Ένας ξυλόφουρνος του 1845 ψήνει καθημερινά ψωμί για ένα κεφαλοχώρι της Καρδίτσας

Θα φεύγαμε από το Φανάρι Καρδίτσας. Οι νοικοκυρές στην αυλή είχαν ανοίξει τα φύλλα, είχαν τρίψει φέτα και μυζήθρα και είχαν μόλις βάλει τα ταψιά στον φούρνο. «Μα γιατί να ανοίξουν φύλλο οι νοικοκυρές; Φροντίζει γι’ αυτές η κ. Βασιλοπούλου και η κ. Σκλαβενίτη», πετάχτηκε ένα σχόλιο από μια κυρία, η οποία θέλησε να επισημάνει σκωπτικά την κοπιώδη προσπάθεια για την παρασκευή μιας πίτας. Η μάζωξη στην αυλή ήταν μέρος του πρότζεκτ Nowstalgism, μιας πρωτοβουλίας νεαρών ντόπιων οι οποίοι προσπαθούν να ζωντανέψουν το χωριό μέσα από διάφορες δράσεις, καλλιτεχνικές και μη, που πυροδοτούν τη νοσταλγία. Ύστερα ήπιαμε μια βυσσινάδα Κλιάφα στο καφενείο της πλατείας. Γύρω μας, χωριανοί και ξενομερίτες με το φλιτζάνι του καφέ ανά χείρας, και τα παιδιά να τρέχουν ιδρωμένα στην πλατεία.

Για να επιστρέψουμε στην είσοδο του χωριού, όπου είχαμε αφήσει το αυτοκίνητο, έπρεπε να διασχίσουμε τον δρόμο της παλιάς αγοράς. Παλιές επιγραφές από καταστήματα που δεν λειτουργούν πια, μια κλειδαμπαρωμένη τοπική οργάνωση του ΚΚΕ, τελάρα από το παντοπωλείο που μένει ανοιχτό πρωί και απόγευμα και ένας πάγκος με παιχνίδια δείχνουν πως αυτός ο δρόμος κάποτε έσφυζε από ζωή. Τώρα, η ζωή συμπυκνώνεται μέσα στα μικροσκοπικά τετραγωνικά ενός φούρνου. Ακόμα κι αν είναι η πρώτη μας φορά στο κεφαλοχώρι της Ιθώμης, οι κανόνες παραμένουν ίδιοι. «Όπου δεις κόσμο έξω από ένα μαγαζί, είναι καλό σημάδι, ρίξε μια ματιά», είναι μία από τις συμβουλές που κρατάμε στη ζωή σαν ευαγγέλιο. Έτσι, δεν μπορούμε παρά να περιμένουμε υπομονετικά για να μπούμε στον φούρνο.

Δύο γυναίκες βρίσκονται μέσα· η Αγορίτσα Δήμου τσεκάρει τα κέικ που ψήνονται να δει αν είναι έτοιμα και η Αρετή Σανίδα εξυπηρετεί στο ταμείο. «Για την ώρα, θα πρέπει να περιμένετε. Τα κουλουράκια θέλουν καμιά ώρα για να ετοιμαστούν, ενώ τα κέικ δεν θα αργήσουν», μας λένε. Με το που ανοίγει την μεταλλική πόρτα του ξυλόφουρνου, η μυρωδιά σου σπάει τη μύτη. Θέλεις να κάνεις βουτιά μέσα στην καυτή ζύμη και να την καταβροχθίσεις, όπως ακριβώς συνέβαινε στο σπίτι όταν η μαμά έβαζε το κέικ στον φούρνο και όλη η σαλοκουζίνα μύριζε σαν ζαχαροπλαστείο. «Από το 1845 είναι αυτός ο φούρνος εδώ», λέει η κ. Αγορίτσα, καθώς μετατοπίζει τις φόρμες. «Άσε, θα τα πω εγώ, κάνε δουλειά σου εσύ», της λέει η κ. Αρετή. Βέβαια, στη διάρκεια της κουβέντας, οι πληροφορίες δίνονται και από τις δύο γυναίκες. «Απ’ όσα ξέρουμε και εμείς από τους παλιούς, η τελευταία φορά που επισκεύασαν αυτόν τον φούρνο είναι πριν από ογδόντα χρόνια περίπου. Σήμερα δεν υπάρχει μάστορας πια. Πάνω από τον θόλο έχουν ρίξει άμμο και αλάτι, για να ολισθαίνουν οι πλάκες. Όταν είναι άσπρος ο θόλος, σημαίνει ότι είναι ζεστός και μπορούμε να ψήσουμε».

«Έχει πολλή κούραση, παιδιά. Πολλή κούραση. Όταν υπάρχει κίνηση στο χωριό, μπορεί και να μείνουμε εδώ και να το πάρουμε σερί. Όταν όμως είμαστε τρεις και ο κούκος μαζί με τα παππουδάκια μας, εντάξει, θα σηκωθούμε το πρωί και τότε θα γίνει η προετοιμασία», συνεχίζει η κ. Αγορίτσα. «Κατά τη μιάμιση το μεσημέρι, όμως, κλείνουμε. Βέβαια, είμαστε πολύ οικογενειακό χωριό, όλοι μας ξέρουν. Αν θέλει κάποιος κάτι, θα μας χτυπήσει το κουδούνι. “Αρετή, θέλω αυτό, κατέβα”. Θα το κάνουμε, αλλά πάντα σε λογικά πλαίσια», επισημαίνει η κ. Αρετή. Παρ’ όλα αυτά, όσο πρωί και να σηκωθούν για να ψήσουν τα λευκά προζυμένια και τα ολικής άλεσης ψωμιά τους, τις τυρόπιτες και τα κέικ, ο λογαριασμός στο τέλος του μήνα δεν βγαίνει με θετικό πρόσημο. «Πλέον δύσκολα βγαίνουν τα έξοδα. Δεν είναι μόνο το δικό μας χωριό που πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, είναι όλα τα γύρω χωριά. Ο κόσμος έχει μαζευτεί οικονομικά. Αν πούμε ότι το ψωμί έχει πάει 2,40 ευρώ το κιλό, θα το φάει ο άλλος και μπαγιάτικο», λένε.