Ερευνώντας τη μετά θάνατον ζωή

Σε ένα κατά τα άλλα, ασήμαντο γραφείο στο κέντρο του Σάρλοτσβιλ στη Βιρτζίνια, ένα μικρό δερμάτινο σεντούκι βρίσκεται πάνω σε μια αρχειοθήκη. Μέσα του υπάρχει μια κλειδαριά με συνδυασμό, που παραμένει ανοιχτή για περισσότερα από 50 χρόνια. Ο άνθρωπος που τη ρύθμισε έχει πεθάνει. Βέβαια, το λουκέτο δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο· είναι το ίδιο που θα χρησιμοποιούσε κάποιος στο γυμναστήριο. Ο κωδικός, μια λέξη αποτελούμενη από έξι γράμματα που κωδικοποιήθηκαν σε αριθμούς, ήταν γνωστός μόνο στον ψυχίατρο δρα Ίαν Στίβενσον, ο οποίος τον ρύθμισε πολύ πριν από τον θάνατό του και χρόνια πριν συνταξιοδοτηθεί ως διευθυντής του Τμήματος Μελετών Αντίληψης (Division of Perceptual Studies ή DOPS), μιας μονάδας έρευνας παραψυχολογίας που ίδρυσε το 1967 στη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Ο Στίβενσον ονόμασε αυτό το πείραμα «Δοκιμή Συνδυαστικής Κλειδαριάς για την Επιβίωση». Υπέθεσε ότι, αν κατάφερνε να μεταδώσει τον κωδικό σε κάποιον από τον τάφο, θα μπορούσε να βοηθήσει στην απάντηση των ερωτημάτων που τον απασχολούσαν στη ζωή του: Είναι δυνατή η επικοινωνία από το «επέκεινα»; Μπορεί η προσωπικότητα να επιβιώσει μετά τον θάνατο του σώματος; Ή απλούστερα: Είναι η μετενσάρκωση πραγματική;

Αυτό το τελευταίο αίνιγμα –η επιβίωση της συνείδησης μετά τον θάνατο– συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας του τμήματος. Η ομάδα έχει καταγράψει εκατοντάδες περιπτώσεις παιδιών που ισχυρίζονται ότι θυμούνται προηγούμενες ζωές, από όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική. «Και αυτό συμβαίνει μόνο επειδή δεν έχουμε αναζητήσει περιπτώσεις εκεί», είπε ο δρ Τζιμ Τάκερ, ο οποίος ερευνά ισχυρισμούς για προηγούμενες ζωές για περισσότερες από δύο δεκαετίες. Πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκε, αφού υπηρέτησε ως διευθυντής του DOPS από το 2015. 

Μια παράξενη δουλειά

Εξαρχής ήταν μια απροσδόκητη επαγγελματική πορεία. «Όσον αφορά τη μετενσάρκωση αυτή καθαυτή, δεν είχα ποτέ ιδιαίτερο ενδιαφέρον», δήλωσε ο Τάκερ, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του με μοναδικό στόχο να γίνει παιδοψυχίατρος και υπήρξε κάποια στιγμή επικεφαλής της Κλινικής Παιδικής και Οικογενειακής Ψυχιατρικής του πανεπιστημίου. «Ακόμα και όταν έκανα ειδίκευση, δεν μου πέρασε ποτέ από το μυαλό ότι θα κατέληγα να κάνω αυτή τη δουλειά». Τώρα, στα 64 του χρόνια, αφού έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για να καταγράψει περιπτώσεις πιθανών αναμνήσεων από προηγούμενες ζωές και έχει γράψει βιβλία και άρθρα για το θέμα, έχει αποχωρήσει από τη θέση. «Υπάρχει ένα άγχος στην ιατρική και στον ακαδημαϊκό χώρο», ανέφερε. «Πάντα υπάρχουν πράγματα που πρέπει να κάνεις, άρθρα που πρέπει να γράψεις, συνταγές που πρέπει να δώσεις. Απολάμβανα τη δουλειά μου καθημερινά, τόσο στην κλινική όσο και στο DOPS, αλλά φτάνεις σε ένα σημείο όπου θέλεις να μην έχεις τόσο πολλές ευθύνες και απαιτήσεις».

