Το βράδυ της 14ης Ιουλίου 1965 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, κορυφαίο στέλεχος τότε και υπουργός στην κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου, επισκέπτεται τον Γεώργιο Παπανδρέου στο σπίτι του στο Καστρί. Το ίδιο βράδυ ανέβηκαν στο Καστρί από το σπίτι τους στο Ψυχικό ο Ανδρέας και η Μαργαρίτα Παπανδρέου. Καθώς προχωρούσε η βραδιά, επισκέφθηκε την ιστορική κατοικία των Παπανδρέου ο Κωνσταντίνος Χοϊδάς για να παραδώσει στον πρωθυπουργό την τρίτη επιστολή του βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Γέρος διάβασε την επιστολή και ζήτησε αμέσως συνάντηση για την Πέμπτη 15 Ιουλίου. Ο Κωνσταντίνος έδωσε ακρόαση για τις 7 το απόγευμα. Τι είπαν σε εκείνη τη συνάντηση;
Ο μεγα-σεισμός της 15ης Ιουλίου προκλήθηκε από τη συσσώρευση τριβών σε όλες τις «τεκτονικές πλάκες» της εποχής. Το Κυπριακό βρισκόταν σε κρίσιμη φάση μετά την άρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου τον Ιούνιο του 1964, κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο για συνομιλίες με τον Αμερικανό πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, να υποστηρίξει το σχέδιο Ατσεσον, που προέβλεπε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με «αντάλλαγμα» μια βάση των Τούρκων στην Καρπασία (ή, με βάση μια ιδέα που έπεσε πάνω στο τραπέζι, στο Καστελλόριζο).
Οι Αμερικανοί ήθελαν να ενώσουν το νησί με την Ελλάδα για να το «κλειδώσουν» στο ΝΑΤΟ και να ακυρώσουν την αυξανόμενη σοβιετική επιρροή στη Λευκωσία, αλλά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήθελε να διατηρήσει την Κύπρο, που μόλις το 1960 είχε αποκτήσει την Ανεξαρτησία της από τους Αγγλους, στους Αδέσμευτους.
Η αντίθεση του Ανδρέα στο σχέδιο Ατσεσον ήταν η δεύτερη αιτία, μετά την αντίθεση του Μακαρίου, που ανάγκασε τον Γέρο να το απορρίψει. Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, που το 1965, στα 23 του, έγινε γενικός γραμματέας της ΕΔΗΝ, της Νεολαίας της Ενωσης Κέντρου, θυμάται ότι το 1964, που ακόμη ήταν πρόεδρος της Διοικούσης Επιτροπής Συλλόγων Πανεπιστημίων της Αθήνας, μόλις επέστρεψε ο Γέρος από την Ουάσιγκτον, του είπε την πρόβλεψή του ότι θα γίνουν κινήσεις για την ανατροπή του επειδή απέρριψε το σχέδιο. Του εκμυστηρεύθηκε ακόμη ότι ο Τζόνσον του μιλούσε με ύφος γελαδάρη και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που ο Γέρος τον διέκοψε για να του πει: «Μιλάτε στον Ελληνα πρωθυπουργό».
Αργότερα έγινε γνωστό ότι ο Τζόνσον είχε κοπανήσει μερικά ποτηράκια πριν από εκείνη τη συνάντηση.
Ο «παπάς» και ο «προδότης»
Για το ίδιο το σχέδιο Ατσεσον ο Κωνσταντόπουλος λέει: «Εχω ακούσει τον Γεώργιο Παπανδρέου να λέει σε πολύ στενό κύκλο: “Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει καλύτερη πρόταση. Εύχομαι να μη μου το καταλογίσει η Ιστορία, αλλά δεν μπορώ να την αποδεχθώ, γιατί τότε εγώ θα είμαι ο προδότης και ο παπάς θα είναι ο εθνάρχης”». Ο παπάς ήταν ο Μακάριος.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πρωτεργάτης της δημιουργίας της Ενωσης Κέντρου και του Πρώτου Ανένδοτου κατά του Καραμανλή, ήταν έως τότε ο αδιαφιλονίκητος διάδοχος του Γέρου και δεν ήταν διατεθειμένος να αποδεχθεί αμαχητί τις κινήσεις του Ανδρέα να διαδεχθεί ο ίδιος τον πατέρα του. Την ίδια ώρα που ένας άλλος, φρέσκος διάδοχος, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ήταν μόλις 25 ετών. Είχε διαδεχθεί τον πατέρα του, βασιλιά Παύλο, τον Μάρτιο του 1964. Ηταν ένας καλοπροαίρετος νέος, αλλά αποδείχθηκε άπειρος στη διαχείριση των ισορροπιών τρόμου που παραδοσιακά χαρακτηρίζουν την ελληνική πολιτική σκηνή.
