Κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η Γερμανία αναδείχθηκε ως η κυρίαρχη δύναμη στην ηπειρωτική Ευρώπη, κυρίως χάρη στους διπλωματικούς χειρισμούς του καγκελάριου Οτο φον Μπίσμαρκ.
Ο Μπίσμαρκ διαμόρφωσε ένα πολυπολικό σύστημα συμμαχιών, στο οποίο μια σειρά από ισχυρά κράτη και συμφέροντα εξουδετερώνονταν αμοιβαία δημιουργώντας μια αρκετά εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη.
Στόχος του ήταν η διπλωματική απομόνωση της Γαλλίας, την οποία σφράγισε με τη συνομολόγηση της Τριπλής Συμμαχίας ανάμεσα στη Γερμανία, την Αυστρο-Ουγγαρία και την Ιταλία τον Μάιο του 1882.
Μετά την παραίτηση του Μπίσμαρκ από την καγκελαρία το 1890, όμως, η Γερμανία του Κάιζερ Γουλιέλμου Β΄ μετέβαλε την πολιτική της, εκφράζοντας την επιθυμία να καταστεί παγκόσμια δύναμη.
Επρόκειτο για πρόκληση με άμεσο αποδέκτη το Ηνωμένο Βασίλειο. Η φιλοδοξία της Γερμανίας να ναυπηγήσει έναν ισχυρό πολεμικό στόλο, ο οποίος θα υπεράσπιζε τα γερμανικά συμφέροντα σε παγκόσμιο επίπεδο, θορύβησε τους Βρετανούς, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η κυριαρχία του βρετανικού ναυτικού στις θάλασσες εγγυόταν την ασφάλεια της τεράστιας αυτοκρατορίας τους.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι δύο χώρες εισήλθαν σε έναν κοστοβόρο ναυτικό ανταγωνισμό, ενώ δεν άργησαν να διατυπωθούν από βρετανικής πλευράς οι σκέψεις για τη διενέργεια ενός προληπτικού πολέμου εναντίον της Γερμανίας.
Παράλληλα, η Γαλλία εξήλθε από τη διπλωματική της απομόνωση εκμεταλλευόμενη το αντι-γερμανικό κλίμα που αναπτυσσόταν σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ήδη από το καλοκαίρι του 1890, αμέσως μετά την παραίτηση του Μπίσμαρκ, ξεκίνησαν οι πρώτες επαφές των Γάλλων με τους Ρώσους, οι οποίες οδήγησαν στην υπογραφή συνθήκης συμμαχίας το 1893 (επικυρώθηκε το 1894).
Στη συνέχεια, οι Γάλλοι επιδίωξαν την αποκατάσταση των σχέσεών τους με την Ιταλία. Οι δύο χώρες επέλυσαν τις διαφορές τους και το 1902 υπέγραψαν μια μυστική συμφωνία, η οποία προέβλεπε πως η Ιταλία θα παρέμενε ουδέτερη σε περίπτωση ξεσπάσματος ενός γαλλο-γερμανικού πολέμου.
Επόμενο βήμα για τη γαλλική διπλωματία ήταν η προσέγγιση με το Ηνωμένο Βασίλειο, με το οποίο οι σχέσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζονταν από ψυχρότητα. Το 1903 ξεκίνησαν σε υψηλό επίπεδο συζητήσεις των δύο πλευρών, οι οποίες κατέληξαν στη συμφωνία της Εγκάρδιας Συνεννόησης τον Απρίλιο του 1904. Η συμφωνία σφυρηλάτησε κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα σε δύο χώρες με παραδοσιακά συγκρουόμενα συμφέροντα, ανοίγοντας τον δρόμο για την αναβάθμιση των σχέσεών τους σε επίπεδο συμμαχίας. Η γαλλο-βρετανική προσέγγιση αποτέλεσε ένα ισχυρό πλήγμα κατά της Γερμανίας.
Ιδιαίτερα δύσκολη υπήρξε η προσέγγιση του Ηνωμένου Βασιλείου με τη Ρωσία.
Τα συμφέροντα των δύο αυτοκρατοριών συγκρούονταν τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή όσο και στην Κεντρική Ασία, καθιστώντας τη Ρωσία αντίπαλο των Βρετανών. Παρά το γεγονός ότι ο εν συγκρίσει με τις περισσότερες ευρωπαϊκές δυνάμεις φιλελεύθερος και εμποτισμένος με τα ιδανικά του κοινοβουλευτισμού πολιτικός κόσμος του Ηνωμένου Βασιλείου δεν επιθυμούσε την προσέγγιση με την απολυταρχικά διοικούμενη από τον τσάρο Νικόλαο Β΄ Ρωσία, κυριάρχησε η άποψη ότι η Γερμανία αποτελούσε μεγαλύτερο κίνδυνο για τη χώρα από ό,τι η Ρωσία.
Θερμός υποστηρικτής της άποψης ότι η Γερμανία απειλούσε ευθέως τα βρετανικά συμφέροντα υπήρξε ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου από τον Δεκέμβριο του 1905, σερ Έντουαρντ Γκρέυ.
Με την υπογραφή της βρετανο-ρωσικής προσέγγισης, ολοκληρώθηκε το τρίγωνο της Τριπλής Συνεννόησης μεταξύ της Γαλλίας, της Ρωσίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες, η βρετανική και η ρωσική πλευρά κατέληξαν σε συμφωνία στις 31 Αυγούστου 1907, υπογράφοντας στην Αγία Πετρούπολη το κείμενο της βρετανο-ρωσικής συνεννόησης.
Η προσέγγιση των δύο αυτοκρατοριών επήλθε στη βάση του καθορισμού των σφαιρών επιρροής τους στην Ασία και της παύσης του ανταγωνισμού τους στην Περσία, στο Αφγανιστάν και στο Θιβέτ.
Μολονότι δεν συμφωνήθηκε κάτι σχετικά με το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατέστη πρόδηλο ότι οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την παραδοσιακή πολιτική τους, της διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας του κράτους των Οθωμανών.
Σε αντάλλαγμα για την απόσυρση των Ρώσων από την Κεντρική Ασία, οι Βρετανοί παραχώρησαν δάνεια και πολιτική στήριξη στο καθεστώς του τσάρου.
Με την υπογραφή της βρετανο-ρωσικής προσέγγισης, ολοκληρώθηκε το τρίγωνο της Τριπλής Συνεννόησης μεταξύ της Γαλλίας, της Ρωσίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Εν ολίγοις, οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις χωρίστηκαν από το 1907 σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα αναμένοντας το άναμμα της σπίθας που θα προκαλούσε τον επόμενο ευρωπαϊκό πόλεμο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης,Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