Σύμφωνα με μια αγγελία που εξέδωσε η Ιατρική Σχολή, πέρα από την ακαδημαϊκή του φήμη, ο ιδανικός υποψήφιος για να αντικαταστήσει τον Τάκερ πρέπει να έχει «ένα ιστορικό σχολαστικής έρευνας πάνω σε σπάνιες ανθρώπινες εμπειρίες, όπως η σχέση του νου με το σώμα και η πιθανότητα της συνείδησης να επιβιώνει μετά τον φυσικό θάνατο». Κανένα από τα οκτώ κύρια μέλη της ομάδας δεν διέθετε την απαιτούμενη ακαδημαϊκή κατάρτιση για να αναλάβει τον ρόλο, καθιστώντας αναγκαία την αναζήτηση υποψηφίου από το εξωτερικό. «Νομίζω ότι υπάρχει η αίσθηση ότι θα ήταν αναζωογονητικό για την ομάδα να έρθει κάποιος ξένος», δήλωσε η δρ Τζένιφερ Πέιν, αντιπρόεδρος έρευνας στο Τμήμα Ψυχιατρικής, η οποία ηγείται της επιτροπής επιλογής.

Εκτός πορείας

Ο Τάκερ διηύθυνε ένα ιατρείο με πολλούς ασθενείς όταν έμαθε για πρώτη φορά για το DOPS. Ήταν 1996, όταν η τοπική εφημερίδα του Σάρλοτσβιλ The Daily Progress είχε δημοσιεύσει ένα αφιέρωμα για τον Στίβενσον, μετά τη χρηματοδότηση για να προχωρήσει σε συνέντευξη με άτομα που είχαν βιώσει εμπειρίες κοντά στον θάνατο. Μαγεμένος από την πρωτοποριακή δουλειά, ο Τάκερ άρχισε να προσφέρει εθελοντική εργασία στο τμήμα, προτού ενταχθεί μόνιμα ως ερευνητής. Κάθε ένας από τους ερευνητές του τμήματος έχει αφιερώσει την καριέρα του –και, σε κάποιον βαθμό, έχει ρισκάρει την επαγγελματική του φήμη– στη μελέτη των λεγόμενων παραφυσικών φαινομένων. Αυτά περιλαμβάνουν παρ’ ολίγον θανατηφόρες εμπειρίες, εξωσωματικές εμπειρίες, παραλλαγμένες καταστάσεις συνείδησης και έρευνες για προηγούμενες ζωές. Τα παραπάνω εμπίπτουν στον όρο «παραψυχολογία», με τους επιστήμονες να έχουν απομακρυνθεί από τη συνηθισμένη πορεία.

Υπάρχουν ελάχιστα εργαστήρια στον κόσμο που ακολουθούν παρόμοιες γραμμές έρευνας –όπως η Μονάδα Παραψυχολογίας Koestler στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου–, με το DOPS να είναι μακράν το πιο σημαντικό. Το μόνο άλλο μεγάλο παραψυχολογικό τμήμα στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το Εργαστήριο Ερευνών Μηχανικών Ανωμαλιών του Πρίνστον (PEAR), το οποίο εστίαζε στην τηλεκίνηση και την εξωαισθητηριακή αντίληψη. Το τμήμα αυτό έκλεισε το 2007. Αν και αποτελεί τεχνικά μέρος του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, το DOPS στεγάζεται σε τέσσερα ευρύχωρα διαμερίσματα μέσα σε μια κατοικία. Απέχει αισθητά από την καταπράσινη πανεπιστημιούπολη και βρίσκεται αρκετά μίλια μακριά από την Ιατρική Σχολή. «Κανείς δεν ξέρει ότι είμαστε εδώ», είπε ο 78χρονος δρ Μπρους Γκρέισον, πρώην διευθυντής του DOPS και ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής και Νευροσυμπεριφορικών Επιστημών στο
πανεπιστήμιο, ο οποίος ξεκίνησε να συνεργάζεται με τον Στίβενσον στα τέλη της δεκαετίας του 1970. «Ο Ίαν ήταν πολύ προσεκτικός με αυτό, γιατί είχε αντιμετωπίσει πολλές προκαταλήψεις», δήλωσε ο Γκρέισον. «Κρατούσε πολύ χαμηλό προφίλ».

