γελάω, έχει τύχει σε εστιατόριο να μου φέρουν μια λεκάνη με προφιτερόλ και να είναι από πάνω μου τα γκαρσόνια και να ξεκαρδίζονται. Ακόμα και σήμερα με περιμένουν οι θεατές στο φουαγέ, μετά το τέλος της παράστασης, και με πειράζουν. “Ναι, πολύ καλός ήσασταν, αλλά το προφιτερόλ δεν σβήνεται, δεν μας το δείξατε”. Ειλικρινά, με συγκινεί η αγάπη του κόσμου. Κάθε βράδυ στέκομαι πάνω στη σκηνή και τους κοιτάζω να μας χειροκροτούν όρθιοι, δεν νομίζω πως έχω εισπράξει ξανά τόσο μεγάλη χαρά στο θέατρο». Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη συνεργασία με τους Κώστα Γάκη και Αποστόλη Τότσικα ένα θαύμα. «Μετά από 65 χρόνια διαδρομής στο θέατρο, δεν περιμένεις ότι θα βρεις κάτι καλύτερο από όσα έχεις ζήσει. Πρέπει όμως να έχεις πάντα την ελπίδα, αυτή σε κινεί». Θεωρεί επίσης ότι ήταν εξαιρετική τύχη το ότι μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους νεότερους συναδέλφους του, ότι αποφάσισαν να παίξουν το έργο με έναν σύγχρονο, φυσικό τρόπο. «Είναι σαν να βλέπεις την παράσταση από την κλειδαρότρυπα, δεν υπάρχει σκηνή και πλατεία. Εγώ από ένστικτο, πριν ακόμα διδαχθώ υποκριτική στο Θέατρο Τέχνης, έπαιζα χωρίς στόμφο, γι’ αυτό και όταν έδωσα εξετάσεις στο Εθνικό Θέατρο με έναν μονόλογο του Άμλετ, οι άνθρωποι με έδιωξαν από την πίσω πόρτα. Δεν ταίριαζα εκεί τότε».
«Μα τι να με ταρακουνήσει;»
Ως παιδί δεν είπε ποτέ ότι θέλει να ακολουθήσει καριέρα στην υποκριτική. Γιος ηθοποιών που έπαιζαν οπερέτες σε μπουλούκια, δεν φαινόταν να γοητεύεται τότε από τη νομαδική και μποέμ φύση της ζωής τους. Γεννήθηκε το 1934, μόλις λίγα χρόνια πριν από τον πόλεμο, σε ένα διώροφο σπίτι στο Μεταξουργείο, και έζησε από πρώτο χέρι όλες τις «πληγές» της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας: δικτατορία του Μεταξά, Κατοχή, Εμφύλιο, χούντα, οικονομική κρίση. Το σήμερα δεν τον τρομάζει. «Μα τι να με ταρακουνήσει; Έχω δει εκατοντάδες νεκρούς στον δρόμο, έχω δει Έλληνες να σκοτώνουν Έλληνες. Έχω ζήσει περίοδο που οι κυβερνήσεις έπεφταν κάθε δύο μήνες. Είμαι, δυστυχώς, προετοιμασμένος ότι όποιος και αν ανέβει, μόνο τον άνθρωπο δεν θα σκεφτεί». Του ζητάω να γυρίσει στα παλιά.
«Εγώ από ένστικτο έπαιζα χωρίς στόμφο, γι’ αυτό και όταν έδωσα εξετάσεις στο Εθνικό Θέατρο με έναν μονόλογο του Άμλετ, οι άνθρωποι με έδιωξαν από την πίσω πόρτα».
