Τις πρώτες πρωινές ώρες της 16ης Μαΐου 1961, στρατιωτικές μονάδες κινητοποιήθηκαν στη Σεούλ συναντώντας ελάχιστη αντίσταση. Επρόκειτο για ένα πραξικόπημα του οποίου οι ρίζες βρίσκονταν αρκετά χρόνια πριν – στον πρώτο ηγέτη της Νότιας Κορέας, Σίνγκμαν Ρι, και στην ανατροπή του τον προηγούμενο χρόνο.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Ρι είχε εξελιχθεί σε έναν αυταρχικό ηγέτη, εκφοβίζοντας πολιτικούς αντιπάλους, συγκεντρώνοντας κεφάλαια με παράνομο τρόπο και χρησιμοποιώντας τον στρατό για να νοθεύσει τις εκλογικές αναμετρήσεις. Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα εκλογικής νοθείας σημειώθηκε στις εκλογές του 1960 και ακολουθήθηκε από μαζικές διαμαρτυρίες που αναφέρονται ως Απριλιανή Επανάσταση ή Επανάσταση της 19ης Απριλίου. Μετά από αυτήν ο Ρι αναγκάστηκε να παραιτηθεί και έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στην εξορία, στη Χαβάη.
Στη συνέχεια, η Νότια Κορέα υιοθέτησε κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης, όπου η εκλογή του προέδρου γινόταν από την Εθνοσυνέλευση και οι εξουσίες του μειώθηκαν σημαντικά. Παρ’ όλα αυτά, υπήρχε συνεχής πίεση από ανταγωνιστικά συμφέροντα και από διάφορα προβλήματα, όπως το υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας, ο πληθωρισμός και η αναιμική οικονομική ανάπτυξη.
Ριζοσπαστικά πολιτικά κόμματα και φοιτητικές ομάδες ζήτησαν την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων που βρίσκονταν στη χώρα.
Αυτή ήταν η κατάσταση στις αρχές του 1961, όταν ορισμένα ριζοσπαστικά πολιτικά κόμματα και φοιτητικές ομάδες ζήτησαν την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων που βρίσκονταν στη χώρα και μια συνάντηση με εκπροσώπους της Βόρειας Κορέας. Η κίνηση αυτή κινητοποίησε τα πιο συντηρητικά στοιχεία της Νότιας Κορέας, τα οποία θεώρησαν ότι η αστάθεια της χώρας θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πρόσκληση προς τη Βόρεια Κορέα ώστε να εισβάλει εκ νέου στον νότο της κορεατικής χερσονήσου.
Την εποχή εκείνη, ο στρατός ήταν ο πιο εξελιγμένος και οργανωμένος θεσμός της χώρας. Ανάμεσα στους κύκλους του, όμως, υπήρχαν αρκετοί δυσαρεστημένοι συνταγματάρχες και αντισυνταγματάρχες –κυρίως λόγω της μη βαθμολογικής ανέλιξής τους–, οι οποίοι και επρόκειτο να αποτελέσουν τον πυρήνα των εξελίξεων του Μαΐου του 1961. Βασικός πρωταγωνιστής τους, ωστόσο, αναδείχθηκε ο υποστράτηγος Παρκ Τζουνγκ-χι, ο οποίος είχε ενταχθεί στον Στρατό Μαντσουκούο της Ιαπωνίας το 1940. Μετά την Απελευθέρωση, εισήλθε στην Κορεατική Στρατιωτική Ακαδημία και κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, κατάφερε να αναγνωριστεί η συνεισφορά του και να φτάσει στον βαθμό του υποστρατήγου. Στα χρόνια που ακολούθησαν είχε επιδείξει σε αρκετές περιπτώσεις την προσήλωσή του στον αντικομμουνισμό.
Ο Παρκ συγκέντρωσε στα χέρια του πολλές λειτουργίες του κράτους κι ανέλαβε τον έλεγχο ιδιωτικών εταιρειών.
Η επιτυχία του πραξικοπήματος της 16ης Μαΐου οφειλόταν κατά πρώτον στο ότι κατάφερε να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τη δυσαρέσκεια των χαμηλόβαθμων στελεχών του στρατεύματος και στο ότι κατάφερε πολύ γρήγορα να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό του κορεατικού στρατού για την ανασυγκρότηση του κράτους, μετατρέποντας τον σε κινητήρια δύναμη της οικονομικής άνθησης, στα χρόνια που ακολούθησαν.
Υπό το νέο καθεστώς, ιδρύθηκε το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ανασυγκρότησης, το οποίο στην πραγματικότητα ανέλαβε τον έλεγχο της χώρας. Εφαρμόζοντας σαρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές μεταρρυθμίσεις που δεν ήταν δυνατές κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ρι, ο Παρκ συγκέντρωσε στα χέρια του πολλές λειτουργίες του κράτους κι ανέλαβε τον έλεγχο ιδιωτικών εταιρειών, αξιοποιώντας τα ξένα δάνεια και το περιβάλλον μιας οικονομίας που διεθνοποιούνταν για να επιδιώξει την -με εξαγωγικό προσανατολισμό- εκβιομηχάνιση της χώρας.
Σήμερα, το πραξικόπημα του 1961 και ο ηγέτης του αποτελούν αμφιλεγόμενα θέματα. Αν και ορισμένοι επισημαίνουν τη σταθερότητα και την οικονομική ευημερία που αυτό επέφερε –η δεκαοχτάχρονη διακυβέρνηση του Παρκ συνδέεται στενά με το αποκαλούμενο «θαύμα στον ποταμό Χαν», τη μετατροπή, δηλαδή, της Νότιας Κορέας από μια φτωχή χώρα σε μία από τις σημαντικότερες οικονομίες–, άλλοι τον επικρίνουν για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για το ότι η πολιτική βία καθυστέρησε την ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών στη χώρα για δεκαετίες.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
