Στις 15 Απριλίου 1923 ξεκίνησε επίσημα η ευρεία διάθεση της ινσουλίνης στους διαβητικούς ασθενείς, σηματοδοτώντας ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα στην ιστορία της Ιατρικής. Μέχρι τότε, ο διαβήτης τύπου 1 ισοδυναμούσε ουσιαστικά με θανατική καταδίκη: οι ασθενείς, κυρίως παιδιά και νεαροί ενήλικες, κατέληγαν σε διάστημα λίγων μηνών ή ετών από τη διάγνωση, καθώς ο οργανισμός τους αδυνατούσε να παράγει ή να χρησιμοποιήσει ινσουλίνη, την ορμόνη που ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Η ανακάλυψη της ινσουλίνης δεν ήταν αποτέλεσμα ενός και μόνο επιστήμονα, αλλά κατάληξη συλλογικής προσπάθειας. Το καλοκαίρι του 1921, ο νεαρός Καναδός γιατρός Φρέντερικ Μπάντινγκ και ο φοιτητής της Ιατρικής Τσαρλς Μπεστ εργάστηκαν στο εργαστήριο του φυσιολόγου Τζον Μακλίοντ στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Κατάφεραν να απομονώσουν από το πάγκρεας σκύλων μια ουσία την οποία ονόμασαν «ινσουλίνη», που μπορούσε να μειώσει αποτελεσματικά τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα.
Με τη βοήθεια του βιοχημικού Τζέιμς Κόλιπ, η ομάδα βελτίωσε τη διαδικασία καθαρισμού της ινσουλίνης, καθιστώντας την κατάλληλη για χρήση στον άνθρωπο. Η πρώτη δοκιμαστική χορήγηση σε άνθρωπο έγινε τον Ιανουάριο του 1922, όταν ένα 14χρονο αγόρι, ο Λέοναρντ Τόμσον, έγινε ο πρώτος διαβητικός ασθενής που έλαβε ινσουλίνη. Αν και η πρώτη ένεση ήταν ατελής και προκάλεσε παρενέργειες, λίγες ημέρες αργότερα, με βελτιωμένο εκχύλισμα, τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Ο Τόμσον, όπως και πολλοί άλλοι στη συνέχεια, σώθηκε από βέβαιο θάνατο.
Το Πανεπιστήμιο του Τορόντο παραχώρησε τα δικαιώματα για την παραγωγή ινσουλίνης στη φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly.
Η ανακάλυψη αποτέλεσε επανάσταση στη θεραπεία του διαβήτη. Σύντομα, το Πανεπιστήμιο του Τορόντο παραχώρησε τα δικαιώματα για την παραγωγή ινσουλίνης στη φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly, υπό τον όρο ότι η τιμή θα παρέμενε προσιτή για τους ασθενείς. Στις 15 Απριλίου 1923, η ινσουλίνη έγινε ευρέως διαθέσιμη στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, ενώ σε σύντομο χρονικό διάστημα διατέθηκε και διεθνώς.
Η ινσουλίνη έγινε το πρώτο αποτελεσματικό φάρμακο που παρείχε μακροχρόνια επιβίωση σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 1. Το 1923, ο Μπάντινγκ και ο Μακλίοντ τιμήθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας, γεγονός που προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στον Μπάντινγκ. Θεωρούσε ότι ο Μακλίοντ είχε συμβάλει ελάχιστα στην πραγματική έρευνα και ένιωσε ότι η αναγνώριση έπρεπε να ανήκει στον ίδιο και στον Μπεστ. Απογοητευμένος, ο Μπάντινγκ μοιράστηκε το μερίδιό του από το χρηματικό έπαθλο με τον Μπεστ, ενώ ο Μακλίοντ έκανε το ίδιο με τον Κόλιπ.
Το 1923, η διαδικασία παραγωγής της ινσουλίνης απαιτούσε την επεξεργασία μεγάλων ποσοτήτων ζωικού παγκρέατος: περίπου 2.000 κιλά παγκρεατικού ιστού χοίρων ή βοοειδών μπορούσαν να δώσουν μόνο λίγα γραμμάρια καθαρής ινσουλίνης. Η παραγωγή ήταν απαιτητική και ευάλωτη σε αστοχίες, ωστόσο, η ζήτηση αυξανόταν ραγδαία καθώς οι γιατροί σε όλο τον κόσμο έβλεπαν τους ασθενείς τους, πολλοί από τους οποίους βρίσκονταν ήδη σε καταστάσεις ακραίας εξασθένησης, να ανακτούν το βάρος και τη δύναμή τους.
Από το 1923 και έπειτα, αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες ξεκίνησαν παραγωγή ινσουλίνης.
Οι πρώτες ενέσεις γίνονταν με μεγάλες, μεταλλικές σύριγγες που έπρεπε να βράζονται πριν από κάθε χρήση και η δόση καθοριζόταν εμπειρικά, μέσω δοκιμής και σφάλματος. Δεν υπήρχαν μετρητές γλυκόζης· οι ασθενείς έπρεπε να βασίζονται σε παρατηρήσεις όπως τα συμπτώματα υπογλυκαιμίας ή η παρουσία σακχάρου στα ούρα. Παρά τις δυσκολίες, η ινσουλίνη έφερε μια ριζική αλλαγή: ένα παιδί που μέχρι πρότινος ζούσε μόνο με μια εξαντλητική δίαιτα λιγότερων από 500 θερμίδων τη μέρα, μπορούσε πια να τρέφεται φυσιολογικά και να ζήσει για δεκαετίες.
Από το 1923 και έπειτα, αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες ξεκίνησαν παραγωγή ινσουλίνης, εντείνοντας τον ανταγωνισμό και βελτιώνοντας τη διαδικασία καθαρισμού. Οι μορφές της ινσουλίνης εξελίχθηκαν: πρώτα σε μακράς δράσης σκευάσματα και αργότερα σε ανασυνδυασμένες μορφές με αυξημένη ακρίβεια. Η επιστημονική πρόοδος πάνω στην ινσουλίνη δεν σταμάτησε ποτέ — και όλα ξεκίνησαν από εκείνη τη στιγμή του 1923, όταν το φάρμακο βγήκε για πρώτη φορά μαζικά στην κυκλοφορία. Μόλις στη δεκαετία του 1980, έγινε δυνατή η παραγωγή ανθρώπινης ινσουλίνης μέσω γενετικής μηχανικής, με τη χρήση βακτηρίων, προσφέροντας καλύτερη ανεκτικότητα και ακρίβεια στη ρύθμιση του σακχάρου και αλλάζοντας τον τρόπο αντιμετώπισης του διαβήτη για πάντα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