«Όταν τελείωσε ο πόλεμος, ήμασταν παιδιά ανερμάτιστα. Δεν υπήρχε κανένα μέλλον για εμάς ή προοπτική. Ήμασταν δυστυχισμένα, πεινασμένα, ζούσαμε σε ένα ερειπωμένο μέρος, νιώθαμε παραδομένοι, ότι εδώ τέλειωσε η ζωή μας. Ήταν λογικό να μην ξέρουμε τι μας γίνεται. Οπότε, ό,τι μάθαινα μου φαινόταν ενδιαφέρον». Αρχικά, ακούγοντας για μια σχολή Πάλμερ, θέλησε να εγγραφεί για να γίνει ηλεκτροτεχνίτης, έπειτα, συναντώντας κάτι σμηνίτες στον δρόμο με τις στολές τους, αποφάσισε να καταταγεί και υπηρέτησε στην αεροπορία για 30 μήνες. Κάποιο πρωί, η μητέρα του τον ρώτησε αν θέλει να γίνει ηθοποιός. Της απάντησε καταφατικά. «Αν με ρωτούσε αν ήθελα να γίνω δικηγόρος, πάλι ναι θα έλεγα. Ακολουθούσα κάποιες φορές τους γονείς μου στις περιοδείες, έκανα δουλειές στο θέατρο, μέχρι και στη σκηνή με είχαν ανεβάσει να παίξω ρόλους παιδιών, γιατί δεν είχαν άλλα εύκαιρα, αλλά δεν είχα κάποιο σχέδιο. Γελούσε ο κόσμος από κάτω, αλλά δεν είχα πάρει χαμπάρι. Υπήρχε και ένας ερασιτεχνικός θίασος όπου συμμετείχα αργότερα ως έφηβος, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκα ότι αυτή θα γινόταν η δουλειά μου».
Τελικά, μετά την απόρριψη της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου, πήγε στον Κουν. «Να πω ότι τότε η παιδεία μας ήταν μηδενική. Τα σχολεία μας ήταν για γέλια, ήμασταν αμόρφωτοι. Αν βλέπαμε καμιά αριθμητική πράξη στον πίνακα, νομίζαμε πως ήταν κινέζικα. Και έπειτα, βλέποντας τον Κουν να μιλάει, να εκπαιδεύει, ξαφνικά ένιωσα ότι μπήκε μέσα στο αίμα μου σιγά σιγά αυτό το πράγμα που λέγεται θέατρο, έγινε εξάρτηση, άρχισα να τρελαίνομαι, πήγαινα στο σπίτι μου και έπαιζα μπροστά στον καθρέφτη, διάβαζα πολύ! Εκείνο τον καιρό κάναμε έναν ανταγωνισμό μεταξύ μας, εγώ, ο Κώστας Καζάκος, ο Λεωνίδας Τριβιζάς, ποιος έχει διαβάσει περισσότερο Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Τσέχοφ, Τένεσι Γουίλιαμς. Έτσι μορφωθήκαμε, βγάλαμε “πανεπιστήμιο”, φύγαμε γεμάτοι από θέατρο και καταλάβαμε ότι αυτό είναι η ζωή μας. Το λέω και τώρα ακόμα, για μένα το θέατρο είναι η ζωή μου· όταν θα σταματήσω, τότε θα φύγω κιόλας, είναι ξεκαθαρισμένα αυτά».
Στο Θέατρο Τέχνης έμεινε έναν χρόνο μετά την αποφοίτησή του και έπειτα βγήκε στο ελεύθερο θέατρο. Το 1961 τον παίρνει η Αλίκη Βουγιουκλάκη στον θίασό της και κάνουν περιοδεία με τέσσερα έργα. Τον χειμώνα επιστρέφουν και παίζουν Κλεοπάτρα στο Rex. «Το έργο κατέβηκε σε 20 ημέρες, ο κόσμος ήθελε την Αλίκη όπως τη γνώριζε, ούτε Κλεοπάτρες ούτε τίποτα. Τότε ήρθε ο Σακελλάριος με τα Χτυποκάρδια στο θρανίο, μας έφερε το προφιτερόλ και σωθήκαμε».
«Λάθη ένα σωρό»
Τον ρωτάω αν έχει μετανιώσει για τα λάθη του παρελθόντος. Τι λέει στο είδωλό του κάθε φορά που κοιτάζεται στον καθρέφτη. «Του απαριθμώ τις ανοησίες που έχει κάνει, από την άλλη δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω πως ήμουν πάντα ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων. Δεν ήξερα τι θα πει βεντετιλίκι, εγωισμός στη δουλειά, δεν κοίταζα να προβληθώ, αυτά τα θεωρώ χαρίσματα. Δεν ζήλεψα επίσης ποτέ κανέναν, θαύμαζα ταλαντούχους ανθρώπους που έπαιζα μαζί τους, κρυβόμουν στην κουίντα και τους παρακολουθούσα. Έβγαλα και πολλά νέα παιδιά στη δουλειά. Λάθη ένα σωρό, κυρίως στην ηλικία που το μυαλό μου δεν είχε προσγειωθεί, αλλά κοιμάμαι ήσυχος».