Ο Γκρέισον δέχτηκε μεγάλη πίεση πριν ενταχθεί στο DOPS. Είχε εργαστεί στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν για οκτώ χρόνια, αλλά το ενδιαφέρον του για τις παρ’ ολίγον θανατηφόρες εμπειρίες άρχισε να προκαλεί τριγμούς, όπως ακριβώς είχε συμβεί και με τον Στίβενσον. «Μου είπαν ξεκάθαρα ότι δεν θα είχα μέλλον εκεί αν ασχολούμουν με την επιθανάτια εμπειρία, καθώς δεν θα μπορούσα να δουλέψω με ποσοτική έρευνα», είπε. «Αν δεν μπορούσα να την ποσοτικοποιήσω με κάποιο βιολογικό μέτρο, δεν ήθελαν να ακούσουν γι’ αυτήν». Έφυγε από το Μίσιγκαν για το Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, όπου έμεινε για 11 χρόνια, και στη συνέχεια βρήκε τον δρόμο του προς το DOPS.

Η ατμόσφαιρα στο DOPS αποπνέει μια αίσθηση μελέτης και ηρεμίας. Υπάρχουν ελάχιστα σημάδια των δραστηριοτήτων της ομάδας. Στο υπόγειο εργαστήριο υπάρχει ένας κλωβός Faraday, επενδεδυμένος με χαλκό, που χρησιμοποιείται για τη μελέτη ατόμων που βιώνουν εξωσωματικές εμπειρίες, καθώς και ομοιώματα κεφαλιών εξοπλισμένα με ηλεκτροεγκεφαλογραφικά καλύμματα. Στον επάνω όροφο, η Βιβλιοθήκη Μνήμης Ίαν Στίβενσον, που φιλοξενεί πάνω από 5.000 βιβλία και μελέτες για την έρευνα προηγούμενων ζωών, διαθέτει μια γυάλινη προθήκη κατά μήκος του τοίχου, η οποία περιέχει συλλογές από μαχαίρια, σπαθιά και σφυριά – όπλα που περιέγραψαν παιδιά, όταν ανέφεραν ότι πέθαναν βίαια σε προηγούμενη ζωή.

Τι συμβαίνει στις άλλες θρησκείες;

«Δεν είναι το πραγματικό όπλο, αλλά ο τύπος όπλου που χρησιμοποιήθηκε», εξήγησε ο Τάκερ. Κάθε αντικείμενο φέρει λεπτομερείς, συχνά σοκαριστικές επιγραφές. Ένα από τα εκθέματα αφηγείται την ιστορία της Μα Μιντ Θεν από τη Μιανμάρ, η οποία γεννήθηκε με παραμορφώσεις στα δάχτυλά της και σημάδια στην πλάτη και στον λαιμό της. «Σύμφωνα με τους χωρικούς», γράφει η επιγραφή, «ο άντρας του οποίου θυμόταν τη ζωή είχε δολοφονηθεί, τα δάχτυλά του ήταν κομμένα και ο λαιμός του είχε σημάδι από σπαθί». Η περιγραφή συνοδεύεται από φωτογραφία των χεριών του κοριτσιού, με δύο δάχτυλα να λείπουν από το δεξί της χέρι. Το επιχείρημα ότι τα παιδιά που ισχυρίζονται πως θυμούνται προηγούμενες ζωές εντοπίζονται συχνότερα στη Νότια Ασία, όπου η μετενσάρκωση αποτελεί θεμελιώδη θρησκευτική πεποίθηση, έχει χρησιμοποιηθεί από επικριτές για να αμφισβητήσουν τις έρευνες. Όμως, το ερώτημα της ζωής μετά τον θάνατο απασχολεί τον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων, ενώ η μετενσάρκωση αποτελεί βασικό δόγμα σε πολλές κουλτούρες. Ο βουδισμός, με το ταξίδι 49 ημερών από τον θάνατο μέχρι την αναγέννηση, ο ινδουισμός με την ιδέα του σαμσάρα, οι αυτόχθονες Αμερικανοί και οι χώρες της Δυτικής Αφρικής μοιράζονται κοινές αντιλήψεις για τη μετεγκατάσταση της ψυχής. Παράλληλα, μια έρευνα του Pew Research το 2023 διαπίστωσε ότι το ένα τέταρτο των Αμερικανών πιστεύει ότι είναι «σίγουρα ή πιθανώς αληθές» πως όσοι έχουν πεθάνει μπορούν να μετενσαρκωθούν.