Η απειρία του διαδόχου Κωνσταντίνου, η ανοιχτή σύγκρουση Παπανδρέου – Μητσοτάκη για τη διαδοχή του Γέρου και ο πονοκέφαλος των Αμερικανών για την Κύπρο (αλλά και για το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας) μέσα σε ένα γεωπολιτικό σκηνικό Ψυχρού Πολέμου, ούτε 3 χρόνια από την κρίση των Πυραύλων της Κούβας και μόλις 15 χρόνια μετά τον ελληνικό Εμφύλιο, ήταν οι αιτίες που οξύνθηκαν ταυτόχρονα και έδωσαν τον «σεισμό» της Αποστασίας.
Ο Κωνσταντόπουλος θυμάται ότι τον Μάιο του 1965 στελέχη της Νεολαίας είχαν κάνει μια διαμαρτυρία στον Γέρο για τη διαλλακτικότητα της κυβέρνησής του απέναντι στον Στρατό και στα Ανάκτορα. «Και τότε τον άκουσα να λέει: “Μα τι θέλετε να κάνω που έχω κι αυτόν τον Παπαδόπουλο που θέλει να γίνει Νάσερ της Ελλάδος”». Ο νέος αυθόρμητα γύρισε και του είπε: «Κι εσείς τι κάνετε;». Η απάντηση του Γέρου είναι ασύλληπτη: «Μα τι θες να κάνω; Να βάλω στη φυλακή τον γιο του παπα-Χρήστου;». Ο Γεώργιος Παπανδρέου, που καταγόταν από το Καλέντζι Αχαΐας, είχε μια μακρινή κουμπαριά με τον παπα-Χρήστο, ιερέα από το Ελαιοχώρι, που ήταν πατέρας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου.
Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ
Την ίδια περίοδο, γύρω στα μέσα Μαΐου, αποκαλύπτεται από την εφημερίδα της Λάρισας «Ημερήσιος Κήρυκας» η ύπαρξη μυστικής ομάδας αξιωματικών υπό την πολιτική καθοδήγηση του Ανδρέα Παπανδρέου με το όνομα ΑΣΠΙΔΑ (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατίαν, Αξιοκρατίαν). Την πληροφορία στον «Κήρυκα» την έδωσε ο τότε πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ροδόπουλος, που την είχε από το Παλάτι. Η πηγή των πληροφοριών του βασιλιά ήταν ο Γεώργιος Γρίβας, που έστελνε πολλές σχετικές επιστολές στον Κωνσταντίνο, ενώ την ύπαρξη του ΑΣΠΙΔΑ έχει επιβεβαιώσει ο ίδιος ο πρωτεργάτης της κίνησης, Αρις Μπουλούκος, καθώς και άλλοι εμπλεκόμενοι στα επόμενα χρόνια.
Επειτα από ενέργειες του υπουργού Αμυνας Πέτρου Γαρουφαλλιά, η έρευνα για τον ΑΣΠΙΔΑ ολοκληρώθηκε χωρίς να υποδεικνύει καμία ευθύνη του Ανδρέα. Παρ’ όλα αυτά ο Κωνσταντίνος επέμενε να μην αρχειοθετηθεί ο φάκελος και να σταλεί στη Δικαιοσύνη. Στις 9 Ιουνίου 1965 ασκήθηκε δίωξη κατά των εμπλεκομένων στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.
