Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, ο Χο Τσι Μινχ, ηγετική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος στο Βιετνάμ, ανακήρυξε επισήμως τη δημιουργία της Δημοκρατίας του Βιετνάμ, βάζοντας τέλος στη 450ετή δυναστεία των Νουγιέν (Nguyễn) και σηματοδοτώντας την απαρχή ενός νέου έθνους-κράτους στη Νοτιοανατολική Ασία.
Η κίνηση αυτή έγινε σε μια κρίσιμη στιγμή: η Ιαπωνία είχε μόλις ηττηθεί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με συνέπεια τη δημιουργία ενός πολιτικού κενού στο Βιετνάμ, το οποίο επί δεκαετίες βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Γαλλικής Αποικιακής Διοίκησης και, προσωρινά κατά τη διάρκεια του πολέμου, υπό ιαπωνική στρατιωτική κατοχή.
Η δυναστεία των Νουγιέν, η οποία ξεκίνησε με τον αυτοκράτορα Τζία Λονγκ το 1802, ήταν η τελευταία παραδοσιακή μοναρχία του Βιετνάμ και είχε κατορθώσει να συγκεντρώσει την κεντρική εξουσία και να οργανώσει τη διοίκηση της χώρας, παρά τις συνεχείς εσωτερικές εξεγέρσεις και τις πιέσεις των ξένων δυνάμεων.
Ωστόσο, ο γαλλικός αποικιακός έλεγχος, που εγκαθιδρύθηκε πλήρως στα τέλη του 19ου αιώνα, περιόριζε την πραγματική κυριαρχία της δυναστείας, καθιστώντας την αυτοκρατορική εξουσία περισσότερο τελετουργική παρά πραγματική.
Η ιαπωνική κατοχή κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποδυνάμωσε ακόμη περισσότερο το γαλλικό καθεστώς και δημιούργησε συνθήκες πολιτικής αστάθειας, με το κράτος ουσιαστικά ανίκανο να επιβληθεί στην ύπαιθρο και στις πόλεις.
Στο μεταξύ, ο Χο Τσι Μινχ και το Βιετναμέζικο Επαναστατικό Κόμμα (Việt Minh) είχαν ενισχύσει την επιρροή τους, οργανώνοντας αντι-αποικιακές και αντι-ιαπωνικές κινητοποιήσεις, ενώ παράλληλα είχαν αναπτύξει ένα εκτεταμένο δίκτυο κοινωνικής και στρατιωτικής υποστήριξης στον αγροτικό χώρο και στις πόλεις.
Οι ιαπωνικές δυνάμεις, αντιλαμβανόμενες την επερχόμενη ήττα τους, άφησαν τον χώρο κενό, χωρίς να υπάρχει καμία εξωτερική δύναμη ικανή να αναλάβει την εξουσία στη χώρα. Αυτό το κενό δημιούργησε μια ιστορική ευκαιρία για την ανακήρυξη ανεξαρτησίας.
Η ανακήρυξη της Δημοκρατίας ήταν η πρώτη σημαντική πράξη στην πορεία του Βιετνάμ προς την ανεξαρτησία, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε την έναρξη μιας μακράς και πολύπλοκης περιόδου συγκρούσεων.
Ετσι, στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, σε μια τελετή στην πλατεία Μπα Ντινγκ (Ba Dinh) του Ανόι, ο Χο Τσι Μινχ διάβασε τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του Βιετνάμ, επικαλούμενος τις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας και αντλώντας στοιχεία από τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας του 1776 και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης.
Η ομιλία του συνδύαζε την ιδεολογική δέσμευση στον κομμουνισμό με την εθνική απελευθέρωση, καθιστώντας σαφές ότι το νέο κράτος φιλοδοξούσε να εξασφαλίσει ταυτόχρονα την εθνική ανεξαρτησία από τις ξένες δυνάμεις και την κοινωνική δικαιοσύνη για τους φτωχούς και τους αγρότες.
Η ανακήρυξη της Δημοκρατίας ήταν η πρώτη σημαντική πράξη στην πορεία του Βιετνάμ προς την ανεξαρτησία, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε την έναρξη μιας μακράς και πολύπλοκης περιόδου συγκρούσεων. Οι Γάλλοι αποικιοκράτες, οι οποίοι είχαν επιστρέψει μετά τη λήξη του πολέμου, δεν αποδέχτηκαν την ανεξαρτησία, οδηγώντας στον Πρώτο Πόλεμο της Ινδοκίνας (1946-1954).
Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και αρχικά υποστήριξαν την εθνική απελευθέρωση από τον ιαπωνικό έλεγχο, σύντομα ενδιαφέρθηκαν για την αποτροπή της εξάπλωσης του κομμουνισμού στην περιοχή, δημιουργώντας ένα διπλό σκηνικό γεωπολιτικής έντασης που θα κορυφωνόταν δεκαετίες αργότερα στον Πόλεμο του Βιετνάμ.
Η κίνηση του Χο Τσι Μινχ το 1945 είχε επίσης ισχυρό συμβολικό χαρακτήρα. Σήμαινε το τέλος της αυτοκρατορικής παράδοσης που είχε κυριαρχήσει επί αιώνες και την προσπάθεια δημιουργίας ενός κράτους βασισμένου σε νέες αρχές, που συνδύαζαν εθνική ενότητα και κοινωνική αλλαγή.
Η τελετή στο Ανόι έγινε γρήγορα σημείο αναφοράς για την εθνική ταυτότητα και χρησιμοποιήθηκε ως βασικό στοιχείο πολιτικής νομιμοποίησης για το καθεστώς του Χο Τσι Μινχ και του Βιετναμέζικου Επαναστατικού Κόμματος.
Η 2α Σεπτεμβρίου παραμένει σήμερα εθνική εορτή στο Βιετνάμ, γνωστή ως Ημέρα Ανεξαρτησίας, και μνημονεύει όχι μόνο την ίδρυση του κράτους αλλά και την αρχή μιας μακράς πορείας στον 20ό αιώνα, η οποία συνδέθηκε με αντι-αποικιακούς αγώνες, με τον Ψυχρό Πόλεμο και με την προσπάθεια οικοδόμησης ενός ανεξάρτητου έθνους σε μια περιοχή με έντονη γεωπολιτική σημασία.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