Οι περισσότερες υποθέσεις που μελετά το DOPS φτάνουν από γονείς. Κοινά χαρακτηριστικά σε παιδιά που ισχυρίζονται ότι έζησαν προηγούμενη ζωή περιλαμβάνουν γλωσσική ωριμότητα, ασυνήθιστες χειρονομίες ή ανεξήγητες φοβίες που συνδέονται με πιθανές αναμνήσεις από το παρελθόν.

Μια έρευνα του Pew Research το 2023 διαπίστωσε ότι το ένα τέταρτο των Αμερικανών πιστεύει ότι είναι «σίγουρα ή πιθανώς αληθές» πως όσοι έχουν πεθάνει μπορούν να μετενσαρκωθούν.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αναμνήσεις είναι τόσο σαφείς, ώστε να περιλαμβάνουν ονόματα, επαγγέλματα, ακόμα και γεγονότα που το παιδί δεν θα μπορούσε να γνωρίζει. Μία από τις πιο διάσημες περιπτώσεις που εξέτασε η ομάδα ήταν αυτή του Τζέιμς Λάινινγκερ, ενός αγοριού από τις ΗΠΑ που θυμόταν ότι ήταν πιλότος μαχητικού στην Ιαπωνία. Η υπόθεση συζητήθηκε και επικρίθηκε πολύ. Ο Μπεν Ράντφορντ, αναπληρωτής αρχισυντάκτης του Skeptical Inquirer, αμφισβήτησε τη μεθοδολογία του DOPS, λέγοντας ότι «όσο ειλικρινής κι αν είναι κάποιος, συχνά οι ανακτημένες αναμνήσεις είναι λανθασμένες».

Η περίπτωση του Ίαν Στίβενσον

Πολλοί τον μνημόνευαν ως έναν αξιοπρεπή άντρα με προτίμηση στα κοστούμια. Ο Ίαν Στίβενσον ζούσε για την έρευνα. Σχεδόν ποτέ δεν έπαιρνε άδεια. «Έτυχε να περάσω από το γραφείο μια φορά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και υπήρχε μόνο ένα αυτοκίνητο στο πάρκινγκ. Ήταν το δικό του», θυμόταν ο Τάκερ. Γεννημένος το 1918 στον Καναδά, ο Ίαν Στίβενσον αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Σεντ Άντριους με πτυχίο στην Ιστορία και ύστερα συνέχισε σπουδές στη Βιοχημεία και την Ψυχιατρική στο Πανεπιστήμιο Μακ Γκιλ. Διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Ψυχιατρικής στη Βιρτζίνια για δέκα χρόνια, μέχρι το 1967. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, είχε απογοητευτεί από την παραδοσιακή ιατρική. Σε μια συνέντευξή του στους New York Times το 1999, είχε δηλώσει ότι οδηγήθηκε στη μελέτη των προηγούμενων ζωών εξαιτίας της δυσαρέσκειάς του με άλλες εξηγήσεις για την ανθρώπινη προσωπικότητα. «Δεν ήμουν ικανοποιημένος με την ψυχανάλυση, τον συμπεριφορισμό ή, για να είμαι ειλικρινής, με τη νευροεπιστήμη. Κάτι έμοιαζε να λείπει».