Την ίδια ημέρα, έπειτα από επιδέξιες ενέργειες για τη συλλογή στοιχείων που έγιναν από τον υπαρχηγό της ΚΥΠ και φίλο του Ανδρέα, Αλέξανδρο Παπατέρπο, ασκείται δίωξη και κατά των πρωταίτιων της εφαρμογής του «Σχεδίου Περικλής» για τη «βία και νοθεία» στις εκλογές του 1961. Ο Γεώργιος Παπανδρέου αξιοποιεί τη «σύμπτωση» και σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου θέτει θέμα αλλαγής της ηγεσίας του στρατεύματος και συγκεκριμένα του αρχηγού ΓΕΣ Ιωάννη Γεννηματά. Ο Γαρουφαλλιάς ενημερώνει εμπιστευτικά το Παλάτι για τις προθέσεις του Γέρου. Ο Κωνσταντίνος γνωστοποιεί την αντίθεσή του σε κάθε αλλαγή με επιστολή του διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου του, Κωνσταντίνου Χοϊδά, προς τον πρωθυπουργό. Αυτομάτως προκύπτει θέμα υπουργού Αμυνας, καθώς ο Γαρουφαλλιάς παραβίασε το απόρρητο της συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου.
Ο Γέρος στρέφεται κατά του Γαρουφαλλιά και απαιτεί να αναλάβει ο ίδιος τη θέση του. Ο Κωνσταντίνος αντιπρότεινε στον Παπανδρέου ότι μπορεί να αναλάβει το υπουργείο Αμυνας μόνο εάν η έρευνα για τον ΑΣΠΙΔΑ περάσει στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο Γέρος δεν το δέχθηκε.
Οι τρεις επιστολές και η οριστική ρήξη
Ο Κωνσταντίνος έστειλε τρεις επιστολές προς τον Γεώργιο Παπανδρέου μεταξύ 8 και 14 Ιουλίου. Το ύφος τους ήταν επιτιμητικό, αυστηρό και σε ορισμένα σημεία σχεδόν προσβλητικό. «Οι επιστολές αυτές γράφτηκαν κατά βάσιν από τον Χοϊδά με τη δική μου συμπαράσταση, ενώ ρόλο στη σύνταξή τους, όπως αργότερα ομολόγησε ο Χοϊδάς, είχε και ο Πάνος Κόκκας», εξηγεί ο Κωνσταντίνος σε συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά. Ο Κόκκας ήταν ο πιο στενός φίλος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο εκδότης της «Ελευθερίας». Ηταν ένας άνθρωπος πνευματώδης, πληθωρικός και τολμηρός, με πρόσβαση στο Παλάτι και σχέσεις εμπιστοσύνης τόσο με τον Γέρο, όσο και με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. «Ο Μητσοτάκης, ο Κόκκας και ο Χοϊδάς ήσαν οι εγκέφαλοι που συνέλαβαν και οργάνωσαν το σχέδιο της συνωμοσίας», έχει γράψει ο Ανδρέας Παπανδρέου στο βιβλίο του «Δημοκρατία στο Απόσπασμα». «Μαζί προετοίμαζαν τη διαδοχή της κυβέρνησης Παπανδρέου».
Ο Γέρος θα ταξιδέψει στις 11 Ιουλίου στην Κέρκυρα για να συναντήσει τον Κωνσταντίνο, ο οποίος παρέμενε στο Μον Ρεπό λόγω του τοκετού της βασίλισσας Αννας Μαρίας. Η Αλεξία γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου. Τη νύχτα 10 προς 11 Ιουλίου ο βασιλιάς έστειλε τον υπασπιστή του, Μιχαήλ (Μάκη) Αρναούτη, μυστικά στην Αθήνα με το βασιλικό αεροσκάφος που του είχε αγοράσει ο Μητσοτάκης, ως υπουργός Οικονομικών, δύο χρόνια πριν. Στις 2 τη νύχτα μαζί με τον Κόκκα πήγαν στο σπίτι του Μητσοτάκη στη Γλυφάδα. Ο βασιλιάς ήθελε να μάθει τη γνώμη του Μητσοτάκη για την ενδεχόμενη ρήξη. Ο Μητσοτάκης δίνει τη δική του απάντηση στο βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά, «Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τα δικά του Λόγια – Τόμος Α»: «Του είπα ότι τον εξορκίζω να συγκρατηθεί. Θα χάσεις το Θρόνο και θα δημιουργήσεις μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα… Εμείς θα λύσουμε εσωτερικά το θέμα μέσα στο κόμμα». Εννοούσε ότι θα συγκαλούσαν συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας που θα απέσυρε την υποστήριξή της από τον Γέρο.
