Ίος: τι τρώμε φέτος στο κυκλαδίτικο νησί

Από τις φωτογραφίες του Κρίστιαν Ντίνερ ξεκίνησε το ταξίδι μου στις γεύσεις της Ίου. Η έκθεση «Ταξίδι στην Ίο», που φιλοξενείται αυτό το καλοκαίρι στο σπίτι Βαρίνου στη Χώρα και διοργανώνεται από τον Δήμο Ιητών — ο οποίος μας κάλεσε να επισκεφτούμε το νησί — παρουσιάζει σκηνές από τη ζωή στην Ίο τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 μέσα από τον φακό του Ντίνερ: τραπέζια στρωμένα σε αυλές, ντόπιους και επισκέπτες να μοιράζονται αυθεντικές νιώτικες γεύσεις – ντομάτες με κάπαρη, ελιές, μαλακά τυριά, ψητό αρνί. Ο Ντίνερ έζησε στο νησί με τη σύζυγό του και την κόρη τους, σε μια εποχή που η Ίος είχε γίνει καταφύγιο για χίπηδες και διανοούμενους. Η γη τότε ήταν ακόμη ζωντανή, γεμάτη δέντρα και νερά. Υπήρχε ακόμη και ποτάμι, λένε οι παλιοί.

Σήμερα, αν και η τουριστική ανάπτυξη έχει αλλοιώσει σε έναν βαθμό το φυσικό τοπίο, το νησί εξακολουθεί να παράγει εξαιρετικά προϊόντα: ελιές, σύκα, μέλι, κάπαρη, αρωματικά και βότανα και τα φημισμένα τυριά και γαλακτοκομικά. Τις γεμάτες ιστορίες και μυρωδιές διαδρομές ακολουθούν οι ποδηλατάδες της ομάδας «Ios Adventure-Ios Paths», που καταγράφει αφηγήσεις των παλιών κατοίκων και ξεναγεί τους επισκέπτες σε μια διαφορετική βόλτα, με γεύσεις, μνήμες, ρίζες και ιστορία.

Τα εξαιρετικά τυριά

Στη βόλτα μας στην βόρεια πλευρά του νησιού επισκεφθήκαμε το οικογενειακό τυροκομείο Διασέλι, όπου τα τυροκομικά προϊόντα παράγονται με μέσα σύγχρονα, αλλά οι συνταγές παραμένουν παλιές, με τις γευστικές αρετές της οικοτεχνικής τυροκόμησης. Γνωρίζαμε ήδη το βραβευμένο από τον Γαστρονόμο, «Νιώτικο» τυροκομείο, που βρίσκεται στην ίδια περιοχή και το γάλα τους προέρχεται από αλανιάρικα κατσίκια, πρόβατα και αγελάδες που βόσκουν σε έναν παραθαλάσσιο κάμπο πλάι στο Μαγγανάρι. Όλα τα τυριά τους είναι εξαιρετικά, ωστόσο ξεχωρίζει το ξινό της Ίου, μια νόστιμη κρέμα με δροσερή γεύση και ισορροπημένη αρμύρα, που παράγεται από ορεινό γάλα ζώων ελευθέρας βοσκής – στο νησί το χρησιμοποιούν κυρίως σε σαλάτες, ταιριάζει όμως επίσης σε σάντουιτς, πίτες και μαζί με φρέσκα φρούτα και μέλι. Στο «Διασέλι», δοκιμάσαμε σκοτύρι, το βελούδινο και κρεμώδες νιώτικο τυρί που παράγεται από μείγμα αιγοπρόβειου και αγελαδινού γάλακτος, εμπλουτισμένο με πιπέρι και θρούμπι, αλλά και μυζήθρα αιγοπρόβεια, φουλ γαλατένια, με μαλακιά, όχι εντελώς κρεμώδη υφή, απίθανη στα γλυκά και ταιριαστή με φρούτα.