Η δυσαρέσκειά του τον οδήγησε στη μελέτη προηγούμενων ζωών, καταγράφοντας περιπτώσεις που ονόμασε «τύπους μετενσάρκωσης» (CORT). Ένα από τα πρώτα του ερευνητικά άρθρα τράβηξε την προσοχή του εφευρέτη των φωτοτυπικών μηχανών Xerox, Τσέστερ Φ. Κάρλσον, του οποίου η γενναιόδωρη χρηματοδότηση επέτρεψε στον Στίβενσον να αφοσιωθεί πλήρως στην έρευνά του. Ο τότε κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής, Κένεθ Κρίσπελ, δεν συμφωνούσε με αυτή τη στροφή προς το παραφυσικό. Αν και ήταν ευτυχής να δει τον Στίβενσον να παραιτείται από το Τμήμα Ψυχιατρικής, συμφώνησε στη δημιουργία ενός
μικρού ερευνητικού τμήματος στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Όμως, οι ελπίδες του Κρίσπελ ότι ο Στίβενσον και οι αντισυμβατικές του ιδέες θα εξαφανίζονταν στη σκιά της ακαδημαϊκής κοινότητας διαψεύστηκαν σύντομα: Ο Κάρλσον πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1968 και στη διαθήκη του κληροδότησε ένα εκατομμύριο δολάρια για την προσπάθεια του Στίβενσον.

Μέχρι και σήμερα, το DOPS χρηματοδοτείται αποκλειστικά από ιδιωτικές δωρεές. Τον Οκτώβριο, το τμήμα ανακοίνωσε ότι έλαβε την πρώτη δόση μιας δωρεάς ενός εκατομμυρίου δολαρίων από το Philip B. Rothenberg Legacy Fund, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση νέων ερευνητών. 

Άλλοι υποστηρικτές περιλαμβάνουν τις αδελφές Μπόνερ, ηθοποιούς της δεκαετίας του 1920, των οποίων το κληροδότημα συνεχίζει να χρηματοδοτεί τη διεύθυνση του DOPS, καθώς και τον ηθοποιό Τζον Κλιζ, ο οποίος ανακάλυψε το τμήμα στο Ινστιτούτο Ίζαλεν, μια κοινότητα απομόνωσης στην Καλιφόρνια. «Αυτοί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν καλοί επιστήμονες», είπε ο Κλιζ. «Οι καλοί επιστήμονες αναζητούν την αλήθεια: δεν θέλουν απλώς να έχουν δίκιο. Είναι εκπληκτικό και ντροπιαστικό το πώς η σύγχρονη, υλιστική θεωρία αντιμετωπίζει όλα αυτά τα θέματα –και είναι τόσο πολλά– που δεν μπορεί καν να εξηγήσει».

Ο Στίβενσον ταξίδεψε εκτενώς τα πρώτα χρόνια του τμήματος, καταγράφοντας περισσότερες από 2.500 περιπτώσεις παιδιών που θυμούνταν προηγούμενες ζωές. Τα ευρήματά του, προσεκτικά καταγεγραμμένα με τον γραφικό του χαρακτήρα, είναι ταξινομημένα ανά χώρα και βρίσκονται σε διαδικασία ψηφιοποίησης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του DOPS, οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αφορούν παιδιά κάτω των 10 ετών, κυρίως ηλικίας 2 έως 6 ετών, όπου οι αναμνήσεις αρχίζουν να ξεθωριάζουν. Ο μέσος χρόνος μεταξύ θανάτου και αναγέννησης είναι περίπου 16 μήνες, διάστημα που οι ερευνητές βλέπουν ως «διάλειμμα». Συχνά, τα παιδιά έχουν αναμνήσεις που ταιριάζουν με τη ζωή ενός αποθανόντος συγγενούς. Ωστόσο, ο Στίβενσον γνώριζε τους περιορισμούς της έρευνας. «Τα στοιχεία δεν είναι αλάνθαστα και σίγουρα δεν μπορούν να επιβάλουν μια τέτοια πεποίθηση», είπε σε διάλεξη το 1989. «Ακόμα και τα καλύτερα από αυτά είναι ανοιχτά σε εναλλακτικές ερμηνείες και μπορεί κανείς μόνο να επικρίνει εκείνους που λένε ότι δεν υπάρχει απολύτως κανένα στοιχείο».