Ο Μητσοτάκης και οι συν αυτώ έπεισαν τον Γέρο να έχει μαζί του στην Κέρκυρα τον πρόεδρο της Βουλής Αθανασιάδη-Νόβα. «Εκείνη την εποχή όλοι συζητούσαν ποιος μπορεί να είναι πρωθυπουργός μιας μεταβατικής κυβέρνησης», λέει ο Μητσοτάκης. «Τον Νόβα υποψήφιο μελλοντικό πρωθυπουργό τον είχε προτείνει ο Κόκκας». Λέγεται ότι ο Νόβας παρέμεινε στο ανάκτορο της Κέρκυρας μιάμιση ώρα παραπάνω μετά την αποχώρηση του Γέρου, ωστόσο ο Κωνσταντίνος δεν το επιβεβαιώνει. Επιβεβαιώνει όμως ότι τρεις ημέρες αργότερα, το βράδυ της 14ης Ιουλίου τηλεφώνησε στον Νόβα και τον ρώτησε αν θα μπορούσε να αναλάβει πρωθυπουργός. Εισέπραξε καταφατική απάντηση.
Κι έτσι φτάνουμε στη νύχτα της 14ης Ιουλίου στο Καστρί. «Μόλις έφυγε ο Χοϊδάς [ο Γέρος] μας ανακοίνωσε πως η κυβέρνηση δεν μπορούσε πια να παραμείνει στην αρχή», γράφει ο Ανδρέας. «Μας ανέλυσε το σχέδιό του. Κατά τη συνάντησή του με το βασιλιά θα του παρέδιδε τη γραπτή απάντηση στην επιστολή του. Θα επιβεβαιωνόταν η διαφωνία τους, οπότε θα του ζητούσε μια ακόμα συνάντηση για την επομένη κατά την οποία θα υπέβαλλε την παραίτησή του. Λίγο πριν από την παραίτησή του θα πήγαινε στον ραδιοφωνικό σταθμό για να απευθυνθεί στον λαό… Παρατήρησα πως δεν θα του δινόταν ποτέ η ευκαιρία να πάει στον ραδιοφωνικό σταθμό. Ο πατέρας μου γέλασε με την καχυποψία μου. “Εδώ δεν είναι Κονγκό”, είπε. Πραγματικά, στον Γεώργιο Παπανδρέου δεν δόθηκε ποτέ η δυνατότητα να απευθυνθεί στον ελληνικό λαό από το ραδιόφωνο».
Από την ίδια βραδιά ο Μητσοτάκης καταθέτει το εξής: «Θυμάμαι ο Γέρος με τη βαριά του φωνή μου είπε: ”Και εσύ, αγαπητέ μου Κώστα, τι θα κάμεις”. Κι εγώ του είπα: ”Κύριε Πρόεδρε, δεν έχει καμία σημασία τι θα κάνω εγώ. Εγώ θα κάνω εκείνο που θα πει η συνείδησίς μου, το ερώτημα είναι πού πάτε τον τόπο με αυτό που πάτε να κάνετε”».
Ξημέρωσε η 15η Ιουλίου και στις 7 το απόγευμα έγινε η ιστορική συνάντηση. Ο Κωνσταντίνος απάντησε στο ερώτημα της ανάληψης του υπουργείου Αμυνας από τον πρωθυπουργό με ένα ξερό «όχι». «[Η συνάντηση] δεν διήρκεσε ούτε 15 λεπτά. Ημουν κυριευμένος από θλίψη και θυμό», έχει πει ο Κωνσταντίνος.