Με διαβεβαιώνει πως δεν θα έκανε τίποτα διαφορετικά, αν είχε την ευκαιρία να γυρίσει τον χρόνο πίσω. Ούτε περισσότερες ταινίες; επιμένω. «Δεν ήμουν τυποποιημένος κωμικός, αυτό με έβγαλε έξω από τον κινηματογράφο. Ο Βέγγος έτρεχε, ο Βουτσάς και ο Γκιωνάκης έκαναν γκάφες, εγώ έπαιζα εντελώς διαφορετικούς ρόλους. Εκείνη όμως την εποχή, ο κόσμος προτιμούσε να βλέπει αυτόν που τον είχε τοποθετήσει με ένα συγκεκριμένο στιλ στο μυαλό του, έτσι με απέρριψε εμένα. Δεν μπόρεσα να του γίνω συνείδηση. Έτσι έκανα τις λιγότερες ταινίες από άλλους ηθοποιούς. Δεκαπέντε όλες κι όλες, κι από αυτές πέντε ή έξι έχουν μείνει κλασικές».
«Δεν ζήλεψα επίσης ποτέ κανέναν, θαύμαζα ταλαντούχους ανθρώπους που έπαιζα μαζί τους, κρυβόμουν στην κουίντα και τους παρακολουθούσα».
Ο Κώστας Βουτσάς προσπάθησε να τον προειδοποιήσει, τον συμβούλεψε να υιοθετήσει ένα αναγνωρίσιμο στιλ για να κάνει επιτυχία. Αρνήθηκε, δεν είχε λόγο να κάνει αυτό το επάγγελμα αν έκανε συνέχεια το ίδιο. Την ίδια συνταγή ακολούθησε και στο θέατρο. «Υπήρχαν καλλιτέχνες που υπηρέτησαν με συνέπεια ένα σοβαρό ρεπερτόριο, έργα με απαιτήσεις. Εγώ δεν ήμουν έτσι, τσαλαβουτούσα όπου να ’ναι. Οι μισές απ’ αυτές τις επιλογές έγιναν για λόγους επιβίωσης, οι άλλες μισές επειδή το διασκέδαζα κιόλας. Αυτό, όμως, καμιά φορά σού κοστίζει. Δηλαδή ο κόσμος δεν μπορεί να σε αποδεχτεί αν πηγαίνεις από τον Σαίξπηρ στην επιθεώρηση. Πιστεύω ότι ίσως είμαι το μοναδικό πρόσωπο στο θέατρο που ο κόσμος με συγχώρεσε, που λένε, για τις απρέπειες των κακών πραγμάτων που έκανα. Γιατί; Γιατί είχα ένα προσόν, ό,τι έπαιζα –φάρσα, επιθεώρηση, δράμα– το έπαιζα με απόλυτο πιστεύω και τουλάχιστον ο κόσμος δεν είπε “κοίταξε τι αηδία είναι αυτός”. Δέχτηκε από μένα από το πιο ευτελές μέχρι το πιο σπουδαίο».
Του ζητάω να κρίνει την κατάσταση σήμερα στο θέατρο με τις κακοποιητικές συμπεριφορές και την κατάχρηση εξουσίας σε βάρος νέων ηθοποιών ή γυναικών συναδέλφων του. «Πάντα έτσι ήταν το θέατρο, υπήρχαν οι άνθρωποι με επιρροές που ζητούσαν ανταλλάγματα για να βοηθήσουν, και ίσως τότε να ήταν και χειρότερα, γιατί δεν υπήρχε η τηλεόραση, υπήρχε μόνο το θέατρο και γινόταν μάχη για το ποιος θα επικρατήσει». Φεύγοντας τον ρωτώ αν θα συνεχίσει την παράσταση τρίτη σεζόν. «Όχι», μου απαντά. «Ξεκινάμε πρόβες για το Εκείνος κι Εκείνος, σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ρήγα, θα είμαστε σε περιοδεία όλο το καλοκαίρι. Σου το είπα, ζω για το τώρα, με λίγες κλεφτές ματιές στο μέλλον».
Η παράσταση «Κάθε Πέμπτη κύριε Γκρην» θα παίζεται ως 13/04 στο θέατρο Αργώ, Ελευσινίων 13-15, Μεταξουργείο, argotheater.gr
(Πορτρέτα: Στέλιος Παπαρδέλας)