«Ο Ίαν πίστευε ότι η μετενσάρκωση ήταν η καλύτερη εξήγηση, αλλά δεν ήταν απόλυτα βέβαιος», ανέφερε ο Γκρέισον. «Θεωρούσε ότι πολλές από τις περιπτώσεις μπορεί να ήταν κάτι άλλο: ίσως μια μορφή στοιχειού, αυταπάτης ή ακόμη και διαίσθησης». Ο Στίβενσον αφιέρωσε πάνω από τη μισή ζωή του στη μελέτη προηγούμενων ζωών και αποσύρθηκε το 2002, παραδίδοντας τη διεύθυνση στον Γκρέισον. Αν και παρακολουθούσε την πρόοδο από μακριά, δεν επέστρεψε ποτέ στο τμήμα. Πέθανε από πνευμονία το 2007, σε ηλικία 88 ετών.

«Ήμουν κι εγώ στην δολοφονία Λίνκολν»

Κάθε χρόνο, το DOPS λαμβάνει περισσότερα από 100 emails από γονείς που αναφέρουν κάτι που έχει πει το παιδί τους. Η επικοινωνία με το τμήμα είναι συχνά μια προσπάθεια να βρουν σαφήνεια, αλλά οι ερευνητές ποτέ δεν υπόσχονται απαντήσεις. Το μόνο που υπόσχονται είναι να λάβουν αυτές τις αναφορές στα σοβαρά. «Όσον αφορά τις περιπτώσεις που έχουν αρκετά στοιχεία για να διερευνηθούν και να επαληθευτούν ως συνδεδεμένες με προηγούμενη ζωή, αυτές είναι πολύ λίγες», δήλωσε ο Τάκερ.

Το περασμένο καλοκαίρι, ο Τάκερ ταξίδεψε στην επαρχιακή πόλη Άμχερστ στη Βιρτζίνια για να ερευνήσει μια πιθανή περίπτωση ανάμνησης προηγούμενης ζωής. Μαζί του ήταν οι συνάδελφοί του, Μαριέτα Πελιχβάνοβα και Φίλιπ Κοτζολίνο, που θα αναλάμβαναν την έρευνα την επόμενη χρονιά.

Κατά την άφιξή τους στο σπίτι της οικογένειας, η ομάδα οδηγήθηκε στην κουζίνα. Ένα τρίχρονο κοριτσάκι, το μικρότερο από τέσσερα παιδιά, κοίταξε ντροπαλά από πίσω από τα πόδια της μητέρας του. Φορούσε μια φαρδιά μπλούζα με τη Μίννι Μάους και κάθισε ανάμεσα στους παππούδες της σε ένα παγκάκι, παρακολουθώντας τους υπόλοιπους να παίρνουν θέση γύρω από το τραπέζι. «Ας ξεκινήσουμε από την αρχή», είπε ο Τάκερ αφού η μητέρα υπέγραψε τα έγγραφα. «Όλα ξεκίνησαν με το παζλ;» Λίγους μήνες νωρίτερα, μάνα και κόρη κοιτούσαν ένα ξύλινο παζλ με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου κάθε πολιτεία απεικονιζόταν με ένα σκίτσο. Το κορίτσι έδειξε με ενθουσιασμό το ακανόνιστο κομμάτι που αντιστοιχούσε στο Ιλινόι, το οποίο είχε μια αφηρημένη εικόνα του Αβραάμ Λίνκολν. «Αυτός είναι ο Πομ», είπε η κόρη της. «Δεν φοράει το καπέλο του».