Η γλυκιά πλευρά της Ίου

Η Ίος έχει τη δική της παράδοση στα γλυκά, και το καλοκαίρι σημαίνει καρπουζόπιτα: σε ένα λεπτό ταψί ψήνουν καρπούζι, σουσάμι και αλεύρι. Την αγαπούν και στη Φολέγανδρο, στη Μήλο και στην Κίμωλο. Στην Ίο τη λένε μοσέντα και, πασπαλισμένη με σουσάμι και κομμένη σε ρόμβους ή καρεδάκια, είναι από τα πιο ωραία κυκλαδίτικα κεράσματα. Θα τη βρείτε στο παντοπωλείο Μοσέντα (Γιαλός, Τ/22860-92.294) στο λιμάνι του νησιού. Τα τυρογλυκά με ντόπιο τυρί και μέλι, που εδώ τα λένε μυζηθρόπιτες, καθώς και τα παστέλια τυλιγμένα σε φύλλα λεμονιάς, δίπλα της, είναι γεύσεις απλές αλλά γεμάτες χαρακτήρα, ενώ τα σύκα παστωτά (ψητά και γεμιστά με σουσάμι και αμύγδαλα) είναι ωραία ιδέα είναι να τα καταναλώσετε επιτόπου με καφέ ή να τα πάρετε μαζί σας ως φαγώσιμο σουβενίρ.

Ντόπιες λιχουδιές

Στις ταβέρνες του νησιού, θα έχετε την ευκαιρία να δοκιμάσετε μοναδικές γεύσεις που βρίσκουμε μόνο στην Ίο. Τα τσιμέτια, δηλαδή κολοκυθοανθοί γεμιστοί με ρύζι και ντόπιο κεφαλοτύρι, είναι μια γεύση που αξίζει. Τα μάτσι, οι χειροποίητες χυλοπίτες, και το μερμιτζέλι, το παραδοσιακό κριθαράκι με ντόπιο κρέας, θα σας ικανοποιήσουν μετά από μια μέρα γεμάτη βουτιές στη θάλασσα. Και φυσικά, μην παραλείψετε τις πίτες, όπως η χορταστική λαδένια, και η καλασούνα, η ανοιχτή κρεμμυδόπιτα με ντόπια ξινομυζήθρα.

Πού τρώμε και πού πίνουμε

Η Χώρα είναι από τις πιο όμορφες στις Κυκλάδες, με την Παναγιά Γκρεμνιώτισσα στην κορυφή της να αποτελεί το ιδανικό σποτ για να απολαύσετε το ηλιοβασίλεμα. Μετά τη βόλτα στα σοκάκια, μπορείτε να καθίσετε για φαγητό στον Καμπούρη (Τ/698-599.6335), το οικογενειακό ταβερνάκι που σερβίρει νόστιμα μαγειρευτά, φτιαγμένα με φρέσκα και ποιοτικά υλικά σε χορταστικές μερίδες: σουτζουκάκια ζουμερά και αρωματικά, μοσχαράκι κοκκινιστό με χειροποίητα μακαρόνια και κλέφτικο με λεμονάτες πατάτες. Το Κατώγι (Τ/ 698-344.0900), προσφέρει μια πιο σύγχρονη προσέγγιση, με το φαγητό να βασίζεται σε tapas και κοκτέιλ, ενώ πολλά από τα υλικά του προέρχονται από το νησί. Στο La Buca (Τ/ 22860-91.447) πρέπει να πάτε για τις πίτσες, ψημένες σε ξυλόφουρνο, και τα τοπικά κρασιά. Στη Χώρα βρίσκεται και το Agora Café Bar (Πάνω Πιάτσα, Χώρα), σε ένα από τα πιο όμορφα κτίρια του νησιού, το οποίο σερβίρει καλοφτιαγμένο καφέ, πίτες και τάρτες με ντόπια υλικά, καθώς και κρασιά ήπιας οινοποίησης από τον ελληνικό αμπελώνα. Στα τραπεζάκια έξω στήνεται κάθε απόγευμα ρεμπέτικο γλέντι. Είναι ανεπιτήδευτο και ιδανικό για ένα χαλαρό πρωινό ή σνακ μέσα στη μέρα.