Σύμφωνα με τον Ανδρέα: «Ο πατέρας μου είπε στον βασιλιά πως θα υπέβαλλε την παραίτησή του την επομένη κι έφυγε. Πριν καλά-καλά φτάσει στο Καστρί… ανακοινώθηκε στο ραδιόφωνο η ορκωμοσία του Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα ως πρωθυπουργού… Πώς ήταν δυνατόν να κινηθεί ο βασιλιάς με τόσο αστραπιαία ταχύτητα χωρίς να περιμένει την επίσημη παραίτηση της κυβέρνησης;».
Την ίδια απορία είχε και ο Μητσοτάκης. «Εκαμε αυτό το τραγικό λάθος ο βασιλιάς και όρκισε τον Νόβα και μας κόλλησε στον τοίχο… Την άλλη μέρα το πρωί έπρεπε να γίνουν οι διαδικασίες αυτές… Εγώ έχω την αίσθηση ότι μπορεί αυτή την ιδέα, την ανόητη, την τρελή, να την είχε ο Κόκκας. Αυτονόητο ήταν βέβαια ότι αφού φτάσαμε πλέον εκεί να πούμε ότι θα βοηθήσουμε τον Νόβα…».
Ο Κωνσταντίνος έχει δώσει τη δική του απάντηση: «Ο Μητσοτάκης πολλά χρόνια αργότερα με ρώτησε για την επιλογή του Νόβα: Στις 15 Ιουλίου, γιατί βιαστήκατε και κάνατε τον Νόβα πρωθυπουργό; Του απάντησα ότι: Ημουν ο αρχηγός του κράτους και εκείνη τη στιγμή υπήρχε μια συνωμοσία στο στράτευμα. Δεν ήταν δική μου δουλειά να εξετάσω αν ήταν μεγάλη ή μικρή, ψεύτικη ή αληθινή. Από τη στιγμή που υπήρχε αυτό και ο πρωθυπουργός μού ζήτησε να αναλάβει αυτός την ευθύνη του υπουργείου που διαχειριζόταν το ζήτημα της συνωμοσίας στην οποία φερόταν να εμπλέκεται και ο γιος του, εγώ δεν μπορούσα να αφήσω τη χώρα μου όλο το βράδυ χωρίς κυβέρνηση».
Το πράσινο φως στη Νεολαία
Ο Κωνσταντόπουλος και οι άλλοι νεολαίοι που βρίσκονταν στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας είδαν τη λιμουζίνα του Γέρου και συνομίλησαν για λίγο μαζί του. Αμέσως μετά είδαν αυτοκίνητα υπουργών να πηγαίνουν προς τη Βουλή. Υπέθεσαν ότι θα στήριζαν τον Γέρο και τους επευφημούσαν, ενώ εκείνοι έτρεχαν για να ορκιστούν στην κυβέρνηση Νόβα! Λίγο αργότερα οι νεολαίοι ανέβηκαν στο Καστρί.
«Ο Ανδρέας έχει την άποψη ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να το αντιμετωπίσουμε ως κοινοβουλευτικό πραξικόπημα», είπε ο Γέρος στον Κωνσταντόπουλο, ο οποίος απάντησε: «Μα ήδη εμφανίζεται ως αλλαγή καθεστώτος, η Αστυνομία άρχισε να δέρνει». Τότε ο Γέρος, ψύχραιμος, χαμογέλασε, γύρισε στον Ανδρέα και του είπε: «Βλέπεις, Ανδρέα; Η Νεολαία είναι πάντα ένα βήμα μπροστά». Η φράση αυτή ερμηνεύτηκε ως πράσινο φως για κινητοποιήσεις που διήρκεσαν πάνω από δύο μήνες.
Μόλις έξι μέρες μετά την Αποστασία, στις 21 Ιουλίου 1965, πραγματοποιήθηκε φοιτητική διαδήλωση και συγκέντρωση στο κέντρο της Αθήνας. Εκείνη την ώρα ο Γεώργιος Παπανδρέου κατευθυνόταν στα γραφεία της Λέσχης Φιλελευθέρων της Χρήστου Λαδά όταν άκουσε για μια δολοφονία ενός φοιτητή. Μόλις είδε τον γενικό γραμματέα της Νεολαίας της Ε.Κ. τον ακούμπησε στον ώμο και τον ρώτησε: «Ηταν δικός μας;». Ηταν ο Σωτήρης Πέτρουλας. Κάπως έτσι ξεκίνησε μια περίοδος έντασης και αστάθειας που τελείωσε κάτι λιγότερο από δύο χρόνια μετά, με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.