Πράγματι, ήταν μια εικόνα του Λίνκολν χωρίς το καπέλο του. Όμως, το πιο σημαντικό ήταν ότι δεν υπήρχε όνομα κάτω από την εικόνα που να δείχνει ποιος ήταν. Μετά από εβδομάδες κατά τις οποίες η κόρη της μιλούσε διαρκώς για τον «Πομ» που αιμορραγούσε αφού πληγώθηκε και μεταφέρθηκε σε ένα κρεβάτι πολύ μικρό, η οικογένεια άρχισε να θεωρεί ότι η κόρη τους μπορεί να είχε παρευρεθεί στη δολοφονία του Λίνκολν. Να αναφερθεί πως η οικογένεια δεν είχε προηγούμενες πεποιθήσεις για μετενσάρκωση, ούτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Λίνκολν.

Το κορίτσι έδειξε το κομμάτι του παζλ που αντιστοιχούσε στο Ιλινόι, το οποίο είχε μια αφηρημένη εικόνα του Λίνκολν. «Αυτός είναι ο Πομ», είπε. «Δεν φοράει το καπέλο του».

Κατά τη διαδρομή προς το Άμχερστ, ο Τάκερ εξέφρασε τις αμφιβολίες του σχετικά με αυτή την υπόθεση ή γενικά με περιπτώσεις που συνδέονται με διάσημα άτομα. «Αν πείτε ότι το παιδί σας ήταν ο Μπέιμπ Ρουθ [σ.σ.: θρυλικός παίκτης του μπέιζμπολ], για παράδειγμα, υπάρχουν άπειρες πληροφορίες στο διαδίκτυο», είπε. «Όταν έχουμε τέτοιες περιπτώσεις, συνήθως είναι επειδή οι γονείς το μπολιάζουν. Είναι κάπως περίεργο όταν αυτά τα λόγια βγαίνουν από το στόμα ενός τρίχρονου. Πάντως, αν μου έλεγε ότι η κόρη της ήταν ο Λίνκολν, πιθανότατα δεν θα έκανα το ταξίδι».

Επιφυλάξεις και ανησυχίες

Τον τελευταίο καιρό, ο Τάκερ κάνει στα παιδιά τεστ με εικόνες. «Όταν νομίζουμε ότι ξέρουμε το άτομο για το οποίο μιλούν, τους δείχνουμε μια εικόνα από εκείνη τη ζωή και μετά μια άλλη εικόνα –μια άσχετη– για να δούμε αν μπορούν να αναγνωρίσουν τη σωστή», εξήγησε. «Πρέπει να έχεις μερικές εικόνες για να έχει νόημα. Είχα μια περίπτωση όπου το παιδί θυμόταν ότι πέθανε στο Βιετνάμ. Του έδειξα οκτώ ζευγάρια εικόνων· σε μερικές δεν έκανε καμία επιλογή, αλλά στις υπόλοιπες είχε έξι στα έξι σωστά. Οπότε, ξέρεις, αυτό σε βάζει σε σκέψεις. Αλλά αυτό το κορίτσι είναι τόσο μικρό, που δεν νομίζω ότι μπορούμε να την υποβάλουμε σε αυτή τη δοκιμασία».

Σε αυτή την περίπτωση, το μικρό κορίτσι αποφάσισε να μη συμμετάσχει και προσποιήθηκε ότι κοιμάται. Στη συνέχεια, όντως αποκοιμήθηκε. «Θα το κάνει σύντομα», διαβεβαίωσε η μητέρα τους ερευνητές. Καθώς περνούσαν τα λεπτά, ο Τάκερ αποφάσισε ότι το τεστ με τις εικόνες θα ήταν καλύτερο να γίνει μια άλλη φορά. Το παιδί κοιμόταν ακόμη όταν οι ερευνητές επέστρεψαν στο αυτοκίνητό τους.

Μετά την πρώτη συνάντηση, η μόνη ενδεδειγμένη ενέργεια είναι να μην κάνουν τίποτα και να περιμένουν, για να δουν αν οι αναμνήσεις εξελιχθούν σε κάτι πιο συγκεκριμένο. Εφόσον η έρευνα για τις προηγούμενες ζωές βασίζεται σε αυθόρμητες αναμνήσεις, η ομάδα είναι σε μεγάλο βαθμό δύσπιστη ως προς την ιδέα της ύπνωσης. «Οι άνθρωποι θα υπνωτιστούν και θα τους πουν να επιστρέψουν στις προηγούμενες ζωές τους, κάτι για το οποίο είμαστε αρκετά επιφυλακτικοί», είπε ο Τάκερ. «Μπορείς επίσης να επινοήσεις πολλά πράγματα, ακόμα και αν μιλάς για αναμνήσεις από αυτή τη ζωή».

