Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης αποτελεί μια από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο όχι μόνο στην Ελληνικής Επανάσταση του 1821 αλλά και στις πολιτικές εξελίξεις της οθωνικής περιόδου, όντας από τους βασικούς πρωταγωνιστές της Επανάστασης του 1843 για την έκδοση Συντάγματος. Αφησε και εκείνος, όπως πολλοί από τους αγωνιστές του 1821, τα απομνημονεύματά του ως κληρονομιά στις επόμενες γενεές Ελλήνων, διηγούμενος τις εμπειρίες του κατά το πρώτο ήμισυ του γεμάτου από ιστορικά γεγονότα 19ου αιώνα.
Ο Ιωάννης Τριανταφύλλου, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε το 1796 στο Αβορίτι, έναν μικρό οικισμό κοντά στο Κροκύλι της ∆ωρίδας. Η οικογένειά του ήταν αγροτική. Ωστόσο, φαίνεται ότι ενίοτε ο πατέρας του δραστηριοποιείτο και ως κλέφτης. Ο πατέρας του έχασε τη ζωή του κατά τα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα από τις δυνάμεις του Αλή Πασά, κατά τον «χαλασμό των κλεφτών». Η μητέρα του τότε πήρε την κυνηγημένη οικογένειά της από τη Δωρίδα και εγκαταστάθηκε στη Λιβαδειά.
Ο Μακρυγιάννης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1820 και ανέλαβε έντονη δράση ως μέλος της.
Η πρώτη επαφή του Μακρυγιάννη με τα όπλα έγινε στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, όταν έγινε υποτακτικός του συγγενή του χωροφύλακα (ζαπτιέ) Παναγιώτη Λιδωρίκη στη Δεσφίνα της Φωκίδας. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αρτα, όπου εργάστηκε στα κτήματα ενός άλλου συγγενή του, του Θανάση Λιδωρίκη. Επιδεικνύοντας εργατικότητα, κέρδισε σύντομα την εμπιστοσύνη του Λιδωρίκη και ανέλαβε τη διαχείριση της περιουσίας του. Με την πάροδο των ετών συσσώρευσε πλούτο ασχολούμενος και με το εμπόριο.
Ο Μακρυγιάννης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1820 και ανέλαβε έντονη δράση ως μέλος της. Η έκρηξη της Επανάστασης τον βρήκε στην Πάτρα, όπου είχε μεταβεί φαινομενικά για εμπορικούς λόγους. Γρήγορα έγινε αντιληπτό στις οθωμανικές αρχές της πόλης ότι ο Μακρυγιάννης ήταν κατάσκοπος. Εκείνος βρήκε αρχικά καταφύγιο στο ρωσικό προξενείο και στη συνέχεια διέφυγε στη Ρούμελη με βάρκα. Οταν επέστρεψε στην Αρτα, όμως, συνελήφθη από τον οθωμανικό στρατό. Οταν τελικά αποφυλακίστηκε, αποφάσισε να αναλάβει και εκείνος ένοπλη δράση, μολονότι δεν είχε έως τότε κάποια πολεμική εμπειρία.
Ηταν από εκείνους που υποδέχθηκε με ενθουσιασμό την είδηση της εκλογής του νεαρού Οθωνα στον ελληνικό θρόνο.
Αρχικά, συμμετείχε στην Επανάσταση στο πλευρό του Γώγου Μπακόλα, ως επικεφαλής σώματος δεκαοχτώ ανδρών τους μισθούς των οποίων πλήρωνε ο ίδιος. Το 1822 προσέγγισε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, ο οποίος τον όρισε πολιτάρχη των Αθηνών, όταν απελευθέρωσαν τη μικρή τότε κωμόπολη. Το 1824, συμμετείχε στις λεηλασίες που έλαβαν χώρα στην Πελοπόννησο στο πλαίσιο των εμφυλίων πολέμων, συνδράμοντας τους Ρουμελιώτες. Μπροστά στον κίνδυνο συντριβής του Αγώνα από τον Ιμπραήμ, ωστόσο, ενώθηκε με τις δυνάμεις των Μοραϊτών συμμετέχοντας στις μάχες στο Νεόκαστρο και στους Μύλους της Αργολίδας.
Ο Μακρυγιάννης αρχικά τιμήθηκε με αξιώματα από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Στη συνέχεια, όμως, πέρασε στην αντιπολίτευση, αντιδρώντας στον αυταρχισμό που -όπως ο ίδιος υποστήριζε- επιδείκνυε ο κυβερνήτης. Μάλιστα, ήταν από εκείνους που υποδέχθηκε με ενθουσιασμό την είδηση της εκλογής του νεαρού Οθωνα στον ελληνικό θρόνο. «Σήμερα ξαναγεννιέται η πατρίδα κι’ αναστένεται, οπού ήταν τόσον καιρό χαμένη και σβυσμένη. Σήμερα αναστένονται οι αγωνισταί, πολιτικοί, θρησκευτικοί και στρατιωτικοί, ότι ήρθε ο Βασιλέας μας, οπού αποχτήσαμεν με την δύναμη του Θεού. Δόξα νάχη το πανάγαθό του όνομα, Κύριε, παντοδύναμε, πολυέλαιγε, πολυεύσπλαχνε!», έγραψε χαρακτηριστικά στα Απομνημονεύματά του.
Παρά ταύτα, δεν δίστασε να συμμετάσχει στο κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, σκοπός του οποίου ήταν η παραχώρηση Συντάγματος από τον βασιλέα. Εως και τον θάνατό του στις 27 Απριλίου 1864 δεν έπαυσε να ασχολείται με την πολιτική, δείχνοντας ειλικρινές ενδιαφέρον για την πρόοδο της χώρας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
