Μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄ το 395 μ.Χ., στον θρόνο ανέβηκαν οι δύο γιοι του Αρκάδιος και Ονώριος. Ο μεγαλύτερος ηλικιακά Αρκάδιος ανέλαβε τη διοίκηση του ανατολικού τμήματος της αχανούς γεωγραφικά αυτοκρατορίας, ενώ ο Ονώριος ανέλαβε τη διοίκηση του δυτικού τμήματος, το οποίο βαλλόταν στα βόρεια σύνορά του από τις εισβολές των ξένων φύλων.
Η ύπαρξη δύο ηγεμόνων στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν συνεπαγόταν τον επίσημο χωρισμό της σε δύο ανεξάρτητα τμήματα. Το ρωμαϊκό κράτος παρέμενε ενιαίο, γεγονός το οποίο αναγνώριζαν τόσο οι υπήκοοί του όσο και οι ξένοι. Τουλάχιστον έως τα μέσα του 5ου αιώνα, οι νόμοι εκδίδονταν στο όνομα και των δύο αυτοκρατόρων και δημοσιεύονταν τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή.
Σταδιακά, ωστόσο, το χάσμα ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας γινόταν ολοένα και πιο εμφανές. Οι ρίζες αυτού του χάσματος βρίσκονταν στη διαφορετική πολιτιστική και γλωσσική αφετηρία των κατοίκων των δύο τμημάτων.
Σοβαρός κίνδυνος για την πολιτική και την κοινωνική σταθερότητα της αυτοκρατορίας αποδείχθηκε ότι ήταν οι Γότθοι. Μετά τον θάνατο του Θεοδόσιου, οι Γότθοι με αρχηγό τον Αλάριχο στασίασαν και ξεκίνησαν να πραγματοποιούν επιδρομές στη Θράκη και την ελληνική χερσόνησο, φτάνοντας έως την Πελοπόννησο. Για την αντιμετώπιση του κινδύνου των Γότθων επιστρατεύτηκε η διπλωματία: ο Αλάριχος έλαβε τον τίτλο του στρατηλάτη του Ιλλυρικού και ο έτερος αρχηγός τους, ο Γαϊνάς, έλαβε τον τίτλο του στρατηλάτη του Πραισέντου. Ο τελευταίος, μάλιστα, εγκαταστάθηκε με τους στρατιώτες του στην Κωνσταντινούπολη.
Η εγκατάσταση των Γότθων στην πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας και η ανάμειξή τους στα πολιτικά πράγματα προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια του λαού. Το 400 εκδηλώθηκαν επεισόδια στην πρωτεύουσα και οι Γότθοι του Γαϊνά αντικαταστάθηκαν από ντόπιους στρατιώτες. Επικεφαλής της αντιγοτθικής μερίδας στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο ανώτατος κρατικός αξιωματούχος Ανθέμιος, ο οποίος διαχειρίστηκε στο παρασκήνιο τις υποθέσεις της αυτοκρατορίας ύστερα από τον θάνατο του Αρκάδιου το 408.
Στις αρχές του 5ου αιώνα, ο Αλάριχος αποφάσισε να στραφεί προς τη Δύση, ακολουθώντας πιθανώς τις συμβουλές του Ανθέμιου. Το 401 εισέβαλε στη βόρεια Ιταλία και άρχισε να πολιορκεί τις πόλεις και τα φρούρια της περιοχής. Παρότι οι δυνάμεις του αναχαιτίστηκαν το 402 από τον στρατηγό και επίτροπο του ανήλικου αυτοκράτορα Ονώριου, Στιλίχωνα, τα στρατεύματά του εδραιώθηκαν σταδιακά στην ιταλική χερσόνησο.
Η άλωση της «Αιώνιας Πόλης» από τους Βησιγότθους συντάραξε τους πάντες στην αυτοκρατορία
Μετά τον θάνατο του Στιλίχωνα το 408, ο Αλάριχος πολιόρκησε τη Ρώμη. Ελυσε την πολιορκία του μόνον όταν έλαβε ένα τεράστιο ποσό και στη συνέχεια αποσύρθηκε στην Ετρουρία. Στα τέλη του 409, όμως, ο Βησιγότθος αρχηγός επανήλθε έξω από τα τείχη της Ρώμης απαιτώντας από τον Ονώριο εδάφη για να εξουσιάζει ο ίδιος, αξιώματα και γη για τους συντρόφους του.
Οταν απορρίφθηκαν τα αιτήματά του, προχώρησε σε πλήρη πολιορκία της Ρώμης, αποκόπτοντάς την από κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού. Στις 24 Αυγούστου 410 οι Βησιγότθοι του Αλάριχου κατέλαβαν την πόλη, την οποία στη συνέχεια λεηλάτησαν για τρεις ημέρες.
Η άλωση της «Αιώνιας Πόλης», της μήτρας της ρωμαϊκής εξουσίας, της κυριάρχου της οικουμένης, από τους Βησιγότθους συντάραξε τους πάντες στην αυτοκρατορία.
Οι υποστηρικτές της παλαιάς θρησκείας, μάλιστα, θεώρησαν τη λεηλασία της Ρώμης ως τιμωρία των θεών για την απαγόρευση των θυσιών. Εχοντας καταστεί κύριος της Ρώμης, ο Αλάριχος κατευθύνθηκε ύστερα από μερικές ημέρες προς τον νότο, προκειμένου να εισβάλει στην Αφρική. Το σχέδιο του, βέβαια, ουδέποτε υλοποιήθηκε, καθώς τα πλοία του έπεσαν σε καταιγίδα και καταστράφηκαν. Ο ίδιος πέθανε αργότερα μέσα στον ίδιο χρόνο, αφήνοντας στην ηγεσία των Βησιγότθων τον κουνιάδο του Αδάουλφο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
