Η Μάχη της Καρχηδόνας, τον Απρίλιο του 238, ακολούθησε την εξέγερση στην επαρχία της Αφρικής εναντίον του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μαξιμίνου Β΄ (γνωστού και ως Μαξιμίνος ο Θραξ) και την ανακήρυξη του Γορδιανού, ανθύπατου στην Αφρική, ως αυτοκράτορα.
Οι φορολογικές πολιτικές του Μαξιμίνου στην επαρχία της Αφρικής θεωρούνταν από τους περισσότερους γαιοκτήμονες εξοντωτικές και είχαν καταστήσει τον Ρωμαίο αυτοκράτορα ανεπιθύμητο. Ουσιαστικά, λοιπόν, πυροδότης της εξέγερσης ήταν η βαθιά ριζωμένη δυσαρέσκεια μεταξύ των γαιοκτημόνων για την επιβάρυνσή τους με δυσβάστακτους φόρους.
Η δυσαρέσκεια εκφράστηκε μεταξύ άλλων με τη δολοφονία των φοροεισπρακτόρων που είχαν σταλεί από τον Μαξιμίνο και την επακόλουθη ανακήρυξη του Γορδιανού Α’ ως αυτοκράτορα, από το επαναστατημένο πλήθος. Η επιλογή του δεν ήταν τυχαία, καθώς υποστηρίχθηκε και από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο. Ωστόσο, όταν συνέβησαν τα γεγονότα αυτά, ο Γορδιανός ήταν περίπου 80 ετών. Λόγω της ηλικίας του, ο ίδιος επέλεξε ως συνάρχοντα τον γιο του, Γορδιανό Β΄.
Καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις και στη σύγκρουση που επακολούθησε, διαδραμάτισε ο Καπελιανός.
Τα πράγματα, όμως, δεν θα εξελίσσονταν καλά για τους δύο άντρες. Γρήγορα οι ισορροπίες άλλαξαν. Καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις και στη σύγκρουση που επακολούθησε, διαδραμάτισε ο Καπελιανός, κυβερνήτης της Νουμιδίας (σήμερα περιοχή της βόρειας Αλγερίας και Τυνησίας). Σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρωδιανό, μεταξύ των δύο ανδρών προϋπήρχε εχθρότητα. Οταν ο Γορδιανός ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, προσπάθησε να αντικαταστήσει τον Καπελιανό, στέλνοντας νέο κυβερνήτη στη Νουμιδία. Αποτέλεσμα της απόφασης αυτής ήταν να τροφοδοτηθεί ακόμη περισσότερο η εχθρότητα του Καπελιανού απέναντί του. Η μεταξύ τους διαμάχη οδήγησε τελικά στην ανάμειξη του κυβερνήτη στα γεγονότα, με αποκορύφωμα τη Μάχη της Καρχηδόνας.
Συγκεκριμένα, ο Γορδιανός βάδισε με τις δυνάμεις που είχε στη διάθεσή του από τη Θύσδρο προς την Καρχηδόνα, στην οποία η εξέγερση αποτελούσε μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Ο Καπελιανός, από την άλλη, τέθηκε επικεφαλής της μοναδικής λεγεώνας που υπήρχε στην Αφρική. Οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν κοντά στην Καρχηδόνα στις 12 Απριλίου 238. Ο Γορδιανός Β’ είχε τεθεί επικεφαλής του στρατού του, ο οποίος όμως αποτελούνταν από πολιτοφύλακες που δεν είχαν λάβει στρατιωτική εκπαίδευση. Οπως ήταν φυσικό, ένας τέτοιος στρατός ήταν αδύνατο να επικρατήσει έναντι της λεγεώνας του Καπελιανού. Ο στρατός των Γορδιανών ηττήθηκε στη μάχη και ο Γορδιανός Β΄ σκοτώθηκε. Στο άκουσμα του θανάτου του γιου του, ο Γορδιανός Α΄ δεν άντεξε και αυτοκτόνησε. Κατείχε το αξίωμα του αυτοκράτορα για μερικές μόλις εβδομάδες.
H Σύγκλητος πήρε την απόφαση να διορίσει νέο Καίσαρα τον Γορδιανό Γ’, μόλις 13 χρονών τότε.
Ο θάνατος του Γορδιανού Α΄ και Β΄ στον απόηχο της μάχης έμελλε να επηρεάσει βαθιά το πολιτικό τοπίο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της αναταραχής, η Σύγκλητος πήρε την απόφαση να διορίσει νέο Καίσαρα τον Γορδιανό Γ’, μόλις 13 χρονών τότε. Η συγκεκριμένη επιλογή πιθανά επηρεάστηκε από την επιθυμία για γρήγορη αποκατάσταση μιας αίσθησης τάξης, ωστόσο, τα αποτελέσματά της δεν ήταν τα επιθυμητά. Εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας του και της απειρίας του, ο Γορδιανός Γ΄ δεν ήταν παρά ένας αυτοκράτορας-μαριονέτα, με την πραγματική εξουσία να βρίσκεται συχνά στα χέρια των συμβούλων του και των στρατιωτικών διοικητών.
Το κλίμα αβεβαιότητας και οι πολιτικοί ελιγμοί διάφορων παραγόντων δημιούργησαν ένα σκηνικό που οδήγησε σε περαιτέρω συγκρούσεις και ανταγωνισμούς για την εξουσία εντός της αυτοκρατορίας, συμβάλλοντας έτσι στην τελική παρακμή της.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