Το DOPS σπάνια λαμβάνει υπόψη μαρτυρίες ενηλίκων. «Δεν είναι ο κύριος τομέας ενδιαφέροντός μας, εν μέρει επειδή, ως ενήλικας, έχεις εκτεθεί σε πολλά», εξήγησε ο Τάκερ. «Μπορεί να νομίζεις ότι δεν ξέρεις πράγματα από την ιστορία, αλλά είναι πιθανό να τα έχεις συναντήσει. Αλλά και το φαινόμενο συνήθως εμφανίζεται σε μικρά παιδιά. Είναι σαν να κουβαλούν μαζί τους αυτές τις αναμνήσεις και συνήθως είναι πολύ μικρά όταν αρχίζουν να μιλούν γι’ αυτές».

Υπάρχει επίσης η ανησυχία ότι οι γονείς αναζητούν προσοχή. «Υπάρχουν άνθρωποι που λένε: “Ε, οι γονείς το κάνουν απλώς για να έχουν τα 15 λεπτά δημοσιότητας ή κάτι τέτοιο”. Αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να μαθευτεί. Ξέρεις, είτε επειδή είναι κάπως ντροπιαστικό είτε επειδή ανησυχούν ότι οι άλλοι θα νομίσουν ότι το παιδί τους είναι παράξενο».

Για ένα παιδί, η ανάμνηση μιας προηγούμενης ζωής μπορεί να είναι ψυχοφθόρα. «Μπορεί να τους λείπουν άνθρωποι ή να νιώθουν ότι έχουν αφήσει κάτι στη μέση. Ειλικρινά, είναι μάλλον καλύτερο για το παιδί να μην έχει αυτές τις αναμνήσεις, γιατί πολλές από αυτές είναι δύσκολες. Η πλειονότητα των παιδιών που θυμούνται πώς πέθαναν, έχασαν τη ζωή τους με κάποιο βίαιο, αφύσικο τρόπο».

Μια ελπιδοφόρα θεώρηση

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η ιδέα της επιβίωσης της συνείδησης μετά τον θάνατο θα κατανοηθεί καλύτερα στο μέλλον και θα ληφθεί πιο σοβαρά. «Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ένα μόνο εύρημα ή μία μόνο μελέτη που ξαφνικά θα πείσει τους πάντες ότι πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που κατανοούμε την πραγματικότητα», είπε ο Τάκερ. «Αλλά νομίζω ότι μπορεί να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εξερευνήσουν το θέμα».

Όμως, γιατί έχει σημασία αυτό; Η ομάδα του DOPS πιστεύει ότι μια μεγαλύτερη αποδοχή της ζωής ως συνεχούς κύκλου θα μπορούσε να έχει θετική επίδραση στον τρόπο που ζούμε. «Θα μπορούσε να επηρεάσει το πώς οι άνθρωποι βλέπουν τη ζωή τους», δήλωσε ο Τάκερ. «Νομίζω ότι είναι μια πιο ελπιδοφόρα θεώρηση από την ιδέα ότι αυτό είναι απλώς ένα τυχαίο σύμπαν χωρίς νόημα. Αν οι άνθρωποι μπορούσαν να δουν ότι υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού τους που συνεχίζει να υπάρχει, θα μπορούσε να βοηθήσει με τη θλίψη και το άγχος του θανάτου. Και, ξέρετε, ίσως να βοηθούσε τους ανθρώπους να φέρονται καλύτερα ο ένας στον άλλον. Θα υπήρχε μια πιο δυνατή αίσθηση ότι είμαστε όλοι μαζί σε αυτό – ότι τελικά αυτή δεν είναι μια ύπαρξη χωρίς νόημα». 

Κεντρική φωτογραφία: Στις εγκαταστάσεις του DOPS, έξω από το campus του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια.