Στα τέλη του 16ου αιώνα, η Αγγλία βρισκόταν σε μια περίοδο βαθιών μετασχηματισμών. Η χώρα είχε εξέλθει από έναν αιώνα έντονων εσωτερικών κρίσεων, πολλές από τις οποίες είχαν τις ρίζες τους στην Αγγλική Μεταρρύθμιση και στη ρήξη του Ερρίκου Η΄ με τη Ρώμη.
Η νέα Εκκλησία της Αγγλίας, με τον μονάρχη ως ανώτατο αρχηγό, μπορεί να παγιώθηκε επί της βασιλείας της Ελισάβετ Α΄ (1558-1603), αλλά η αγγλική κοινωνία παρέμενε διχασμένη ανάμεσα σε προτεστάντες και καθολικούς, καθώς και μεταξύ συντηρητικών και πιο ριζοσπαστικών ομάδων προτεσταντών, όπως οι πουριτανοί.
Η άνοδος του Ιακώβου ΣΤ΄ της Σκωτίας στον αγγλικό θρόνο το 1603 ως Ιάκωβου Α΄ σήμανε τη δυναστική ένωση Αγγλίας και Σκωτίας υπό τον οίκο των Στιούαρτ, γεννώντας νέες ελπίδες για τους καθολικούς υπηκόους του βασιλείου. Ο νέος βασιλιάς φαινόταν αρχικά πρόθυμος να ακολουθήσει μια περισσότερο μετριοπαθή πολιτική στο θρησκευτικό ζήτημα. Πολλοί καθολικοί πίστεψαν ότι ο Ιάκωβος θα χαλάρωνε τα περιοριστικά μέτρα και θα τους επέτρεπε να ασκούν ελεύθερα τη θρησκεία τους. Ωστόσο, οι προσδοκίες τους διαψεύστηκαν γρήγορα.
Το 1604 ο Ιάκωβος ανανέωσε τα αντικαθολικά διατάγματα, απαγόρευσε τη λειτουργία καθολικών ιερέων και επέβαλε νέα πρόστιμα στους αρνητές συμμόρφωσης στους θρησκευτικούς νόμους (recusants). Ο φόβος ότι η ισχυροποίηση των καθολικών εντός του κράτους θα υπονόμευε την ενότητά του ευνοώντας την Ισπανία οδήγησε τον Ιάκωβο στη λήψη αυτών των αυστηρών μέτρων.
Αυτή η εξέλιξη, βέβαια, απογοήτευσε σφόδρα αρκετούς καθολικούς, οι οποίοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ειρηνική συνύπαρξη με τους προτεστάντες ήταν πλέον ανέφικτη. Δεν άργησε να συγκροτηθεί μια μικρή ομάδα ευγενών καθολικών, η οποία άρχισε να συζητά ότι μόνο μια ριζική, βίαιη ενέργεια θα μπορούσε να ανατρέψει το καθεστώς και να αποκαταστήσει τον καθολικισμό στην Αγγλία.
Εξυφάνθηκε, τότε, συνωμοσία με βασικούς πρωταγωνιστές τον καθολικό ευγενή Ρόμπερτ Κέιτσμπι, τον Τόμας Πέρσι, τους αδερφούς Τζον και Κρίστοφερ Ράιτ, τον Τόμας Γουίντοουρ και τον Γκάι Φοκς, έναν στρατιώτη ο οποίος είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ισπανών στις Κάτω Χώρες. Ο Φοκς αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμος στους συνεργούς του, καθότι διέθετε τεχνικές γνώσεις στη χρήση εκρηκτικών.
Τη νύχτα της 4ης προς 5η Νοεμβρίου 1605, οι αρχές εισέβαλαν στους χώρους του Ουέστμινστερ και ανακάλυψαν τον Γκάι Φοκς να στέκεται φρουρός δίπλα στα βαρέλια με την πυρίτιδα
Συγκεκριμένα, οι συνωμότες σχεδίαζαν να ανατινάξουν το Κοινοβούλιο την ημέρα των εγκαινίων του, στις 5 Νοεμβρίου 1605, σκοτώνοντας τον Ιάκωβο, την οικογένειά του, ευγενείς και βουλευτές. Παράλληλα, σχεδίαζαν να απαγάγουν την κόρη του Ιάκωβου Ελισάβετ εκμεταλλευόμενοι το χάος, και να την ανακηρύξουν καθολική μονάρχη.
Οι συνωμότες τοποθέτησαν στον υπόγειο χώρο του Κοινοβουλίου 36 βαρέλια με πυρίτιδα, με τον Φοκς να είναι εκείνος ο οποίος θα αναλάμβανε να ανάψει το φιτίλι για την έκρηξη και στη συνέχεια θα διέφευγε για την ηπειρωτική Ευρώπη, όπου θα αναζητούσε συμμάχους μεταξύ των καθολικών δυνάμεων. Ωστόσο, η συνωμοσία αποκαλύφθηκε έπειτα από ένα ανώνυμο γράμμα που απεστάλη στον καθολικό λόρδο Μόντεγκλ, στο οποίο αναφερόταν να μην παραστεί στην τελετή των εγκαινίων. Αμέσως, ειδοποιήθηκαν οι Αρχές και άρχισε έρευνα για την εύρεση των συνωμοτών.
Τη νύχτα της 4ης προς 5η Νοεμβρίου 1605, οι αρχές εισέβαλαν στους χώρους του Ουέστμινστερ και ανακάλυψαν τον Γκάι Φοκς να στέκεται φρουρός δίπλα στα βαρέλια με την πυρίτιδα, έχοντας επάνω του σπίρτα και φιτίλια. Η σύλληψή του σήμανε και το τέλος της συνωμοσίας. Επειτα από φρικτά βασανιστήρια, ο Φοκς υπέκυψε και αποκάλυψε τα ονόματα των συνωμοτών. Οι περισσότεροι από αυτούς συνελήφθησαν ή σκοτώθηκαν σε ανταλλαγή πυρών με τις δυνάμεις του Αγγλου βασιλέα.
Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν σε δίκη, καταδικάστηκαν για προδοσία και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό και διαμελισμό τον Ιανουάριο του 1606.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