Κίνδυνος για πραξικόπημα και εμφύλιο πόλεμο
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει το οκτασέλιδο μυστικό τηλεγράφημα – υπόμνημα προς τον διευθυντή της CIA που στάλθηκε από τον Σταθμό της Αθήνας με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1965. Η διαύγεια της γραφής, η καλή πληροφόρηση και η οξυδέρκεια του άγνωστου συντάκτη βοηθούν ακόμη και τον σημερινό αναγνώστη να αντιληφθεί πληρέστερα τις συνθήκες και τις δυναμικές εκείνης της εποχής.
Για τον Ανδρέα Παπανδρέου (το όνομά του έχει απαλειφθεί, αλλά είναι φανερό ότι αυτόν εννοεί) αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Ως ένα βαθμό για να αντιμετωπίσει τις φήμες ότι είναι άνθρωπος των Αμερικανών υιοθέτησε μια ακραία επικριτική συμπεριφορά απέναντι στις ΗΠΑ και άρχισε να συνοδεύεται από μια ομάδα αριστερών καιροσκόπων, μερικοί εκ των οποίων είναι επιρρεπείς στη σοβιετική επιρροή».
Η ανάλυση της κατάστασης από τη CIA
και η γνώμη της για τον Ανδρέα
Περιγράφει την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, την υποτιθέμενη εμπλοκή του Ανδρέα και την προσπάθεια του Γέρου να αυξήσει τον έλεγχό του επάνω στο στρατιωτικό κατεστημένο προκειμένου να προστατεύσει τον Ανδρέα, κάτι που τον έφερε σε σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
Οι πολιτικοί συσχετισμοί
Εξηγεί ότι από τον Ιούλιο του 1965 που έχασε την πρωθυπουργία, «ο Παπανδρέου στοχεύει να δείξει ότι είναι αδύνατον να σχηματιστεί κυβέρνηση στην οποία να μην ηγείται ο ίδιος, ελπίζοντας με αυτόν τον τρόπο να αναγκάσει τον βασιλιά να συμφωνήσει σε πρόωρες εκλογές. Eχει καταφέρει να διατηρήσει την υποστήριξη όλων των βουλευτών της Eνωσης Κέντρου, εκτός από 35. Οι πιστοί βουλευτές στον Γεώργιο Παπανδρέου μαζί με τους 22 βουλευτές της ΕΔΑ έχουν τη δυνατότητα να εμποδίσουν να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης οποιαδήποτε από τις επιλογές του βασιλιά για την πρωθυπουργία. Ο Παπανδρέου έχει αρνηθεί να συμβιβαστεί. Ο Ανδρέας, σε συνεργασία με κομμουνιστικά στοιχεία έχει οργανώσει διαδηλώσεις εναντίον της μοναρχίας».
…
«Ο βασιλιάς παραμένει αποφασισμένος να εμποδίσει τον Παπανδρέου να επιστρέψει στην εξουσία. Εχει χρησιμοποιήσει το δέλεαρ της πρωθυπουργίας για να πείσει μια σειρά από ηγέτες της Ε.Κ. να εγκαταλείψουν τον Παπανδρέου, αλλά κανένας δεν έχει κατορθώσει να φέρει μαζί του αρκετούς βουλευτές για να σχηματίσει μια βιώσιμη κυβέρνηση».
Τι αναφέρει μυστικό τηλεγράφημα – υπόμνημα προς τον διευθυντή της CIA που στάλθηκε από τον Σταθμό της Αθήνας στις 11/9/1965 για την πολιτική κατάσταση
στην Ελλάδα, τις κινήσεις των Ανακτόρων και τον κίνδυνο αύξησης της δύναμης της Αριστεράς.
