Η γεωργική Γαλλία βρισκόταν στο επίκεντρο του καθεστώτος Πετέν, το οποίο είχε την ελπίδα ότι θα γινόταν η περιοχή που θα τροφοδοτούσε με εργάτες τα πολεμικά εργοστάσια σε όλη την υπό γερμανική κατοχή Ευρώπη. Σε αυτήν, και συγκεκριμένα στην κοιλάδα του ποταμού Βεζέρ -κι ενώ μαινόταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Γαλλία είχε καταληφθεί από τη ναζιστική Γερμανία ήδη από τον Ιούνιο του 1940-, ανακαλύφθηκε απρόσμενα το σπήλαιο Λασκό.
Η ημέρα της ανακάλυψής του, η 12η Σεπτεμβρίου 1940, σηματοδότησε μια καμπή στη γνώση των ανθρώπων για την προϊστορία τους – και συγκεκριμένα για την Παλαιολιθική Εποχή.
Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 8 Σεπτεμβρίου, στο χωριό Μοντινιάκ, οι Ζακ Μαρσάλ, Ζορζ Ανιέλ, Σιμόν Κοενσά και Μαρσέλ Ραβιντά αποφάσισαν να κάνουν μια βόλτα στους κοντινούς λόφους, έχοντας μαζί τον σκύλο του τελευταίου, Ρομπό. Οταν ένα κουνέλι βρέθηκε μπροστά από τον Ρομπό, εκείνος το κυνήγησε μέχρι που βυθίστηκε σε μια μικρή κοιλότητα κάτω από ένα ξεριζωμένο δέντρο.
Η είσοδος της κοιλότητας ήταν πολύ μικρή για να μπορεί να δει κανείς πού οδηγούσε. Διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες για το τι υπήρχε εκεί κάτω˙ από το ότι οδηγούσε σε υπόγεια περάσματα κάποιου γειτονικού κάστρου μέχρι το ότι εκεί ήταν κρυμμένος κάποιος χαμένος θησαυρός. Ετσι, στις 12 Σεπτεμβρίου, οι τέσσερις έφηβοι επέστρεψαν, αυτή τη φορά με κάποιον εξοπλισμό, και άνοιξαν την πρόσβαση σε έναν μικρό κεκλιμένο διάδρομο. Μετά από μερικές εκατοντάδες μέτρα, έφτασαν σε έναν σκοτεινό και υγρό χώρο. Τυχαία είχαν ανακαλύψει, άθικτο, έναν χώρο με μερικά από τα παλαιότερα ευρήματα της ανθρώπινης προϊστορίας. Το σπήλαιο είχε προστατευτεί από τον εξωτερικό αέρα χάρη σε ένα παχύ στρώμα πηλού, με αποτέλεσμα να διακρίνεται καθαρά ένα πλήθος ζωγραφισμένων ζώων (άλογα, βοοειδή, βίσονες) σε αρκετούς χώρους του σπηλαίου – εξού και τα προσωνύμια «Καπέλα Σιξτίνα των τοιχογραφιών» ή «Βερσαλλίες της Προϊστορίας» που του έχουν αποδοθεί.
Δεν ήταν αυτή η μοναδική περίπτωση που παιδιά έκαναν μια τέτοια ανακάλυψη. Παλαιότερα, στην Ισπανία, στο σπήλαιο της Αλταμίρα –που όμως είναι μεταγενέστερο από αυτό του Λασκό- ήταν η μικρή κόρη ενός αρχαιολόγου που έδειξε τους ζωγραφισμένους ταύρους.
Η είδηση για την ανακάλυψη των τεσσάρων νέων διαδόθηκε στο Μοντινιάκ και γρήγορα οι μορφωμένοι κάτοικοι του χωριού, συμπεριλαμβανομένου του δασκάλου, κατάλαβαν τη μεγάλη σημασία της. Ετσι κλήθηκε στην περιοχή ο Αββάς Ανρί Μπρεγί (Henri Breuil), καθηγητής Προϊστορίας στο Collège de France και κορυφαίος εμπειρογνώμονας της εποχής, ο οποίος έφτασε πολύ γρήγορα στο σημείο και επιβεβαίωσε τη σημασία της ανακάλυψης. Το μέχρι τότε μικρό και ασήμαντο χωριό βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της προσοχής.
Το σπήλαιο χαρακτηρίστηκε ιστορικό μνημείο στις 27 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Ο αβάς Μπρεγί εγκαταστάθηκε στην περιοχή για να κάνει περαιτέρω έρευνες, ενώ οργάνωσε και μια ξενάγηση στο σπήλαιο. Στη συνέχεια, ήρθαν και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, η δε οικογένεια των Λα Ροσφουκό, η οποία κατείχε τη γη, οργάνωσε τις επισκέψεις στο σπήλαιο. Σταδιακά, και καθώς η έρευνα συνεχιζόταν, οι επιστήμονες αποκάλυπταν τον εικαστικό πλούτο του χώρου. Εξερευνήθηκαν συνολικά 540 τ.μ., στα οποία βρέθηκαν 680 τοιχογραφίες και τουλάχιστον 1.500 χαρακτικά.
Το 1979 το σπήλαιο αναγνωρίστηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Δεκαέξι χρόνια νωρίτερα, καθώς είχαν παρατηρηθεί αρκετά σημεία αλλοιώσεων, το σπήλαιο είχε κλείσει για το κοινό και είχε δημιουργηθεί ένα αντίγραφο τμήματός του, το Λασκό 2. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε το Λασκό 4, που είναι ακριβές αντίγραφο του σπηλαίου που ανακαλύφθηκε το 1940.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
