Το πρώτο πανεπιστημιακό μουσείο στον κόσμο άνοιξε τις πύλες του στην Οξφόρδη χάρη στον Elias Ashmole, η βιβλιοθήκη του οποίου αντανακλούσε τα πολλαπλά ενδιαφέροντά του (αρχαιολογικά, επιστημονικά αλλά και μυστικιστικά), περιλαμβάνοντας έργα για την αγγλική ιστορία, το δίκαιο, τη νομισματική, την αστρονομία, την αλχημεία, την αστρολογία και τη βοτανική.
Το ενδιαφέρον του για τη βοτανική ειδικά πυροδοτήθηκε γύρω στο 1650, όταν γνώρισε τον βοτανολόγο και συλλέκτη John Tradescant τον νεότερο, ο οποίος είχε δημιουργήσει, μαζί με τον πατέρα του, μια μεγάλη και διάσημη συλλογή από εξωτικά φυτά, δείγματα ορυκτών και άλλα «περίεργα» αντικείμενα από όλο τον κόσμο. Το 1652 ο Ashmole τον βοήθησε να καταγράψει τη συλλογή του και, τέσσερα χρόνια αργότερα, χρηματοδότησε τη δημοσίευση του καταλόγου. Το 1659 ο Tradescant, έχοντας χάσει τον μοναδικό γιο και κληρονόμο του, αποφάσισε να παραχωρήσει μετά τον θάνατό του τη συλλογή του στον Ashmole. Ωστόσο, η αμφισβήτηση της συμφωνίας αυτής από την πλευρά της χήρας του Tradescant οδήγησε σε μια έντονη διαμάχη, η οποία οδήγησε ορισμένους μελετητές να θεωρήσουν ότι ο Ashmole ήταν απλώς ένας φιλόδοξος άνθρωπος που επιθυμούσε την κοινωνική ανέλιξη, «κλέβοντας» την κληρονομιά που είχε αφήσει πίσω του ένας αληθινός «ήρωας» και αξιοποιώντας τη για τη δική του υστεροφημία.
Το 1669, ο Ashmole έλαβε διδακτορικό στην Ιατρική από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διατηρώντας τους δεσμούς του με το ίδρυμα και στα χρόνια που ακολούθησαν. Το 1677, μάλιστα, δώρισε στο πανεπιστημιακό ίδρυμα τη συλλογή του Tradescant, μαζί με υλικό που είχε συλλέξει ο ίδιος. Σ’ αυτήν περιλαμβάνονταν αρχαία νομίσματα, πολύτιμα βιβλία, σπάνιες γκραβούρες, καθώς και πολλά γεωλογικά και ζωολογικά δείγματα — ένα από αυτά ήταν το βαλσαμωμένο σώμα του τελευταίου ντόντο, ενός πτηνού που είχε ζήσει στην Ευρώπη, αλλά εξαφανίστηκε στα μέσα περίπου του 18ου αιώνα. Ο όρος που είχε θέσει ο Ashmole για την πραγματοποίηση της δωρεάς ήταν να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο κτίριο για να στεγάσει τα αντικείμενα.
Ο Sir Arthur Evans είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για τη σημερινή μορφή του μουσείου.
Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1683 και το μουσείο άνοιξε τις πύλες του επίσημα στις 24 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Μάλιστα από ορισμένους θεωρείται το πρώτο πραγματικά δημόσιο μουσείο της Ευρώπης. Το πρώτο του κτίριο σήμερα είναι γνωστό ως Old Ashmolean. Το δεύτερο σχεδιάστηκε από τον Charles Cockerell ως πανεπιστημιακή γκαλερί σε κλασικό στυλ και οικοδομήθηκε μεταξύ 1841 και 1845. Ο Sir Arthur Evans, ο οποίος διορίστηκε φύλακας το 1884 και παρέμεινε μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1908, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για τη σημερινή μορφή του μουσείου.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Old Ashmolean χρησιμοποιήθηκε ως χώρος γραφείων για το Oxford English Dictionary, ενώ από το 1924 στεγάζει το Μουσείο της Ιστορίας της Επιστήμης. Εκεί έχει τη δυνατότητα κάποιος να δει εκθέσεις οι οποίες περιλαμβάνουν και τα επιστημονικά όργανα που δόθηκαν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης από τον Lewis Evans – ανάμεσά τους και η μεγαλύτερη συλλογή αστρολάβων στον κόσμο.
Από την άλλη, στο Μουσείο Ashmolean, εκτός από τη δωρεά του Ashmole, φιλοξενείται μία από τις μεγαλύτερες συλλογές νομισμάτων –αρχαιοελληνικών, ρωμαϊκών, κελτικών, βυζαντινών, μεσαιωνικών, ισλαμικών αλλά και κινεζικών–, καθώς και σημαντικές συλλογές από χαρτονομίσματα, παλιές μάρκες τυχερών παιχνιδιών και αναμνηστικά μετάλλια.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