Εξηγεί στη συνέχεια ότι «ο βασιλιάς υποστηρίζει τον σχηματισμό κυβέρνησης από έναν αποστάτη της Ε.Κ., όπως τον Στεφανόπουλο. Για να είναι επιτυχημένη αυτή η προσπάθεια θα χρειαστεί η αποστασία ακόμη επτά ή οκτώ βουλευτών και η υποστήριξη των οκτώ Προοδευτικών. Πιστεύουμε ότι οι πιθανότητες δεν είναι πάνω από 50-50. Αν αυτή η προσπάθεια αποτύχει, ο Κωνσταντίνος σκέφτεται να απευθυνθεί σε προσωπικότητα εκτός της πολιτικής. Αν και αυτό αποτύχει, ο βασιλιάς μπορεί, ως ύστατη λύση, να επιχειρήσει να εγκαθιδρύσει στρατιωτική δικτατορία» (τελικά η κυβέρνηση Στεφανόπουλου πήρε ψήφο εμπιστοσύνης).
Ο συντάκτης προβλέπει ότι δεν φαίνεται πιθανό να υπάρξει βιώσιμη λύση στην ελληνική πολιτική κρίση κατά τη διάρκεια ζωής του Κοινοβουλίου που προέκυψε από τις εκλογές του 1964.
Προσθέτει ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση συνεργασίας αποκλείσει τον Παπανδρέου είναι πιθανό να πέσει μέσα σε έξι μήνες. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η συνέχεια της ανάλυσης: «Εάν ο Παπανδρέου χάσει τον έλεγχο ενός ακόμη σημαντικού αριθμού βουλευτών που σήμερα παραμένουν πιστοί σε αυτόν, τότε η Ε.Κ. μπορεί να διαλυθεί. Βραχυπρόθεσμα αυτό ενδέχεται να ενισχύσει την προοπτική επιβίωσης οποιουδήποτε συνασπισμού μπορεί να σχηματίσει ο βασιλιάς. Ωστόσο, κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει στην έντονη πόλωση ανάμεσα στη Δεξιά και στην Ακροαριστερά που χαρακτήρισε τα πρώτα χρόνια της εποχής Καραμανλή. Εάν δεν εμφανιστεί ένα μετριοπαθές αριστερό κόμμα, ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να υποστηρίξει τους Κομμουνιστές, που έτσι θα αποκτήσουν μεγάλη επιρροή στην ελληνική πολιτική σκηνή».
…
«Εάν ο βασιλιάς δεν καταφέρει να εγκαθιδρύσει μια λειτουργική κυβέρνηση και παραμείνει αποφασισμένος να αποφύγει τις εκλογές μέσα στους επόμενους έξι με εννέα μήνες, πιθανόν θα διαπιστώσει ότι δεν έχει άλλη εναλλακτική επιλογή από το να επιχειρήσει να εγκαθιδρύσει κάποιου είδους δικτατορικό καθεστώς βασισμένο στον Στρατό. Στο σημερινό πολιτικό κλίμα της Ελλάδας, πιστεύουμε ότι αυτή η επιλογή θα είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Δεν φαίνεται να υπάρχει προσωπικότητα από τον Στρατό ή την πολιτική ζωή που να έχει επαρκές κύρος και την ικανότητα να σχηματίσει μια αποτελεσματική κυβέρνηση αυτού του είδους. Κατά συνέπεια, πιστεύουμε ότι αυτή η κίνηση θα οδηγήσει σε σοβαρές διαδηλώσεις και σε βία που σταδιακά μπορεί να εξελιχθεί σε εμφύλιο πόλεμο».
…
«Εάν οι εκλογές διενεργηθούν μεταξύ των επόμενων έξι ως εννέα μηνών, ο Παπανδρέου έχει καλές πιθανότητες να κερδίσει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο. Επιστρέφοντας στην εξουσία με μια ισχυρή εντολή και απελευθερωμένος από τους περιορισμούς των πρώην αποστατών της Eνωσης Κέντρου, ο Παπανδρέου είναι πιθανό να κινηθεί για να περιορίσει τον ρόλο και την επιρροή του Στέμματος στην ελληνική πολιτική ζωή».