Η Ίος διαθέτει 35 μοναδικές παραλίες, κάποιες προσβάσιμες με αυτοκίνητο και άλλες μόνο με σκάφος. Μαγγανάρι, Αγία Θεοδότη, Γιαλός, Κουμπάρα, Λορέτζαινα, Ψάθη και Κάλαμος είναι μερικές από τις ωραιότερες του νησιού. Ο Μυλοπότας είναι ίσως η πιο γνωστή. Εκεί βρίσκεται το all-day Salt (Τ/22860-92.217), με ξαπλώστρες στην παραλία και εστιατόριο ακριβώς από πίσω. Το μενού, επιμελημένο από τον σεφ Μιχάλη Νουργλόγλου, προσφέρει επιλογές για ελαφρύ μεσημεριανό αλλά και δείπνο. Μερικά από τα πιάτα που ξεχώρισα: το flatbread στον ξυλόφουρνο με ψητά ροδάκινα, πικάντικο σαλάμι, μασκαρπόνε, κουκουνάρι και μέλι Ίου, τo ριζότο με λιαστές φράουλες, βασιλικό και ξινοτύρι Ίου, και τα χόρτα εποχής στον ξυλόφουρνο με σεβίτσα από ψάρι ημέρας. Στο ξενοδοχείο Liostasi, το εστιατόριο Grandma’s (ξενοδοχείο Liostasi, Τ/22860-92.140) προσφέρει ένα δείπνο που αποτελεί αφορμή για καλή έξοδο στο νησί. Το μενού του σεφ Σωτήρη Ευαγγέλου περιλαμβάνει το πιο νόστιμο κατσικάκι της ζωής σας με πατάτες ψημένες στον ξυλόφουρνο και τυρογλυκό με κατσικίσιο νιώτικο τυρί, που στολίζεται με ένα μπισκοτένιο κατσικάκι.

Στο Doors (Τ/22860-93.406), το cocktail bar στο λιμάνι του νησιού, θα απολαύσετε τα καλοφτιαγμένα κοκτέιλ και το μενού της Γωγώς Δελογιάννη, με τα signature κεφτεδάκια της να κρίνονται απαραίτητα. Για φρέσκο ψάρι και μεζέδες, το Ακρογιάλι (Τ/ 22860-91.096), με τη θέα στο λιμάνι, είναι η ιδανική επιλογή. Εδώ, μην παραλείψετε να παραγγείλετε το σαλατούρι, έναν κυκλαδίτικο μεζέ για τσίπουρο και ούζο, φτιαγμένο με σαλάχι, φρέσκο κρεμμυδάκι και λαδολέμονο. Και όταν έρθει η ώρα για κοκτέιλ με θέα, η βεράντα του Alma Sunset Bar προσφέρει απαράμιλλη θέα και εξαιρετικά ποτά.

Η έκθεση «Ταξίδι στην Ίο» του Κρίστιαν Ντίνερ φιλοξενείται στο σπίτι Βαρίνου στη Χώρα και θα παραμείνει ανοιχτή έως τα τέλη Σεπτεμβρίου. Οι ποδηλατικές περιηγήσεις της ομάδας Ios Adventure-Ios Paths (T/6978123882) πραγματοποιούνται κατόπιν συνεννόησης και περιλαμβάνουν στάσεις σε σημεία με ιστορικό και γαστρονομικό ενδιαφέρον. Το τυροκομείο Διασέλι (T/ 697-27.98.071) είναι ανοιχτό για επισκέψεις και αγορά προϊόντων – προτείνεται να επικοινωνήσετε εκ των προτέρων.