Μετά το πέρας των δραματικών γεγονότων των Νοεμβριανών του 1916 -στη διάρκεια των οποίων υποστηρικτές του Κωνσταντίνου Α΄ συγκρούστηκαν με συμμαχικά αγήματα που αποβιβάστηκαν στην Αθήνα έχοντας ως στόχο την κατάληψη στρατηγικών σημείων της, και στη συνέχεια εξαπέλυσαν μαζικούς και βίαιους διωγμούς εναντίον φιλοβενιζελικών στοιχείων στην πρωτεύουσα και την επαρχία- οι γαλλοβρετανικές δυνάμεις επέβαλαν ασφυκτικό αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων. Στόχος τους ήταν να καμφθεί από την πείνα και τις στερήσεις η λαϊκή υποστήριξη προς τον βασιλέα. Η ενέργειά τους, όμως, δεν απέδωσε καρπούς. Διαψεύδοντας τις εκτιμήσεις των Γάλλων και των Βρετανών, οι εξαντλημένοι από τις στερήσεις κάτοικοι της Παλαιάς Ελλάδας απέδωσαν την ευθύνη για τα δεινά τους στον Βενιζέλο και όχι στον Κωνσταντίνο.
Κατά τους επόμενους μήνες, ο Κωνσταντίνος αναζητούσε διαρκώς τρόπους για να αντιστρέψει το εις βάρος του κλίμα στις συνεδριάσεις των ηγετών της Αντάντ. Ιδιαίτερα αρνητικοί απέναντι στο ενδεχόμενο επαναπροσέγγισης με το φιλοβασιλικό καθεστώς ήταν οι Γάλλοι, οι οποίοι θεωρούσαν ότι είχαν εξαπατηθεί από τον Κωνσταντίνο κατά τις συνεννοήσεις τους το προηγούμενο διάστημα.
Στα τέλη του Μαΐου 1917, ο Γάλλος αρμοστής Σαρλ Ζονάρ επέδωσε στον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Ζαΐμη τελεσίγραφο, με το οποίο αξίωνε την παραίτηση του Κωνσταντίνου υπέρ ενός από τους γιους του, με εξαίρεση τον Διάδοχο. Στις συνειδήσεις των ηγετών της Αντάντ, ο μελλοντικός Γεώργιος Β΄ δεν διέφερε πολύ από τον πατέρα του στις απόψεις του και, κυρίως, στη γερμανοφιλία του.
Έπειτα από τη σύγκληση του Συμβουλίου του Στέμματος, στο οποίο διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις, συμπεριλαμβανομένης της ένοπλης αντίστασης στις απαιτήσεις των δυνάμεων της Αντάντ, ο Κωνσταντίνος έλαβε την απόφαση να αποχωρήσει από την Ελλάδα, δίχως όμως να παραιτηθεί από τον θρόνο. Μολονότι στις 30 Μαΐου ο δευτερότοκος γιος του Αλέξανδρος ορκίστηκε βασιλέας, για τον Κωνσταντίνο δεν ήταν παρά ο τοποτηρητής του θρόνου για το διάστημα που ο ίδιος θα απουσίαζε.
Ο νέος βασιλέας ήταν μόλις 24 ετών, όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του. Κατά τη σύντομη περίοδο της βασιλείας του, ο Αλέξανδρος παρέμεινε πιστός στον θεσμικό του ρόλο και συνεργάστηκε με την κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα της εποχής, τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος μετά την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου επέστρεψε στην Αθήνα και ηγήθηκε της πολεμικής προσπάθειας της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Αλέξανδρος δεν υιοθέτησε τη στάση του πατέρα του έναντι του πρωθυπουργού, παρά το γεγονός ότι το βενιζελικό καθεστώς προέβη με τη σειρά του σε εκτεταμένες διώξεις εναντίον των αντιβενιζελικών και φιλοκωνσταντινικών στοιχείων. Ενθάρρυνε τις μονάδες που πολεμούσαν στη Μακεδονία μεταβαίνοντας και ο ίδιος στο μέτωπο. Προς τιμήν του, το Δεδέαγατς μετονομάστηκε σε Αλεξανδρούπολη, εγκαινιάζοντας μια νέα σελίδα στην ιστορία της θρακικής πόλης.
Η βασιλεία του Αλέξανδρου, όπως και η ζωή του, έληξαν με άδοξο τρόπο το φθινόπωρο του 1920. Καθώς πορευόταν προς την οικία του Γερμανού διευθυντή του αγρονομείου στο Τατόι, στις 17/30 Σεπτεμβρίου 1920, ο σκύλος του ενεπλάκη σε καυγά με μια μαϊμού. Όταν ο ίδιος έσπευσε να χωρίσει τα δύο ζώα, μια άλλη μαϊμού τον δάγκωσε στην αριστερή του γάμπα και στο χέρι.
Παρότι οι πληγές ήταν βαθιές, ο Αλέξανδρος αρχικά δεν τους έδωσε μεγάλη σημασία, θεωρώντας προσβλητικό για έναν βασιλέα να μαθευτεί ότι δαγκώθηκε από μια μαϊμού.
Σε πρώτη φάση τα τραύματά του περιποιήθηκε ο καθηγητής Χειρουργικής Κωνσταντίνος Μέρμηγκας. Τις επόμενες ημέρες ο Αλέξανδρος ανέβασε πυρετό, αναγκάζοντας το προσωπικό του Τατοΐου να ενημερώσει τον Βενιζέλο, ο οποίος αμέσως συγκάλεσε ιατρικό συμβούλιο με τους κορυφαίους γιατρούς της χώρας.
Η κατάσταση της υγείας του επιδεινωνόταν διαρκώς στις τρεις εβδομάδες που μεσολάβησαν έως τον θάνατό του, στις 12/25 Οκτωβρίου 1920. Στο πλευρό του έως το τέλος βρισκόταν η σύζυγός του Ασπασία, η οποία ήταν έγκυος στην κόρη τους. Ο Αλέξανδρος κηδεύτηκε στο Τατόι.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
